سال‌ها است که کهن‌دیار هگمتانه با مشکلاتی جدی در حوزه مسکن مواجه است. از گرانی اجاره‌بها گرفته تا زمین و مسکن. وضعیتی که باعث شد به‌مرور در بین استان‌های کشور یک سر و گردن از دیگران به‌لحاظ گرانی در این بخش‌ها بالاتر باشد به گونه‌ای که طی چندسال اخیر در بین بسیاری از شهرهای دارای وضعیتی مشابه همچون موقعیت شغلی، نزدیکی به پایتخت، این همدان بود که رتبه‌دار تورم اجاره‌بها و گرانی مسکن شد.
البته چندسالی است که نام طرح‌هایی همچون اقدام ملی مسکن و نهضت ملی مسکن به‌عنوان مُسکنی برای آلام عنوان‌شده از سوی مسئولان استانی در دست پیگیری است اما گویی این درد به دردی مزمن و غیر قابل درمان بدل شده زیرا اجرایی شدن چنین طرح‌هایی نیز در همدان با موضوع نبود زمین گره خورد و گویی امروز به گره کور بدل شده به طوری که در حال حاضر همدان در اجرای طرح‌های عنوان‌شده در بین استان‌های کشور متأسفانه از آخر اول است و حتی موضوع الحاق 680 نیز به‌دلیل بروز مشکل معارضان نتواست این گره سخت را باز کند.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌وگویی را با فرزاد تیموری؛ معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار و محمدمهدی سروش؛ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری همدان با بیان اینکه در خصوص وضعیت مسکن همدان از دو جنبه می‌توان به این سؤال پاسخ داد؛ نخست وضعیت مسکن عمومی و دیگری اجرای طرح‌های مرتبط با مسکن همچون نهضت ملی و اقدام ملی مسکن که در دستور کار دولت قرار دارد گفت: درخصوص مسکن عمومی متأسفانه در کل کشور افزایش قیمت مصالح ساختمانی و گرانی زمین ازجمله مشکلاتی است که بر حوزه ساخت و ساز تأثیرگذار بوده و حتی از رونق افتادن فعالیت در این بخش را در پی داشته است.
فرزاد تیموری با تأکید بر اینکه در حال حاضر در بخش ساخت و سازهای خصوصی آمار پروانه‌های ساختمانی صادرشده نسبت به سال گذشته دور از حد انتظار در سطح شهر بود و پایین آمده، عنوان کرد: بر این اساس چندین جلسه با انجمن انبوه‌سازان مسکن همدان داشتیم و به آن‌ها اعلام کردیم که می‌بایست چند پروژه بزرگ به‌صورت مجتمع‌سازی در شهر همدان انجام شود تا از وضیعت رکورد خارج شویم.
وی با اشاره به اینکه یکی ازپروژه‌هایی که مد نظر بود حدود 6 هزار واحد مسکونی را در حاشیه شهر همدان شامل می‌شود بیان کرد: این پروژه با مشارکت شهرداری و انبوه‌سازان تعریف‌شده اما متأسفانه مورد استقبال انبوه‌سازان قرار نگرفت و عنوان کردند اجرای این پروژه در منطقه کم‌برخوردار بوده و احتمالاً سوددهی لازم را برای ما نخواهد داشت.
وی افزود: به این عزیزان اعلام کردیم این تفکیکی که در حال اجرا است می‌تواند برای تولید 6 هزار مسکن پیش‌بینی‌شده، اراضی مورد نیاز را تأمین کند یقیناً در رونق کار شما نیز تأثیرگذار خواهد بود اما در نهایت مخالفت کرده و ما هم اجرای این کار را به طرق دیگری در دستور کار قرار دادیم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری همدان با تأکید بر اینکه چند پهنه در شهر هم به‌صورت بلاتکلیف باقی مانده بود که برای نقشه‌های تفکیکی آن، مشکلاتی ایجاده شده اظهار کرد: پیگیر هستیم تا مشکلات از پیش روی این پهنه‌ها برداشته شود.
تیموری با اشاره به اینکه این روند منجر به تولید زمین شهری و افزایش آن می‌شود، افزود: این کار به‌دلیل اینکه یکی از معضلات ما در حل مشکل مسکن به نبود زمین بازمی‌گردد اهمیت پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از موضوعاتی که نقش مستقیمی در مسکن دارد طرح جامع شهری است پس پیگیری آن به‌صورت جدی در دستور کار قرار گرفته ابراز کرد: این طرح طی سالیان گذشته فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده، به طوری که مشکلات موجود در طرح تهیه‌شده توسط صاحب‌نظران دانشگاهی مورد انتقاد جدی قرار گرفت و حتی اعضای شورای شهر نیز به موارد تعریف‌شده در بخش‌های مختلف طرح جامع نقدهایی داشتند به طوری که شرایط طرح تهیه‌شده تا بهمن‌ماه سال گذشته مناسب نبود.
وی، افزود: بنابراین جلسه‌هایی با این صاحب‌نظران برگزار کرده و در کمیسیون ماده پنج تصمیم گرفتیم تا در بخش‌های مورد انتقاد طرح‌های جامع، تغییرات لازم اعمال شود که خوشبختانه با این رویکرد تا حدود زیادی این مشکلات مرتفع شد.
وی ادامه داد: اخیراً در جلسه‌ای که با استاندار و مشاور طرح داشتیم، طرح اصلاحی را ارائه کرده و قرار شد با ارائه جمع‌بندی در آینده‌ای نزدیک، در کارگروه امور زیربنایی و شورای برنامه‌ریزی به تصویب برسد و بتواند نقش مثبتی در تولید زمین برای حل مشکل مسکن همدان ایفا کند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری همدان با بیان اینکه در خصوص طرح نهضت ملی مسکن نیز در سطح استان، طی پیگیری‌های به‌عمل آمده برای بیشتر شهرها زمین مورد نیاز تأمین و حتی در برخی از شهرها ساخت و سازها آغاز شده اما همدان در این بخش با مشکل مواجه است گفت: با رایزنی که با اداره کل اوقاف داشتیم یکسری زمین به اداره کل راه و شهرسازی معرفی شده؛ علاوه بر این بر سر یکسری پهنه‌ها در حاشیه شهر اداره کل راه و شهرسازی در حال رایزنی با مالکان این اراضی است.
تیموری با بیان اینکه این اراضی در حال رایزنی، حدود 300 هکتار را شامل می‌شود، تصریح کرد: متأسفانه الحاق آن 680 هکتاری که قبلاً الحاق شده بوده به‌دلیل مشکلات حقوقی که پیدا کرد منتفی و از اختیار راه و شهرسازی خارج شد.
وی با اشاره به اینکه با روندی که در حال پیگیری هستیم امیدواریم بتوانیم اجرای نهضت ملی مسکن در شهر همدان را مدیریت کنیم گفت: موضوع جدی که از ابتدای هفته دوباره در دستور کار پیگیری قرار گرفته، شهر جدید حورا یا همان شهرک هگمتانه است که می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات تأمین زمین را حل کند زیرا بالغ بر هزار و 200 هکتار از اراضی منطقه جاده تهران را شامل می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه مصوبات اجرایی شدن این شهر جدید از سالیان قبل در شورای عالی معماری و شهرسازی به تصویب رسیده اظهار کرد: حتی طرح جامع این شهر نیز مصوبات لازم را دریافت کرده و طرح تفضیلی آن نیز در مراحل نهایی قرار دارد و توسط شرکت مشاور غدیر در حال انجام است.
در ادامه عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان نیز در واکنش به موضوع مطرح‌شده درباره اجرای شهر حورا گفت: باید بازگشتی به تجربه و نتیجه شهرهای جدید در کل کشور داشته باشیم.
محمدمهدی سروش عنوان کرد: باید دید این شهرهای جدید موفق بوده و یا نبوده‌اند؟، در پاسخ به این سؤال باید بگویم به اذعان وزارت راه و شهرسازی، شهرهای جدید یکی از پروژه‌های ناموفق این وزارت‌خانه به‌شمار می‌روند.
وی با تأکید بر اینکه با توجه به آنچه گفت شد شهرهای جدید ذاتاً ناموافق‌اند، اینکه بازهم ما به‌دنبال آن هستیم که یک شهر جدید را این باره برای همدان تجربه کنیم، تأمل‌برانگیز است افزود: ما در حال حاضر با مشکل مسکن مواجهیم و اجرای این شهر حداقل 20 سال به طول می‌انجامد.
این استاد شهرسازی ادامه داد: بنابراین قدم نهادن در مسیر ساخت شهر جدید در وهله نخست برای شهر همدان تکرار یک کار اشتباه و طرح شکست‌خورده است زیرا این شهرها بی‌هویت هستند، دوم اینکه راهکاری برای حل مشکل کنونی شهر وجود ندارد.
سروش با بیان اینکه اجرای شهرهای جدید اساساً اشتباه بود زیرا در هیچ جای دنیا اقدام به ایجاد شهر مصنوعی نمی‌کنند گفت: به‌زعم بنده حتی اگر یک روستا را گسترش دهیم بهتر از آن است که برای ایجاد شهر جدید اقدام کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا همدان با مشکل مسکن مواجه شده؟ ابراز کرد: این موضوع ارتباطی با همدان ندارد بلکه ماحصل سیاست‌های کلان و غلط دولت‌مردان است که نتواستند از مهاجرت به شهرها جلوگیری کنند.
وی توزیع خدمات و امکانات در کشور را ناعادلانه خواند و با بیان اینکه حتی برخی از مناطق استان‌ها در محرومیت به‌سر می‌برند اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که همدان با آن دست و پنجه نرم می‌کند به همین موضوع بازمی‌گردد، مشکل ما این نیست که افراد از شهرستان‌ها به مرکز مهاجرت کنند بلکه ما شاهد آن هستیم که از دیگر استان‌های محروم اطراف نیز به همدان مهاجرت کرده‌اند.
این استاد دانشگاه افزود: بنابراین اگر در همدان شاهد تقاضای مسکن هستیم ارتباطی به همدان ندارد بلکه برآیندی از محرومیت دیگر استان‌های اطراف است.
سروش با بیان اینکه عدم توزیع مناسب خدمات در نقاط مختلف، توزیع نامناسب جمعیت را در پی داشته اظهار کرد: برای حل مشکل مسکن همدان توجه به این نکته ضروری است که در حال حاضر جمعیت همدان به 600 هزار نفر رسیده پس قبل از اینکه به کمبود مورد نظر توجه کنیم، یک مشاور باید میزان زیست‌پذیری این شهر را متناسب با ظرفیت‌ها و منابع لازم آب، برق و گاز گرفته تا محیط زیست و غیره در بخش‌های مختلف مشخص کند.
وی با اشاره به اینکه باید این مطالعه به‌صورت دقیق انجام شود گفت: مطمئناً زیست‌پذیری همدان بیش از 300 تا 350 هزار نفر نیست اما بیش از 600 هزار نفر را در خود جای داده پس باید مراقبت کرد که این جمعیت بیشتر نشود.
این شهرساز همدانی با بیان اینکه سال گذشته در بوق و کرنا کردند که از شورای عالی معماری و شهرسازی مصوبه مجموعه شهری را برای همدان دریافت کرده‌اند اظهار کرد: این بدان معناست که همدان با تعدادی از شهرها که در حوزه نفوذ آن قرار دارند به‌صورت یک مجموعه مدیریت شوند؛ بنابراین می‌توانیم در کنار این شهرها سرریز جمعیتی شهر همدان را نیز شاهد باشیم.
سروش با تأکید بر اینکه نباید در کشور شرایط را به‌گونه‌ای مدیریت کنیم که منجر به جابه‌جایی جمعیت شویم، تصریح کرد: درنظر بگیرید اگر برای یک روستا جاده‌کشی انجام دهیم و خانه بهداشت و مدرسه بسازیم اما اهالی آن مهاجرت کنند این کار چیزی جز هدررفت بیت‌المال را در پی نخواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه همدان به لحاظ فضای سبز و فضای آموزشی فقیر است، تشریح کرد: در نظر بگیرید در شهری که در بخش‌های مختلف کمبود کاربری‌ دارد چگونه می‌توان افزایش جمعیت بیشتری را بر آن تحمیل کرد؟
وی ادامه داد: در شهری که با کمبود هزار و 500 هکتاری کاربری عمومی مواجه است تصور جمعیت بیشتر غیر قابل پذیرش است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه تنها فضای سبز و پارک بزرگ همدان پارک مردم (لوناپارک) با مساحت 11 هکتاری است که پیش از انقلاب ساخته شده، تصریح کرد: پس از انقلاب حتی یک پارک بزرگ فرامنطقه‌ای در شهر همدان ایجاد نشده است.
سروش با اشاره به اینکه اگر بخواهیم پروژه مسکن مهر همدان را مورد بررسی قرار دهیم مشخص خواهد شد که حتی یک درخت برای این پروژه‌ها به‌عنوان فضای سبز درنظر گرفته نشده چه برسد به فضای عمومی و کاربری‌های آموزشی و خدماتی اظهار کرد: بنابراین اجرای پروژه جدید بازهم بر فقر کاربری افزوده خواهد کرد.
وی با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر به‌منظور تأمین تأسیسات زیربنایی و روبنایی مساکن مهر همدان بین دو تا سه برابر هزینه پرداخت‌شده برای ساخت این خانه‌ها باید هزینه کنیم، تصریح کرد: در این پروژه خبری از مدرسه، درمانگاه و حتی پاسگاه نیروی انتظامی نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با بیان اینکه اگر مسئولان واقعاً به‌دنبال تحقق شعار سال هستند باید بگویم فعالیت دانش‌بنیان‌ها تنها در بخش نانو و شیمی و موضوعات این‌چنینی معنا پیدا نمی‌کند بلکه بستر آن در حوزه شهر و شهرسازی هم هست تصریح کرد: بنابراین انتظار می‌رود به اساتید خبره شهرسازی مراجعه کرده و دنبال ساختن راهکار علمی برای حل مشکل مسکن در همدان باشند.
سروش با تأکید بر اینکه امیدوارم دخالت دولت در حوزه ساخت و ایجاد مسکن در این دوره به پایان برسد، گفت: ما فکر می‌کردیم مسکن مهر یک ریل‌گذاری برای حل مشکل مسکن است که می‌خواهد مشکل مسکن را در ایران حل کند.
وی راهکار پیش روی فعلی برای مدیران در راستای حل مشکل مسکن را بهرمندی از ظرفیت مجموعه شهری و ارتفاع‌سازی دانست و گفت: اگر معتقدیم شهر همدان دیگر دهات نیست و برخی‌ها کلان‌شهرش می‌دانند، پس برج‌سازی آن کجاست؟
این استاد دانشگاه مطرح کرد: اگر در قرن بیست و یکم زندگی می‌کنیم و ادعای کلان‌شهر شدن داریم، دو آسمان‌خراش در همدان به من معرفی کنید؛ در شهری با مساحت پنج هزار و 500 هکتاری اراضی آن حیف و میل شده زیرا در روستاها در حال حاضر مجوز دو تا سه طبقه داده می‌شود و ما در شهری همچون همدان بیشتر بلندمرتبه‌سازی‌ها ما تا پنج طبقه است.
سروش با بیان اینکه در حال حاضر در همدان به‌عنوان مرکز استان و کلان‌شهر لازم است شاهد برج‌سازی و به‌خصوص اجرای ایده در ارتفاع‌سازی باشیم تشریح کرد: در خصوص جانمایی این برج‌ها نیز مشکل عدم تمایل انبوه‌سازان برای ورود به مناطق کم‌برخودار را می‌توان از طریق ورود دولت به این عرصه و ایجاد ارزش افزوده حل کرد بدین‌ترتیب که اگر دولت در این‌گونه مناطق یک گام برای بلندمرتبه‌سازی بردارد یقیناً بخش خصوصی خود به خود در این عرصه ورود خواهد کرد.

طاهره ترابی مهوش