یکی از مشکلات عمده و بغرنج جوامع بشری که نتیجه فعالیت و مصرف‌گرایی نوع بشر است، تولید انواع مواد زائد جامد در کیفیت‌ها و کمیت‌های مختلف است. علاقه عمومی برای داشتن محیطی پاکیزه و مناسب از یک سو و اقتصادی نمودن مسئله دفع زائدات از سوی دیگر، مؤسسه‌های ذی‌صلاح را ملزم به چاره‌جویی در این خصوص نموده است و آن‌ها بایستی جهت رفع مشکلات و اثرات سوء ناشی از این گونه مواد به سیستم‌های نوین مدیریتی که بعضاً پرهزینه است روی آورند.

با افزایش سطح آگاهی اجتماعی و شناخت بیشتر از مسائل بهداشتی و محیط زیست، کاهش ذخایر مواد اولیه و کمبود انرژی در کنار افزایش تقاضا و گسترش شهرنشینی؛ برنامه‌ریزان شهری را به سمت یافتن راهی برای مدیریت بهینه پسماند شهری هدایت کرد. دستیابی به چنین برنامه‌ای نیازمند یک دید همه‌جانبه و کلی‌نگر به تمامی عوامل مؤثر بر مدیریت پسماند شهری است. تأسف‌بار اینکه جمع‌آوری و دفع غیر بهداشتی زباله، خطرات زیادی از نظر انتشار بیماری‌های واگیردار و تولید حشرات و ناقلان بیماری‌زا به‌همراه دارد، به علاوه خطر آلوده نمودن خاک، آب و هوا و به طور کلی محیط زیست نیز توسط زباله وجود دارد.

براین اساس باتوجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص اثراث سوء عدم مدیریت پسماند در محیط زیست به صورت کلان گفت‌و‌گویی را با عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهدی بصیری با بیان اینکه امروزه مدیریت پسماند یکی از ضروری‌ترین محورهای توسعه پایدار محسوب می‌شود گفت: شاخصه‌های توسعه پایدار را می‌توان در چهار گروه اجتماعی، اقتصادی، بنیادی و زیست‌محیطی مطرح و بررسی کرد، تولید انواع پسماند در زندگی انسان‌ها امری اجتناب‌ناپذیر بوده و بی‌شک عدم توجه کافی به این موضوع می‌تواند تأثیر زیادی در تخریب محیط‌زیست و طبیعت داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﻤﮑﺎری اقتصادی و توسعه، پسماند عبارت است از موادی اﺟﺘﻨﺎب‌ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ و در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ آن ﻧﯿﺴﺖ و ﭘﺮدازش و ﯾﺎ دﻓﻊ آن ﺿﺮوری اﺳﺖ اذعان کرد: برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، پسماند را این گونه تعریف می‌کند: اﺷﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﺸﺎن آن‌ها را ﻧﻤﯽﺧﻮاهد، ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ آن‌ها ﻧﺪارد و یا از آن‌ها استفاده نمی‌کند و به پردازش و دفع نیاز دارند.

وی با اشاره به اینکه ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ خاطرنشان کرد: از ﻟﺤﺎظ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ، ﺣﺎوی ﻫﻤﺎن ﻣﻮادی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻔﯿﺪ وﺟﻮد دارد و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت آﻧ‌‌ﻬﺎ در ﺑﯽارزشﺑﻮدن اﺳﺖ در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد اﯾﻦ ﺑﯽارزﺷﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻮدن و ﯾﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻣﻮاد در ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﺳﺖ؛ براین اساس ﺟﺪاﺳﺎزی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی اﻓﺰاﯾﺶ ارزش ﻣﻮاد و ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻣﻮارد ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﺮای آن‌ها ﺑﺎﺷﺪ.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با تأکید بر اینکه ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی ﺷﻮد ابراز کرد: از ﻧﻈﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ (ﺟﺎﻣﺪ، ﻣﺎﯾﻊ، ﮔﺎز)، ﮐﺎرﺑﺮد اﺻﻠﯽ (ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪی، ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ وغیره )، ﻣﻮاد (ﺷﯿﺸﻪ، ﮐﺎﻏﺬ و غیره)، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ (ﺳﻮﺧﺘﻨﯽ، ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ ﺷﺪﻧﯽ، ﺑﺎزﯾﺎﻓﺘﻨﯽ)، ﻣﻨشأ (ﺧﺎﻧﮕﯽ، ﺗﺠﺎری، ﮐﺸﺎورزی، ﺻﻨﻌﺘﯽ وغیره ) و ﯾﺎ ﻣﯿﺰان اﯾﻤﻨﯽ (خطرناک و ﺑﯽﺧﻄﺮ) از جمله این دسته‌بندی‌ها است.

بصیری با تأکید بر اینکه مدیریت پسماند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوامع بشری مطرح است خاطرنشان کرد: افزایش روزافزون حجم پسماندها از یک سو و تنوع و گوناگونی آن‌ها از سویی دیگر بر پیچیدگی شرایط و نحوه جمع‌آوری و دفع آن‌ها می‌افزاید.

وی با بیان اینکه مدیریت پسماندهای شهری امروزه به عواملی همچون تولید زواید، جمع‌آوری، حمل‌و‌نقل، دفن زباله و بازیافت آن بستگی دارد اذعان کرد: مسئله این است که پیشرفت‌های گسترده فناوری و علوم در زمینه‌های مختلف شیمی، فیزیک، پزشکی و غیره باعث ورود انواع پسماندهای خطرناک حتی در داخل پسماندهای عادی خانگی شده است و امروزه دیگر سیستم‌های جمع‌آوری و دفع سنتی پسماندها پاسخ‌گو نبوده و نمی‌تواند از آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از انواع پسماندهای شیمیایی، میکروبی، رادیواکتیو و غیره جلوگیری کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: به ‌طور کلی از نظر مهندسی بهداشت، دفع پسماند یک مسئله عادی نبوده بلکه یک مشکل زیست‌محیطی است، زیرا همانطور که گفته شد دفع غیربهداشتی آن به ‌طور محسوسی در آلودگی‌های محیط و گسترش بیماری‌های واگیردار نقش اساسی دارد.

بصیری با اشاره به اینکه توده‌های زشت مواد زائد، کانال‌های روباز پرشده از پسماندها و آب‌گذرهای مسدود شده توسط آن‌ها، خیابان‌های کثیف و پوشیده از زباله،کیسه‌های پلاستیکی پخش‌شده در مسیر شریان‌های مواصلاتی بین شهرها و اراضی کشاورزی نشان‌دهنده آلودگی محیط در بسیاری از شهرها و شهرک‌های در حال توسعه است تشریح کرد: ساکنان این شهرها در معرض بیماری‌های منتقل‌شونده توسط عوامل بیماری‌زا و انگل‌های موجود در این مواد زائد، مزاحمت‌ها و مخاطرات ناشی از آن قرار دارند.

وی با بیان اینکه زیان‌های اقتصادی ناشی از عدم کنترل پسماند در مناطق شهری نیز قابل توجه است تشریح کرد: در شهرهای نسبتاً بزرگ، روزانه مقادیر قابل توجهی پسماند خانگی تولید می‌شود که این میزان زباله علاوه بر هزینه‌های سرسام‌آور جمع‌آوری، حمل و دفع آن، حجم عظیمی از مشکلات زیست‌محیطی نگران‌کننده‌ای نظیر آلودگی آب، هوا و خاک، رشد و تکثیر حشرات، جوندگان و ناقلان بیماری‌ها را به‌‌دنبال داشته و از جنبه‌های بهداشتی و زیبایی‌شناختی نیز علاوه بر ایجاد چهره زشت و نازیبا برای شهرها، سلامتی میلیون‌ها انسان را به مخاطره می‌اندازد. از این‌رو برداشتن گام‌های مؤثر و اساسی در زمینه مدیریت پسماندها ضروری بوده و می‌بایستی در رأس برنامه‌های سازمان‌های مسئول قرار داشته باشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت پسماندها، عدم نگرش جامع به این مسئله است افزود:. امروزه مسئله جمع‌آوری، حمل و دفع زباله‌ها در دنیا به‌صورت مدیریت پسماندها مطرح شده که از عناصر اصلی تولید، نگهداری موقت، جمع‌آوری و حمل‌و‌نقل، دفع و بازیافت تشکیل شده و لازم است برای کلیه عناصر برنامه‌ای وجود داشته باشد چراکه هر یک از این عناصر متأثر از یکدیگر بوده و پرداختن به یک یا چند عنصر بدون داشتن برنامه برای سایر عوامل سودی نخواهد داشت.

بصیری با بیان اینکه از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮورتﻫﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ، ﺳﻼﻣﺖ و اﯾﻤﻨﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ اذعان کرد: ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﻄﺮ را ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﺮوزی ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮی را ﻣﻄﺮح کرده‌اند؛ ﭘﺎﯾﺪاری زﯾﺴﺖ‌ﻣﺤﯿﻄﯽ (ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ) از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ، اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد آن و ﺑﺎزده اﻗﺘﺼﺎدی جزو مهم‌ترین آن اﺳﺖ بنابراین در ﭼﺎرﭼﻮب اﯾﻦ ﺿﺮورتﻫﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ را ﻣﯽﺗﻮان در چند بخش مورد بررسی قرار داد.

وی با اشاره به اینکه ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ زﻣﯿﻦ یکی از اصلی‌ترین این دلایل است خاطرنشان کرد: ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ازجمله این مشکلات است به نحوی که آﻟﻮدﮔﯽﺣﺘﯽ در ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﮐﻢ آن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ در وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ (اﺗﻤﺴﻔﺮ، آب، ﺧﺎک و غیره) ﻣﯽشود و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ ﺑﺎ ورود ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺸﺖ ﺷﯿﺮاﺑﻪ از ﻣﺤﻞﻫﺎی دﻓﻦ ﺑﻪ ﺳﻔﺮهﻫﺎی آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد به‌ویژه در نواحی که دارای بارندگی و سطح آب‌های زیرزمینی نزدیک به روی زمین هستند همچون مناطق شمالی و جنوبی کشور) ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ‌وﯾﮋه ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی دﭼﺎر آﺳﯿﺐ ﺟﺪی ﻣﯽﺷﻮد؛ بنابراین ﻧﯿﺎز ﻓﻮری ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻬﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر وارد ﺑﺮ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪای ﻣﻘﺮون ﺑﻪ‌ﺻﺮﻓﻪ وﺟﻮد دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اﺗﺨﺎذ روﯾﮑﺮد ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﺟﺎﻣﻊ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪی و ﯾﺎ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ‌ﺷﺪه ﺑﻪ روﺷﯽ ﭘﺎﯾﺪار، دوست‌دار ﻣﺤﯿﻂ‌زﯾﺴت و اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻧﯿﺰ از ﺿﺮورتﻫﺎی ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ است که ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺳﺎزﻣﺎن‌دﻫﯽ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ، ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮوریات ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ است.