تاریخ مسجد نشان می‌دهد که از این مکان علاوه‌بر محلی جهت انجام فرائض عبادی، می‌توان برای حل بخش عمده‌ای از مسائل جامعه بهره‌برداری کرد و مطالعه درباره این موضوع از صدر اسلام تاکنون البته با اُفت و خیزهایی، مؤید این ادعا است؛ مثلاً شاهد بوده‌ایم که در دهه نخست پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی کشورمان مسجد در بخش‌های اقتصادی و تأسیس شرکت‌های تعاونی محلات، کمک‌رسانی به مستضعفان، انجام امور خیریه مانند تهیه جهیزیه و بارزترین آن تبلیغ و سازمان‌دهی برای حضور در جبهه‌های دفاع از ایران اسلامی، مورد استفاده قرار گرفته است.

براساس همین قابلیت آشکار و مجموعه‌ای، نهادها و سازمان‌ها هریک به نوبه خود انتظاراتی از مدیریت مسجد در قالب هیئت‌های امنا دارند؛ از قبل تاکنون ادارات اوقاف، حوزه‌های علمیه، بخش‌های سازمانی بسیج مستضعفین برای حمایت از پایگاه‌های بسیج، برخی هیئت‌های مذهبی، برخی نهادهای فرهنگی چون ارشاد اسلامی در قالب حمایت از کتابخانه مساجد و میراث فرهنگی و گردشگری به‌دلیل قدمت تاریخی این اماکن، به‌نوعی در صف این بهره‌برداری یا انتظار همکاری بوده‌اند.

در چندسال اخیر ضرورت‌های جدیدی ایجاد شده که نهادهای بهداشتی مراقبتی و پزشک محلات و خانواده‌ها، بخش‌های پدافندی غیر عامل، کمیته امداد امام خمینی (ره) مثلاً در تشکیل هسته‌های نیکوکاری، قوه قضائیه در قالب هیئت‌های داوری و صلح و وکالت‌های اجتماعی، دفاتر نمایندگی‌های ولایت فقیه در مراکز استان‌ها و شورا‌های شهر برای محلات هم به خیل منتظران برای بهره‌برداری پیوسته‌اند. نگاهی گذرا به مسائل مذکور ضرورت وجود هماهنگی را بین این نهادها با یکدیگر و با هیئت‌های امنای مساجد، دوچندان می‌کند.

کسانی که در متن فعالیت‌های مساجد هستند، می‌دانند حتی علاوه‌بر نهادهایی که نام آن‌ها آمد، هیئت‌های امنا با مطالبات پیشکسوتان این اماکن، مأمومین و امثال آن‌ها هم مواجه هستند؛ یعنی همین قدر که مسجد می‌تواند کارآیی بالا داشته باشد، به همان اندازه هم نیاز به برنامه‌ریزی و انواع رسیدگی‌ها دارد و این از مصادیق خیرالاموری بوده که به قول نخستین شهید محراب تاریخ اسلام حضرت امام علی علیه‌السلام، پُرزحمت است. به همین خاطر ضروری بوده که متولیان رسمی مساجد در سطوح مختلف برای ایجاد هماهنگی‌های ممکن اقدام کنند، در غیر این صورت یا هیئت‌های امنا نمی‌توانند پاسخگوی انتظارات شمارش‌شده باشند و یا ضمن پذیرش، توأم با ناهماهنگی خواهد شد که به کارکرد و ارزشمندی این میعادگاه الهی شدیداً لطمه وارد می‌شود.

البته مساجد هریک به تناسب موقعیت مکانی، نیروی انسانی و امکاناتی، وضع خاص خود را دارند که همین تفاوت‌ها هم به ضرورت هماهنگی‌ها و رسیدگی‌ها می‌افزاید و اگر اهمیت قضیه به‌خوبی و درستی ارزیابی نشود، فعالیت‌ها یا کم نتیجه می‌دهد و یا بعضاً بی‌نتیجه خواهد بود؛ با این حساب لازم است متولیان در اسرع وقت و با دقت کافی به این مهم بپردازند، اِن‌شاءالله.

حسین صادقیان