سپهرغرب، گروه - پیام زمانی : یکی از مواردی که در بررسی وضعیت سلامت، اهمیت بسزایی دارد، وضعیت بهداشت دهان و دندان است؛ بهداشت دهان و دندان به تمام جنبه‌های سلامت و عملکردی به‌ویژه دندان‌ها و لثه‌ها اشاره دارد. دهان در اعمالی چون صحبت کردن، خندیدن، چشیدن، گاز گرفتن، جویدن و بلعیدن غذا نقش اصلی دارد و نخستین قسمت دستگاه گوارش است که از لب‌ها شروع و به حلق ختم می‌شود.

نخستین قدم در گوارش، جویدن غذا بوده که وظیفه آن به‌عهده دندان‌ها بوده؛ وظایف اصلی دندان‌ها شامل جویدن، تکلم و حفظ زیبایی صورت است. به‌جز استفاده از روش‌های معمول نظیر بهره بردن از مسواک و خمیر دندان، فلوراید که یک ماده طبیعی است و باعث افزایش مقاومت دندان‌ها می‌شود، مراقبت از سلامت دندان‌ها و لثه‌ها در سنین خاص، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که شامل زنان در سنین باروری، زنان باردار، کودکان در دوران ‌دندان‌های شیری و مختلط (حضور هم‌زمان دندان‌های شیری و دائمی) است.

به همین منظور گفت‌وگویی را با یکی از متخصصان آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

ستاره شجاعی با تأکید بر اینکه بهداشت دهان یکی از مؤلفه‌های اصلی سلامت عمومی و کیفیت زندگی افراد است، خاطرنشان کرد: با تشخیص به‌موقع بیماری‌های دهان، پیش‌آگهی و درمان آن‌ها تسریع می‌شود. اساس درمان‌های امروزی بر مبنای تشخیص استوار است، با تشخیص صحیح می‌توان از درمان‌های نادرست و غیر ضروری جلوگیری کرد.

وی با اشاره به اینکه طیف بیماری‌هایی که ناحیه دهان، فک و صورت را درگیر می‌کند وسیع است، ادامه داد: ضایعات این نواحی شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند که این تشابه تشخیص آن‌ها را از یکدیگر مشکل می‌کند؛ اختلالات مخاطی ناشی از آسیب‌های حاد و مزمن در مخاط دهان به‌ شکل زخم‌های حاد یا مزمن، ضایعات سفید یا قرمز، موکوزیت و هیپرپلازی واکنشی ظاهر می‌شوند که می‌تواند ناشی از آسیب فیزیکی، شیمیایی و یا حرارتی باشد.

این متخصص آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت وجود چنین ضایعاتی را باعث اختلال در عملکرد دهان دانست و افزود: به‌خصوص ضایعات مزمن ممکن است تا حدود زیادی تشخیص را با مشکل مواجه کند. در همین راستا مطالعات گوناگون نشان داده‌اند که بسیاری از ضایعات بدخیم دهانی اشتباه تشخیص داده شده و تا چند ماه قبل از تشخیص قطعی، به‌عنوان ضایعات خوش‌خیم و غیر نئوپلاستیک درنظر گرفته می‌شوند.

شجاعی با اشاره به اینکه شواهد تاریخی تقریباً از همه قاره‌ها نشان می‌دهد که سوراخ کردن بدن یک منش قدیمی است، عنوان کرد: این سوراخ کردن ارتباط شدیدی با عقاید مذهبی، فرهنگی و خرافی دارد. معمولاً سوراخ کردن جهت قرار دادن جواهر در محل‌هایی نظیر ابروها، لاله گوش، بینی، تعدادی از مناطق داخل دهانی و غیره انجام می‌شود.

وی عوارض حاد احتمالی در دندان را دندان‌درد، خونریزی زیاد یا طولانی، تورم، آبسه مغزی، لکنت زبان و آلرژی به جواهر دانست و گفت: عوارض مزمن شامل ترومای لثه‌ای یا مخاطی، دندان‌های شکسته و یا خردشده، افزایش بزاق، آسپیراسیون یا بلع جواهر و غیره بوده و همچنین تحلیل لثه و شکستگی دندان بسیار شایع است.

این متخصص آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت تاتوی عمدی را از دیگر آسیب‌های موجود در علم دندان‌پزشکی بیان کرد و افزود: تاتوی عمدی تقریباً در 25 درصد مردم جهان دیده می‌شود که ممکن است در حفره دهان نیز انجام شود و گاهی ممکن است بیماران نسبت به مواد واکنش داده و دچار تورم، سوزش و خارش در محل و به دنبال آن بزرگ‌شدگی و سفتی شوند.

شجاعی با اشاره به اینکه بیماران درصورت داشتن هریک از علائم بایستی به مرکز درمانی مراجعه کنند، بیان کرد: این علائم شامل مشاهده تورم، زخم و یا هر حالت غیر طبیعی در بافت نرم داخل دهانی، وجود پلاک میکروبی و یا جرم، وجود پوسیدگی بر دندان‌ها (تغییر رنگ و یا سوراخ شدن دندان)، سابقه درد شدید در ناحیه دهان و دندان‌ها، تورم صورت، بد بودن حال عمومی بیمار (تب، لرز، رنگ‌پریدگی و ضعف)، گزارش درد در زمان خوردن، نوشیدن یا قرار دادن دندان‌ها روی هم و خونریزی بدون دلیل از لثه است.

وی پوسیدگی دندان را یکی از مشکلات مهم و رایج در میان بزرگ‌سالان دانست و افزود: پوسیدگی دندان به‌گونه‌ای است که بیشتر از 90 درصد افراد بالای 40 سال به این عارضه مبتلا خواهند شد. یک‌چهارم افراد بالای 60 سال همه دندان‌های خود را برای همیشه از دست داده‌اند و این به‌دلیل تأثیرگذاری پوسیدگی دندان روی عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس آن‌ها و درگیر شدن با مشکلات تغذیه‌ای است؛ به‌گونه‌ای که تغذیه آنان به غذا‌هایی که قابلیت هضم سریع‌تری دارند، محدود می‌شود.

شجاعی باکتری‌ها و غذا‌ها را عامل اصلی پوسیدگی دندان بیان کرد و گفت: ماده‌ای چسبناک و شفاف به اسم پلاک به‌صورت مداوم روی دندان‌ها و لثه درحال ایجاد شدن است؛ پلاک از باکتری‌هایی ایجاد شده که از قند مواد غذایی تغذیه می‌کند.

وی با اشاره به اینکه خیلی از مردم با چگونگی تشکیل پلاک‌ روی دندان و جرم‌گیری دچار چالش هستند، عنوان کرد: هم‌زمان که باکتری‌ها از مواد قندی تغذیه می‌کنند، اسیدی را نیز در دهان به‌وجود می‌آورند؛ به مرور زمان این اسید تولیدشده باعث می‌شود مینای دندان تخریب شود و عامل اصلی پوسیدگی دندان است.

این متخصص آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت با تأکید بر رعایت بهداشت دهان و دندان در تمامی سنین به‌ویژه در کودکی و نوجوانی، خاطرنشان کرد: عوامل زیادی برای اینکه هر فردی بسیار در معرض پوسیدگی دندان قرار بگیرد، وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به عدم رعایت کردن بهداشت دهان و دندان، مسواک نزدن حداقل دوبار در روز، عدم بهره‌گیری مداوم از نخ دندان و نیز رجوع نکردن دوره‌ای به دندان‌پزشک برای چکاپ و تمیز کردن دندان‌ها اشاره کرد.

شجاعی خوردن غذا‌هایی که میزان قند و کربوهیدرات در آن‌ها به‌وفور یافت می‌شود را از دیگر عوامل پوسیدگی دندان دانست و افزود: درصورت خوردن این‌گونه غذاها، باکتری‌های دهان نیز از آن‌ها تغذیه می‌کنند.

وی با تأکید بر استفاده از فلوراید برای سلامتی دندان و از بین بردن میکروب‌های موجود در دهان، ادامه داد: دریافت فلوراید به میزان کافی سبب مقاومت و استحکام دندان در مقابل اسید‌های ایجادشده به‌وسیله باکتری‌های تولیدکننده پلاک و مانع پوسیدگی دندان‌ها می‌شود و نکته حائز اهمیت این است که فلوراید به‌عنوان یک ماده، به بسیاری از منابع آب شهری اضافه می‌شود.

شجاعی در پایان بزاق دهان را از دیگر عوامل مهم برای جلوگیری از پوسیدگی دندان دانست و گفت: بزاق دهان منجر به شستن قند و غذا‌های مضر می‌شود و به این صورت از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری به عمل می‌آورد.

همان‌طور که دانستیم، بیماری‌های دهان و دندان از شایع‌ترین بیماری‌های عصر حاضر بوده که ضروری است در این خصوص از همان دوران کودکی آموزش‌های لازم به فرزندان داده شود تا نسبت به رعایت بهداشت دهان و دندان اهتمام لازم را داشته باشند. مسواک زدن از مواردی است که باید در برنامه روزانه بعد از هر وعده غذایی یا بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از خواب، انجام شود تا دندان‌های ما در معرض آسیب قرار نگیرد. کودکان زمانی به مسواک زدن علاقه‌مند می‌شوند که پدر و مادر نیز نسبت به این موضوع در خانه اقدام و به‌صورت عملی و از نزدیک، فرزندان خود را با فواید مسواک زدن آشنا کنند. یکی از دیگر آسیب‌های دندان به‌ویژه در سنین بزرگ‌سالی، پوسیدگی دندان است و افرادی بیشتر دچار این آسیب می‌شوند که نکات مربوط به بهداشت دهان و دندان را به‌صورت متوالی و مستمر، رعایت نکنند و از طرفی علت‌های مختلفی نیز برای پوسیدگی دندان وجود دارد؛ خوردن تغذیه‌های نامناسب یا استعمال مواد مخدر به‌ویژه سیگار به دندان‌ها آسیب جدی وارد می‌کند و همچنین وجود دندان زیبا و سالم باعث افزایش اعتمادبه‌نفس در هر فردی می‌شود.