هویت درحقیقت بازتابی از ارزش‌ها و باورهایی است که ما به آن‌ها پایبندیم و حرکت و صیرورتی برای کشف خویشتن خویش و جایگاه خود در نظام هستی و در گذر تاریخ است. بیانی عرشی از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام در این مورد می‌فرماید: عَجِبْتُ لِمَنْ یَنْشُدُ ضالَّتَهُ وَ قَد اَضَلَّ نَفْسَهُ فَلا یَطْلُبُها؛ در شگفتم از کسى که گمشده خود را مى جوید، درحالى که «خود» را گم کرده و در پى یافتن آن نیست»!
در معبد آپولون در دلفی یونانیان باستان این عبارت را نوشته بودند: «خودت را بشناس». این مفهوم جرقه تفکر و یافتن هویت خود را در میان فیلسوفان و پس از آن روانشناسان زده و از طریق آن فرضیه‌ها و تئوری‌های روانشناسی متعددی در مورد کیستی هر فرد و نحوه آگاهی از آن به‌وجود آورده است. هویت دانشگاه به فعلیت رساندن هویت دانشجو بوده؛ دانشگاه باید فضایی را ایجاد کند که در آن عناصری که هویت دانشجو را شکل می‌دهند، به‌خوبی این کار انجام بدهند؛ نخستین هویت دانشجو، بُعد علمی او است.
هویت دانشجو نخبه بودن است و علاوه‌بر آن باید ابعاد وجودی خود را گسترش دهد و جایگاه اساسی‌اش در تمدن‌سازی و جامعه‌سازی را بشناسد؛ استکبارستیزی، تلاش دانشجو و دانشگاه برای ایجاد جامعه آرمانی است.
دانشجو جوانی عالم و فراگام بوده که چشم در آینده دارد و آینده‌ساز است و کشور را به سمت اداره عالمانه و منطبق بر موازین دانش پیش مى برد؛ هر کشور و هر جامعه‌اى که علم و فهم و محاسبه دقیق در همه شئون آن دخالت داشته باشد، وضعش بهتر است.
دو عنصر اصلى در تربیت دانشجو هست که هیچکدام نبایستى مغفولٌ‌عنه بمانند که اگر بمانند، ما ضرر خواهیم کرد؛ یکى عنصر علم، تحقیق، کارآیى علمى، جوشیدن استعدادهاى علمى و این‌قبیل چیزها بوده و دیگری هم روحیه تدین، حرکت صحیح و سالم‌سازى معنوى و روحى دانشجو در دانشگاه‌ها است که این دو عنصر بایستى بدون تفکیک از یکدیگر، با قدرت و با ظرفیت کامل کشور، تعقیب بشوند.
در بزنگاه حساس کنونی که جهان در آستانه تحولات عظیم ژئوپلیتیکی قرار گرفته، بازخوانی مفهوم هویت دانشجویی و نقش‌آفرینی این قشر پیشرو در تحولات اجتماعی، ضرورتی انکارناپذیر است. مقام معظم رهبری با تأکید حکیمانه بر اینکه «دانشجویی که متعهد نباشد یا سرگرم کارهای بی‌ربط باشد در پیشرفت کشور هیچ تأثیر مثبتی نمی‌گذارد»، مسیر روشنی پیش روی جامعه دانشگاهی ترسیم کرده‌اند.
دانشجوی امروز در عصر پیچیدگی‌های فزاینده جهانی، فراتر از یک علم‌آموز صرف، نیازمند ساختن هویتی چندوجهی و متعالی است. او در مسیر دستیابی به استقلال فکری و شناخت عمیق واقعیات، باید خود را در بستر تاریخی و اجتماعی درک کند. این درک ژرف از جایگاه تاریخی و مسئولیت اجتماعی، نیازمند نظامی منسجم از باورهای معرفتی و ارزشی است که به حیات دانشجویی معنا و جهت می‌بخشد.
هوشیاری و بصیرت سیاسی دانشجویان که همواره مورد تأکید رهبری بوده، بُعد حیاتی دیگری از این هویت چندلایه است. جایگاه ممتاز دانشگاهیان در منظومه فکری جامعه و نقش الگوسازی آن‌ها در تحولات اجتماعی، مسئولیتی مضاعف بر دوش این قشر پیشرو می‌گذارد. دانشجو باید با درک عمیق از تحولات سیاسی و اجتماعی، نقش نظارتی و هدایتگر خود را به‌درستی ایفا کند؛ رهبر معظم انقلاب «هویت‌بخشی به دانشگاه» را کار بزرگ انقلاب می‌دانند و می‌فرمایند: انقلاب به ملت «هویت، آرمان، شخصیت، استقلال و افق دید» بخشید و به تبع آن، دانشگاه نیز از این خصوصیات برخوردار شد.
در این میان آفت خطرناک غرب‌زدگی و ناامیدی برخی دانشجویان که راه پیشرفت را در مهاجرت و دل بستن به بیگانگان جستجو می‌کنند، چالشی جدی و آسیبی راهبردی است. این نگرش که ریشه در خودکم‌بینی و عدم باور به ظرفیت‌های درخشان داخلی دارد، با روح استقلال‌طلب و تحول‌خواه دانشجویی در تضاد آشکار است. موفقیت‌های چشمگیر دانشمندان ایرانی در عرصه‌های مختلف علمی و فناوری، از هسته‌ای تا نانو و بیوتکنولوژی، نشان می‌دهد که محیط علمی را می‌توان با اراده و پشتکار ساخت، نه آنکه در جستجوی محیط آماده در غرب بود.
دانشجویان امروز با درک عمیق از مسئولیت خود در قِبال آینده بشریت و با تکیه بر علم، آگاهی و تعهد اجتماعی، مسیر روشنی را برای نسل‌های آینده ترسیم می‌کنند. این میراث ارزشمند از علم، نوآوری و امید، ضامن تداوم پیشرفت و تعالی جامعه بشری خواهد بود. در این مسیر پُرچالش اما امیدبخش، هر دانشجو می‌تواند با تکیه بر توانمندی‌های خود و همکاری با دیگران، نقشی ماندگار در ساخت آینده‌ای بهتر به‌ویژه در گام دوم انقلاب و در جهت ساختن و پرداختن تمدن اسلامی ایفا کند.