شناسه خبر:92804
1403/12/15 09:14:00
عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان:

رمضان؛ راهی برای بازگشت به توحید در دنیای پرشتاب

**سوتیتر: قرآن دریچه‌ای به سوی عالم ملکوت است.

حتی خواندن الفاظ قرآن، درهای معرفت را باز می‌کند. اگر کتابی بهتر از قرآن برای انس با خدا وجود داشت، خداوند همان را برای ما نازل می‌کرد.**
**سوتیتر: افراد در وقت نورانی سحر نباید تنها به خوردن سحری اکتفا کنند. اگرچه بیداری سحر خودش یک فضیلت بزرگ است اما دعای سحر، یکی از نادرترین دعاهایی است که در آن، هیچ خواسته دنیوی یا اخروی وجود ندارد؛ بلکه فقط جلال و عظمت خداوند توصیف شده؛ حیف است انسان با آن مأنوس نشود‌.**
عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان، ماه رمضان را فرصتی برای بازگشت به توحید و یادآوری ارتباط اصیل انسان با خداوند خواند و گفت: این ماه، نه‌تنها زمان تقویت اراده و خودسازی است، بلکه به انسان کمک می‌کند تا در دنیای پرسرعت و پر از تداخل‌های مدرن، دوباره به حقیقت واحد الهی توجه کند. رمضان فرصتی است برای فراموش کردن حواشی زندگی و با تمرکز بیشتر، پیوند عمیق‌تری با اصل هستی برقرار کردن؛ همان پیوندی که در آن، همه‌چیز در سایه توحید معنا می‌یابد.
*ماه رمضان؛ فرصتی بی‌نظیر برای پرواز به سوی ملکوت
ماه رمضان، تنها یک دوره 30 ‌روزه از تقویم نیست، بلکه میدان گسترده‌ای برای خودسازی، تعالی روح و بازگشت به فطرت الهی است. در این ماه، انسان فرصتی کم‌نظیر دارد تا با تزکیه درون، از بندهای تعلقات مادی رها شود و به سوی افق‌های بلند معنویت گام بردارد.
روزه‌داری که اصلی‌ترین ویژگی این ماه مبارک است، فراتر از امساک از خوردن و آشامیدن، یک تمرین عمیق روحی و روانی است. روزه، انسان را از دایره روزمرگی‌های مادی بیرون می‌برد و او را با واقعیتی عمیق‌تر روبه‌رو می‌کند؛ اینکه چگونه می‌توان با کنترل نفس، ظرفیت‌های درونی را برای پذیرش نور الهی آماده کرد. از همین رو، در روایات اسلامی، روزه نه‌تنها یک عبادت، بلکه سپری در برابر آلودگی‌های روحی و اخلاقی معرفی شده است.
ماه رمضان، علاوه بر روزه، با یک ویژگی ممتاز دیگر شناخته می‌شود؛ نزول قرآن. این کتاب آسمانی، نقشه راهی برای سعادت انسان است و رمضان، فرصتی برای بازخوانی این نقشه و انطباق مسیر زندگی با آموزه‌های آن. در دنیای پرهیاهوی امروز که انسان درگیر سرعت و شلوغی زندگی شده، قرآن می‌تواند همان نقطه آرامشی باشد که او را به اصل خود بازمی‌گرداند.
اما نباید فراموش کرد که هدف از تلاوت قرآن، صرفاً خواندن الفاظ نیست، بلکه فهم، تدبر و عمل به دستورات آن است. بزرگان دین، ماه رمضان را ماه انس با قرآن دانسته‌اند، چراکه در این ماه، روح انسان آمادگی بیشتری برای درک معارف الهی دارد. اگرچه انس با کلمات قرآن نیز اثرگذار است.
رمضان، یادآوری این نکته است که انسان تنها جسم نیست، بلکه روحی دارد که باید آن را تغذیه کند. در جامعه‌ای که مصرف‌گرایی، شتاب‌زدگی و غفلت از ارزش‌های اخلاقی رو به افزایش است، این ماه فرصتی است تا دوباره تعادل را به زندگی بازگردانیم.
اکنون که در این ماه نورانی قرار داریم، فرصتی برای بازنگری در سبک زندگی، اولویت‌ها و مسیر معنوی‌مان فراهم شده. آیا می‌توانیم این فرصت را غنیمت بشماریم و رمضان را نه‌فقط به‌عنوان یک ماه، بلکه به‌عنوان یک مسیر برای تعالی در تمام سال در نظر بگیریم؟ پاسخ این سؤال، در انتخاب‌های ما نهفته است.
برای بررسی ابعاد معنوی و عرفانی ماه رمضان، با استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی و از اساتید و مفسران صحیفه سجادیه گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. دکتر محمدرضا فریدونی، در این گفت‌وگو، نگاهی عمیق به جایگاه رمضان در سیر تکاملی انسان دارد و از تأثیرات آن بر روح و جان سخن می‌گوید.
مشروح گفتگو با وی را در ادامه بخوانید:
*درهای ملکوت در این ماه باز است
این استاد دانشگاه ابتدا با اشاره به جایگاه خاص ماه رمضان در نظام هستی گفت: خداوند به برخی از زمان‌ها ویژگی‌های خاصی داده، همان‌طور که برخی مکان‌ها نیز جایگاهی ویژه دارند. ماه رمضان یکی از همین زمان‌های خاص است که خداوند از ابتدا، ویژگی‌هایی برای آن مقرر کرده. دلیل برتری این ماه نسبت به سایر ماه‌ها، به رحمت واسعه الهی بازمی‌گردد؛ یعنی در این ماه، درهای ملکوت به روی همگان باز است و مانعی برای ورود به عالم معانی و ملکوت الهی وجود ندارد، مگر اینکه خود فرد کوتاهی و نخواهد این مسیر را طی کند. در حقیقت، هیچ محدودیتی از سوی خداوند برای بندگان نیست، به‌ویژه در این ماه.
فریدونی سپس با اشاره به روایات تصریح کرد: در این ماه، حتی شیطان که دشمن اصلی انسان است، در بند قرار دارد. اگر کسی در این فرصت به جایی نرسد، خودش اراده نکرده و مانع اصلی، درون خودش است.
*رابطه بین گرسنگی و حکمت در ماه رمضان
وی با این بیان که از ویژگی‌های بارز ماه رمضان، روزه‌داری است که با گرسنگی و تشنگی همراه است اما این سختی چه نقشی در تقرب به خداوند دارد؟ توضیح داد: روزه راهی برای نزدیک شدن به عالم فرشتگان است؛ به این معنا که یکی از زیبایی‌های روزه این است که انسان را شبیه ملائکه می‌کند. ملائکه خوردن و آشامیدن ندارند و وقتی انسان در مدتی معین از این نیازهای مادی فاصله می‌گیرد، طبیعتاً از نظر روحی هم سبک‌تر می‌شود.
وی سپس به روایتی اشاره کرد و افزود: در حدیثی آمده که انسان هیچ ظرفی را بدتر از شکمش پر نکرده. پرخوری، پرخوابی، پرحرفی؛ این‌ها موانعی هستند که اجازه نمی‌دهند انسان از عالم مادی به عالم معانی پرواز کند اما وقتی روزه می‌گیرد، این موانع کم می‌شود؛ البته مهم است که گرسنگی روز را با پرخوری شب جبران نکند، وگرنه اثرات معنوی روزه از بین می‌رود.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا در ادامه به داستانی از زبان یکی از بزرگان و عرفا اشاره کرد و یادآور شد: در یکی از روایات آمده که دو پیامبر وارد روستایی شدند. یکی گفت: «من به خانه آشنایانم می‌روم تا آن‌ها از من پذیرایی کنند.» اما دیگری گفت: «من به مسجد می‌روم تا خداوند از من پذیرایی کند.» فردای آن روز، آنکه به خانه آشنایانش رفته بود، سرحال و سیر اما دیگری که در مسجد مانده بود، شب را در گرسنگی گذرانده بود. در این هنگام، وحی آمد که من در گنجینه‌های خود گشتم و چیزی برتر از گرسنگی برای تو نیافتم.»
*در دنیای مدرن و چالش‌هایی که هست چگونه از شب‌های رمضان، بیشترین بهره را ببریم؟
فریدونی در این باره نیز اظهار کرد: هر کاری که بخواهیم انجام دهیم، نیاز به شناخت و آگاهی دارد. همان‌طور که افراد قبل از انتخاب رشته دانشگاهی تحقیق می‌کنند، برای ورود به ماه رمضان نیز باید مطالعه داشته باشند. این ماه یک هدیه الهی است و برای بهره بردن از آن، باید از روایات و سیره بزرگان آگاه شویم.
وی در ادامه به سیره امام خمینی (ره) اشاره کرد و افزود: امام خمینی در ماه رمضان، دیدارها و سخنرانی‌های خود را کاهش می‌داد تا وقت بیشتری برای عبادت داشته باشد. ما نیز باید برنامه‌ای ویژه برای این ماه داشته باشیم. در واقع هر چقدر این ماه را با ماه‌های دیگر متفاوت بدانیم به حقیقت آن نزدیک‌تر می‌شویم.
وی همچنین بر اهمیت قرآن تأکید کرد و گفت: قرآن دریچه‌ای به سوی عالم ملکوت است. حتی خواندن الفاظ قرآن، درهای معرفت را باز می‌کند. اگر کتابی بهتر از قرآن برای انس با خدا وجود داشت، خداوند همان را برای ما نازل می‌کرد.
*چگونه روزه خود را ارتقا دهیم؟
این استاد دانشگاه و مفسر نهج‌البلاغه با تأکید بر اینکه روزه نباید تنها به امساک از خوردن و آشامیدن محدود شود متذکر شد: هدف از روزه فقط این نیست که غذا نخوریم. باید هر سال روزه خود را ارتقا دهیم. مثلاً اگر سال گذشته تنها از خوردن و آشامیدن پرهیز می‌کردیم، امسال باید در اخلاق و رفتار خود هم تغییر ایجاد کنیم.
فریدونی مطرح کرد: در فلسفه اخلاق گفته می‌شود که هر انسانی، علاوه بر ظاهر، یک «باطن» دارد که نیازمند طهارت است. قوه خیال، قوه تفکر و قوه حافظه انسان، همه باید در جهت صحیح هدایت شوند. اگر کسی روزه بگیرد اما ذهن و فکرش پر از افکار ناپاک باشد، این روزه به کمال نمی‌رسد.
*دعاهای سحر؛ پلی به سوی خداست
وی در ادامه سخنان خود یکی از ویژگی‌های مهم ماه رمضان را تأکید بر دعاهای سحر، مناجات خمس عشر، ابوحمزه ثمالی و... خواند و درباره اهمیت این دعاها گفت: افراد در وقت نورانی سحر نباید تنها به خوردن سحری اکتفا کنند. اگرچه بیداری سحر خودش یک فضیلت بزرگ است اما دعای سحر، یکی از نادرترین دعاهایی است که در آن، هیچ خواسته دنیوی یا اخروی وجود ندارد؛ بلکه فقط جلال و عظمت خداوند توصیف شده. حیف است انسان با آن مأنوس نشود‌.
*سجده‌های طولانی؛ کلید ارتباط با خدا
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان به نقش سجده‌های طولانی نیز اشاره و ابراز کرد: پیامبر اسلام (ص) فرمود: «می‌خواهید در قیامت با من باشید؟ پس سجده‌های طولانی داشته باشید.» این توصیه پیامبر، نشان می‌دهد که یکی از راه‌های تقرب به خداوند، همین سجده‌های طولانی است.
دکتر فریدونی در پایان به سطح نهایی روزه اشاره کرد و گفت: هدف نهایی از روزه، رسیدن به توحید است. آیت‌الله یعقوبی می‌گفت همان‌طور که زمین چیزی می‌کارد و محصول می‌دهد، انسان نیز در این دنیا باید نتیجه‌ای داشته باشد. اما این نتیجه چیست؟ آیا باید تنها باسوادتر، قدرتمندتر یا زیباتر شویم؟ خیر. نتیجه واقعی، رسیدن به مقام توحید است.
وی با اشاره به حدیث قدسی که در آن خداوند می‌فرماید «الصّوم لی و أنا اجزی به؛ روزه، مال من است و من پاداش روزه هستم توضیح داد: گرچه همه عبادات و بلکه همه مخلوقات، از آن خداست و او در حقیقت، مالک همه است، اما علت اینکه در این حدیث شریف فرمود روزه مال من است، ممکن است این باشد که روزه، ترک تمایلات درونی و طبیعی انسان است و (این مسئله با انگیزه و نیت اطاعت از خداوند هم در خلوت و تنهایی باید باشد و هم در جمع و جامعه) و چنین عملی ریابردار نیست، بنابراین وقتی فرموده من خودم پاداش روزه‌دار هستم، این «منِ الهی» مخصوص کسانی است که تمام توجه‌شان به خداوند است. کسانی که به مرحله‌ای می‌رسند که غیر از خدا هیچ چیز برایشان اهمیت ندارد.
این استاد دانشگاه با این بیان که «پس باید از خودمان بپرسیم؛ آیا ما واقعاً در مسیر توحید هستیم یا خیر؟» سخنان خود را به پایان برد.
*ماه رمضان و حفظ فرصت‌ها در دنیای مدرن
در خاتمه باید گفت؛ ماه رمضان، فرصتی است برای بازنگری در خود و نزدیکی به خداوند. در دنیای مدرن که زندگی روزمره با سرعت و حواشی بی‌پایانش فرد را درگیر خود می‌کند، این ماه فرصتی است تا از شتاب‌زدگی‌ها فاصله بگیریم و با تمرکز بیشتر بر آهستگی بر جنبه‌های دیگرِ زندگی خود توجه کنیم. روزه‌داری، علاوه بر جنبه‌های فیزیکی، به معنای مهار نفس و کنترل تمایلات است که در دنیای پر از وسوسه‌های امروزی، این کار نه‌تنها نیاز به عزم راسخ دارد بلکه می‌تواند به ابزاری برای تسلط بر روح و فطرت انسانی تبدیل شود.
تلاوت قرآن، توجه به دعا، مراقبه و اصلاح رفتارها، یک نقطه عطف است که می‌توان به وسیله آن به اصل خود بازگشت و زندگی‌ای معنا‌دارتر ساخت.

شناسه خبر 92804