کودکان بخشی از خاطرات رنگارنگ و شاد خود را در پارک‌ها و زمین‌های بازی ثبت و ضبط می‌کنند، جایی که در کنار همسالان خود و اندکی دورتر از والدین، دنیایی از شادی، بازی و سرگرمی را تجربه می‌کنند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا سری به پارک کودک واقع در میدان فردوسی همدان بزنیم و از نزدیک و با مشاهده و گفت‌وگو با خانواده‌ها و کودکان، میزان رضایت و تأثیرگذاری این پارک را مورد سنجش قرار دهیم.

در بدو امر با پسری 11 ساله همکلام شدیم؛ او با اشاره به عدم نظافت مناسب محیط گفت: متأسفانه هر بار که به پارک کودک مراجعه می‌کنیم نگاهمان به آشغال‌های موجود در محیط می‌افتد.

وی ادامه داد: علاوه بر این، فضای سبز پارک نیز مناسب نیست چراکه درختانش از شادبی لازم برخوردار نبوده و تعدادشان اندک است.

این نوجوان همدانی از کمبود وسایل بازی برای رنج سنی نوجوان گلایه کرد و گفت: همه دستگاه‌ها برای خردسالان در نظر گرفته شده و من نمی‌توانم از آن‌ها استفاده کنم.

پسر بچه دیگر حاضر در پارک با اشاره به اینکه دوست دارم در پارک کودک علاوه بر چرخ و فلک، استخر توپ وجود داشته باشد تا بتوانیم در آن بازی کنیم.

کمی آن طرف‌تر دختربچه‌ای گفت: ای کاش به فضای سبز، گل‌ها و زیبایی آن بیشتر توجه شود و تعداد باکس‌های زباله را بیشتر کنند. از طرفی تعداد بازی‌های این پارک را افزایش دهند مثلاً الاکلنگ و چرخ و فلکی در پارک وجود داشته باشد.

دیگر پسربچه حاضر در پارک با اشاره به اینکه محیط اینجا به‌دلیل تردد افراد نا‌مناسب در پارک برای ما امنین ندارد گفت: علاوه بر این محیط تمیز نیست و درختان آن هم قشنگ نیستند، از شهرداری درخواست می‌کنم به این پارک توجه کند.

یکی دیگر از کودکان با تأیید صحبت دوست خود گفت: این پارک فقط اسمش پارک کودک است وگرنه چیزی برای کودکان ندارد. متأسفانه وضیعت چمن‌ها هم مناسب نیست و نمی‌توانیم روی آن بازی کنیم.

پدر یکی از بچه‌ها نیز تنها زیرساخت مرتبط با کودکان را چند دستگاه بازی اعلام کرد و گفت: درواقع اسم اینجا را نمی‌توان پارک کودک گذاشت.

وی با اشاره به اینکه با وارد شدن به پارک کودک اغلب با صحنه‌هایی مواجه می‌شویم که مناسب کودکان نیست، اذعان کرد: متأسفانه حضور معتادان و افراد با مشکلات اخلاقی، نیازمند مراقبت و نظارت ویژه‌ای است.

این پدر همدانی، ادامه داد: متأسفانه در حال حاضر نوجوانان زیر 15 سال دختر و پسر به راحتی اینجا سیگار می‌کشند، اذعان کرد: البته از بویی که در محیط پخش می‌شود مشخص است آنچه می‌کشند سیگار نیست؛ درواقع امروز این پارک به مقر افراد معتاد و بزهکار بدل شده بنابراین انتظار می‌رود دستگاه‌های متولی همچون نیروی انتظامی و بهزیستی توجه لازم را به این مهم مبذول کنند.

در ادامه مادر یک کودک چهارساله نیز با اشاره به اینکه تمهیدات لازم برای یک پارک کودک وجود ندارد گفت: امروز با توجه محدودیت بچه‌ها در زندگی آپارتمان‌نشینی، نیازمند تحرک و خالی کردن هیجان در فضاهای مناسب شهری به‌ویژه در پارک‌ها هستند.

وی ادامه داد: علاوه بر این در پارک‌های کودک می‌بایست زیرساخت لازم برای خلاقیت کودکان فراهم باشد حال آنکه اینجا هیچ‌گونه فضایی برای بروز خلاقیت آن‌ها وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه این پارک در مقیاس یک واحد همسایگی بزرگ قرار دارد؛ بنابراین باید تنوع گل و گیاه را در آن شاهد بوده و در کف‌سازی آن تنوع رنگ وجود داشته باشد، ابراز کرد: متأسفانه هیچ یک از اصول عنوان‌شده رعایت نشده و حتی مبلمان و وسایل بازی نیز تنوع لازم را ندارند.

وی با اشاره اینکه دانش‌آموخته دکتری شهرسازی است گفت: متأسفانه استفاده از رنگ و عنصر آب نیز در این پارک مغفول مانده و تأسف‌بارتر اینکه آسیب‌های اجتماعی نیز در جای‌جای این مکان به‌راحتی قابل مشاهده است.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه تمامی دستگاه‌ها و وسایل بازی موجود تنها پاسخگوی خردسالان است افزود: به‌دلیل اینکه این پارک در معبر عمومی قرار دارد و نوجوانان نیز پس از تعطیل شدن از مدرسه در این پارک حاضر شده و دستگاه‌ها مناسب آن‌ها نیست پس با بازیگوشی به بدترین شکل ممکن از این وسایل استفاده کرده و آن‌ها را تخریب می‌کنند حال آنکه می‌توان در بخشی از پارک وسایل بازی مرتبط با سنین بالای 10 سال را نیز گنجاند.

بنابراین با توجه به گلایه‌مندی‌های موجود و اهمیت پرداختن به این مسئله برآن شدیم تا را با عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی و استادیار طراحی شهری گفت‌و‌گویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

حسن سجادزاده عنوان کرد: در خصوص پارک کودک و لزوم اجرای پروژه‌های این‌چنینی در شهری همچون همدان صحبت‌های زیادی شده و حتی در دوره‌های مختلف مدیریت شهر بارها جلساتی را برگزار کردیم اما در عمل وقتی نامی از آن و لزوم اجرای آن می‌بریم در پاسخ عنوان می‌کنند که یک پارک کودک در میدان فردوسی داریم و به همین زیرساخت محیطی بسنده می‌کنند حال آنکه این پارک تناسب چندانی با کودک ندارد.

وی با تأکید بر اینکه این مسئله را از دو جنبه موضعی و موضوعی می‌توان بررسی کرد گفت: به‌لحاظ موضوعی می‌بایست ویژگی‌ها و شاخص‌های روان‌شناسی کودک و نیازهای آن را مورد توجه قرار داد اما در همدان هیچ‌گونه نیازسنجی از شهروندان و کاربران این پارک‌ها که کودکان هستند انجام نشده تا نیاز و خواست آن‌ها مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: با این وجود بنا به تجربه سایر شهرها و کشورها و مطالعات و تحقیقات روان‌شناسی و علمی که در این زمینه انجام شده می‌توان گفت پارک کودک از نظر شاخص‌هایی مثل ابعاد، تناسبات، رنگ و بافت و کاربری ارتباط با فضای سبز متفاوت از پارک‌های عادی است زیرا باید شاخص‌های هرم سنی رعایت شده و حتی دختر و پسر بودن آن‌ها برحسب نیاز مورد توجه قرار گیرد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه باید موقعیت، ابعاد، اندازه و مکان‌یابی مناسب این پارک‌ها در طراحی شهر مورد توجه قرار گیرد ابراز کرد: در این بین ایمنی، امنیت و موضوعات مرتبط با زیبایی‌شناسی از اهمیت بالایی برخوردار است.

سجادزاده با تأکید بر اینکه این نوع پارک‌ها صرفاً برای گذران اوقات فراغت و مکث نیست بلکه باید با رویکرد خلاقیت و آموزش همراه باشد اذعان کرد: یعنی آنقدر امکانات و زیرساخت داشته باشد که کودک هنگام استفاده از آن‌ها بتواند خلاقیت خود را بروز و ظهور دهد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر فاصله پارک کودک همدان تا رسیدن به این سطح از کارایی فاصله بسیاری دارد و همچنان درگیر تأمین نیازمندی‌های اولیه خود است؛ یعنی همان فضایی که خانواده‌ها برای حضور فرزند خود در این پارک احساس امنیت خاطر داشته باشند.

وی با بیان اینکه باید مصالحی به‌کار رود که همخوانی لازم را با رفتار و الگوهای حرکتی کودک داشته باشد، اذعان کرد: همچنین باید زیرساخت‌هایی وجود داشته باشد که علاوه بر امکان بروز خلاقیت و استعدادها، کودک بتواند جشن و رویدادهای مختص خود را در آن برگزار کند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا با اشاره اینکه همه عناصر عنوان‌شده، ازجمله کمبودهای پارک کودک در همدان است اظهار کرد: به لحاظ موضعی نیز باید بگویم در هرجای دنیا این گونه نیست که تنها در یک نقطه از شهر یک پارک کودک وجود داشته باشد؛ بلکه در ابعاد محلات در همه شهرها پراکنده‌اند به طوری که نمی‌توان انتظار داشت والدینی از سراسر شهر برای تفریح کودکشان به یک نقطه مراجعه کنند.

سجادزاده با تأکید بر اینکه لازم است در محلات مختلف شهر همدان موقعیت‌یابی کرده و این گونه فضاها را برای کودکان فراهم کنیم، ابراز کرد: به دیگر سخن در حال حاضر یکی از مشکلات خانواده‌های همدانی دسترسی به پارک کودک در میدان فردوسی است.

وی با بیان اینکه پارک کودک همدان در مقیاس شهری است حال آنکه می‌بایست در بعد محله، در دسترس همگان باشد افزود: آنچه مسلم است اینکه این مکان‌های تفریحی باید به‌صورت سلسه‌مراتبی در شهر استقرار یابند. اگر این شرایط مهیا نیست حداقل می‌توان بخشی از پارک‌های عادی را با فراهم کردن تجهیزات لازم و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، برای کودکان درنظر گرفت.

وی با اشاره به اینکه محلی بودن این مکان‌ها بدان جهت حائز اهمیت است که کودک به‌دنبال استفاده روزمره از آن بوده و بتواند با خانواده به‌راحتی به آن رفت و آمد کند، افزود: علاوه بر این طریق او می‌تواند با همسن و سالان هم‌محله خود در این پارک آشنا شده و بازی کند.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: امروز متأسفانه پارک کودک در همدان یعنی بسنده کردن به چهار دستگاه سرسره و تاب، در حالی که باید آموزشی و پرورشی به معنای واقعی باشد که قدرت خلاقیت کودک را بالا ببرد.

سجادزاده با بیان اینکه مبلمان این پارک‌ها نیز از لحاظ تأمین امنیت و راحتی در استفاده بسیار حائز اهمیت است، گفت: طبق مطالعات انجام‌شده باید از مصالح نرم، منعطف و در عین حال بادوام استفاده شود و همچنین متناسب با فیزیولوژی کودکان باشد.

وی با تأکید بر اینکه نوع مبلمان‌ها نیز از نظر تنوع رنگ، سایز و اندازه باید بتواند نیاز کودکان را پوشش بدهد، اظهار کرد: مسئله حائز اهمیت دیگر نوع چیدمان است که نباید به خرید طرح‌های آماده اکتفا کرد بلکه بسته به نوع فرهنگ و اقلیم هر شهر باید مطالعه لازم در این زمینه انجام شده و از متخصصان برای طراحی این مبلمان بهره برد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد بازی و نشاط لازمه زندگی کودکان است؛ آنان باید در محیطی امن و سالم تفریح کنند و زیرساخت‌های شهری باید به گونه‌ای فراهم باشد تا بتوانند در فضایی اختصاصی و بانشاط در کنار همسالان خود تعاملات انسانی را در قالب بازی‌های کودکانه بیاموزند.

شهر به همه شهروندان تعلق دارد و هرکس باید بتواند به فراخور نیاز، از سهم خود از امکانات شهری برخوردار شده و کودکی و پیری هم نباید مانع این کامیابی شود؛ با وجود این گاه شرایطی ایجاد می‌شود که اقشاری از جامعه شهری از همه یا بخشی از حقوق مسلم خود محروم می‌شوند، نظیر آنچه برای کودکان همدان به معنای واقعی رخ داده است.