امروزه زندگی شهری و شرایط حاکم بر شهرها، انسان‌ها را از مسیر اصلی زندگی دور کرده به طوری که امروز شادی از اغلب جوامع شهری رخت بربسته و جای خود را به انسان‌های منزوی داده که با تکیه بر ماشین، کمترین خلاقیت و شادابی را نمی‌توان در آن‌ها مشاهده کرد، این در حالی است که گردش و تفریح تأثیر بسزایی در شور و نشاط افراد دارد حال آنکه شهر همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست به طوری که زیرساخت‌های تفریحی این شهر علیرغم توسعه کمی طی چند سال اخیر هنوز نمی‌تواند پاسخگوی نیاز جامعه باشد، در حالی که شهرهای مختلف زیرساخت‌های تفریحی که بستری برای نشاط‌آفرینی و لذت بردن از حضور شهر هستند را تا حدی دارند؛ اما در همدان اگر همین امروز که کمی هوا نسبت به روزهای گذشته سردتر شده سری به پارک و مراکز تفریحی محدود آن بزنید دیگر خبری از حضور خانواده‌ها نیست.

این اتفاق تنها مختص فصل زمستان نیست بلکه در تابستان نیز همچنان عمده تفریح خانواده‌های همدانی بستن بار و بندیل خود در سبد پیک نیک و حضور در پارک و انداختن یک زیرانداز و خوردن چای و عصرانه است در حالی که امروز در طرای شهری ایجاد زیرساخت‌های تفریحی و ورزشی در راستای نشاط‌آفرینی یک اصل به‌حساب می‌آید و در بسیاری از پارک‌های تخصصی حتی بازی‌های فکری برای سنین مختلف پیش‌بینی شده تا در پی حضور چند ساعته خود در این فضا فارغ از اتفاقات روزمره از حضور در آن محل لذت ببرند.

اما در همدان هیچ‌یک از زیرساخت‌های تفریحی چنین قابلیتی را ندارند به طوری که عمده سرگرمی ما همدانی‌ها به حضورمان در بلوار ارم و استفاده از سکوهای سنگی آن ختم شده که البته متأسفانه نبود زیرساخت تفریحی این مکان نیز برای حضور خانواده‌ها مناسب نیست چراکه اغلب جوانان با قلیان‌های چاق‌شده در محل حاضر شده و صحنه نازیبایی را برای کودکان از تفریح به تصویر می‌کشند این در حالی است که طراحی مکان‌ها و فضاهای تفریحی و جمعی می‌تواند نقش بسزایی در شادی و نشاط شهروندان ایجاد کند.

باتوجه به کمبود فضاهای تفریحی و گردشگری در شهر همدان، کمرنگ شدن شادی و نشاط در بین مردم و تضعیف روحیه آنان در شهر، شهر نیازمند خلق فضاهایی هستیم که بتواند با استفاده از مؤلفه‌های شاد در چارچوب قانون به ساخت فضاهایی جمعی و تفریحی بپردازد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با مدیرگروه مهندسی شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

هادی رضایی راد با بیان اینکه اگر بخواهیم طراحی شهری و نقش آن را در حوزه تعلق خاطر شهروندان نسبت به شهر و یا حس لذت بردن از شهر را مورد بررسی قرار دهیم مستلزم آن است که چند گام به عقب برگردیم، گفت: درواقع طراحی شهری جزو آخرین پله‌ها است که در این مسئله مورد سنجش قرار می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه قبل از رسیدن به موضوع طراحی شهر و تأثیر آن در این مقوله ما باید در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های حوزه برنامه‌ریزی شهری، این امر را مورد توجه قرار دهیم، ابراز کرد: درواقع در پی این برنامه‌ریزی این برنامه اجرایی باید در قامت طراحی شهری به اجرا درآید.

وی افزود: بنابراین اگر می‌خواهیم فضایی در شهر داشته باشیم که دچار کسالت و مردگی نشود باید برنامه‌ریزی شهری را به این سمت‌وسو دهیم.

این طراح شهری با اشاره به اینکه به‌واسطه رویکردهایی که در برنامه‌ریزی شهری دنبال می‌شود می‌توان ایده‌ها را در قالب طراحی در شهر نمود بخشید، عنوان کرد: اگر شرایط همدان را نسبت به این موضوع طی چند دهه گذشته مورد سنجش قرار دهیم گرچه طی سال‌های اخیر شرایط کمی بهبود یافته اما یکی از نکاتی قابل توجه این است که شهر از یک ساعتی به بعد و به‌ویژه در شبانگاه دچار مردگی و کسالت می‌شود که البته ایجاد برخی صنوف و پیاده‌راه سازی در نقاطی از شهر تا حدود این مشکل تا حدود کمتر شده است.

رضایی‌راد با بیان اینکه یکی از راه‌ها و نسخه‌هایی که می‌تواند شهر را به سوی پویایی حرکت دهد تغییر رویکرد برنامه‌ریزی شهری به سمت شهر 24 ساعته است که پیشتر عنوان شد در برخی از نقاط شهر با برنامه‌ریزی و استقرار واحدهای صنفی مرتبط با غذا تا حدی به اجرا درآمده، گفت: البته در همدان استفاده از این فرصت در فصل تابستان بیشتر است زیرا با سرد شدن هوا به‌واسطه کم شدن تعداد گردشگران یکسری از این فضاها کارکرد خود را از دست داده و به‌دلیل سردی هوا امکان حضور در فضای عمومی برای اقشار مختلف فراهم نیست.

وی با اشاره به اینکه اگر ما در همدان به‌دنبال شادابی هستیم باید موضوع اقلیم همدان را نیز در برنامه‌ریزی مد نظر قرار دهیم زیرا در 6 ماه دوم سال امکان استفاده از فضاهای عمومی باز شهری همچون پارک به علت سرمای هوا فراهم نیست، گفت: متأسفانه برای اقلیم 6 ماهه دوم سال فضای عمومی مناسب وجود ندارد یعنی بیشتر فضاهای عمومی محدود به فضاهایی است که ما از آن به‌عنوان پارک یاد می‌کنیم در حالی که در دنیا برای این گونه اقلیم در شهرها فضاهای سربسته‌ای وجود دارد که جزئی از فضاهای عمومی شهر به‌حساب می‌آیند.

این شهرساز همدانی ادامه داد: ما باید برای فصول سرد سال نیز فضاهای سربسته عمومی را در نقاط مختلف با کارکردهای جذاب ایجاد کنیم، اظهار کرد: متأسفانه این زیرساخت در همدان وجود ندارد.

رضایی‌راد با اشاره به اینکه نمونه بارز این گونه کاربری‌ها که از آن‌ها می‌توان به‌عنوان الگو در طراحی شهری یاد کرد، وجود کاروانسرا و راسته‌بازار‌های قدیمی در شهر است که در روزهای سرد سال نیز از گزند سرما به دور هستند، افزود: راسته‌بازارهای سربسته در این فصل از سال کارکردهای خود را از دست نمی‌دهند البته نباید تنها به احیای این زیرساخت‌ها متناسب با نیاز روز اقشار مختلف بسنده کرد بلکه باید فضاهایی طراحی کرد که کارکرد تفریحی و اوقات فراغتی برای خانواده‌ها داشته باشد.

وی ادامه داد: با این تفاسیر قاعدتاً اینکه ما انتظار داشته باشیم طراحی شهری، فضاهای عمومی و پارک‌های ما را به‌گونه‌ای طراحی کند تا بتوانیم در کل سال پذیرای شهروندان و گردشگردان باشیم شاید به‌دلیل شرایط اقلیمی همدان به‌نوعی زیاده‌خواهی باشد.

این شهرساز همدانی با بیان اینکه طبیعتاً باید به سمت طراحی فضاهای سرپوشیده با کارکردهای تفریحی و گردشگری در همدان پیش رفت، افزود: البته نوع طراحی این فضاها نیز تابعی از سبک زندگی است یعنی باید سبک زندگی را به نحوی برای ساکنان شهر برنامه‌ریزی کنیم که در مرحله بعد به‌واسطه آن بتوان فضاهای مورد نیاز را برای آن‌ها طراحی کرد.

رضایی‌راد ادامه داد: بنابراین اینکه صرفاً یکسری کالبد با فضای سرپوشیده برای شهر همدان در نظر بگیریم تا از فضای سرد و اقلیم 6 ماهه دوم سال در امان باشند رویکرد درستی نیست؛ این امر نیاز به برنامه‌ریزی، تفکر، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری ‌ دارد؛ بنابراین تقلید کورکورانه از نمونه‌های فرنگی، کمکی به شهر همدان نخواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه باید بنا به فرهنگ، سبک زندگی و نفوذ فناوری که در دنیا فراگیر شده و در پی آن بسیاری از رویدادهایی که در شهرها برگزار می‌شود تحت تأثیر همین فناوری‌هاست مشخص کنیم که همدان در کجا قرار گرفته و سیاست‌های کلانی که برای آینده شهر درنظر گرفته شده قرار است سبک زندگی را به کدام سو حرکت دهد؟ افزود: درواقع برای طراحی این چنین فضاهایی باید مبتنی بر برنامه‌ریزی کلان‌شهر پیش رفت.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر در بسیاری از حوزه‌ها ما دچار این چالش هستیم که ما تنها پله آخر را مد نظر قرار داده و فکر می‌کنیم با طراحی فضای شهری می‌توان به بسیاری از نیاز‌ها پاسخ داد اما اگر واقعی نگاه کنیم شاید درمان اساسی و قطعی این مشکلات به پیش از طراحی بازمی‌گردد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد فقدان فضاهای جمعی برای تأمل و درنگ با رویکرد لذت‌جویی در چارچوب‌های قانونی شهروندان که به پاتوق آن‌ها تبدیل شود تا برای دقایقی و ساعاتی در آرامش، باهم بودن را در این فضاها تجربه کنند، از طریق ارتباط بصری، بتوانند از نظر روحی و روانی نیز با فضای پیرامون خود ارتباط برقرار کنند و ضمن ایجاد و تقویت احساس هویت، روابط اجتماعی بهتر، مؤثرتر و مطمئن‌تری را رقم بزنند، یکی از خلأ‌های موجود در شهر همدان است که در فصول سرد سال پررنگ‌تر می‌شود.

بنابراین به‌نظر می‌رسد در گام نخست برای تکریم شهر و شهروندانی که در آن زندگی می‌کنند، هویت‌ بخشیدن به شهر به لحاظ شادابی باید مورد توجه برنامه‌ریزان قرار گیرد تا آن‌ها نسبت به محل زندگی خود، احساس افتخار و غرور کنند.

در این بین البته از طریق احداث و توسعه بناهای شاخص و فضاهای جدیدی که بر جذابیت شهر افزوده یا بر جلوه چشم‌انداز طبیعی شهر بیفزاید نیز می‌توان این احساس را در شهروندان برانگیخت.

البته طی سال‌های اخیر در همدان تبیین جایگاه انسان به جای خودرو برای تبدیل شهرهای خودرومحور به انسان‌محور، از اهمیت بالایی از سوی برنامه‌ریزان به‌ویژه در دوره سوم، چهارم و پنجم شورای اسلامی برخوردار بود. بنابراین گسترش فضاهای اجتماعی و جمعیتی مانند اجرای تئاتر و موسیقی‌های در تعریف فضاهای خاص این مقوله و یا توسعه فضاهای سربسته مانند موزه‌های عمومی شبانه‌روزی، سالن‌های نمایش و تالارهای هنری و تفریحی و همچنین، فضاهای عمومی همچون بوستان‌ها و فضاهای ورزشی سر پوشیده برای تمام اقشار و سنین، می‌تواند عرصه‌های عمومی را ارتقا داده و تعاملات اجتماعی شهروندان را بهبود بخشد.