در چند ماه گذشته پدیده آب‌وهوایی ال‌نینو وضعیت مناطق و بخش‌های مختلف در سراسر جهان را مختل کرده است. زیمبابوه به دلیل خشکسالی ناشی از ال‌نینو، هشدار وضعیت فاجعه‌بار اعلام کرده است. دولت شهری در بوگوتای کلمبیا با کاهش سطح مخازن آب به پایین‌ترین حد بحرانی، جیره‌بندی آب را اعلام و مصرف آب را برای حدود 10 میلیون نفر محدود کرده است.

طی پدیده ال‌نینو که هر دو تا هفت سال یک‌بار اتفاق می‌افتد و معمولاً بین 9 تا 12 ماه طول می‌کشد، بادهای اقیانوس آرام کاهش و درنتیجه دمای آب در اقیانوس آرام افزایش می‌یابد و منجر به طیف وسیعی از تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی در سراسر قاره آمریکا، آفریقای جنوبی و آسیای جنوب شرقی می‌شود. در حالی که بیشترین توجه پیرامون ال‌نینو بر شرایط اقلیمی خشک و کمبود آب متمرکز است، این پدیده اثرات بسیاری بر تولید غذا، تأمین انرژی، کیفیت هوا، سلامت انسان و موارد دیگر نیز دارد. در ادامه، اثرات خشکسالی ناشی از ال‌نینو در سه کشوری بررسی می‌شود که مؤسسه منابع جهانی (WRI) در آنها فعالیت می‌کند.

*تهدید روند تولید انرژی در کلمبیا

بخش انرژی کلمبیا در برابر خشکسالی آسیب‌پذیر است چراکه این کشور در تأمین تقریباً 75 درصد از برق خود به نیروگاه‌های برق‌آبی متکی است. در جولای سال 2023، سازمان جهانی هواشناسی شروع فصل ال‌نینو را اعلام کرد و به دنبال آن قیمت انرژی در آگوست 2023 افزایش یافت. به همین دلیل کلمبیا گاز طبیعی مایع (LNG) بیشتری را برای تأمین نیروگاه‌های ترموالکتریک خود در صورت کاهش عرضه برق‌آبی وارد کرد.

کارشناسان در اکتبر 2023 نسبت به طولانی شدن فصل خشک و خطر تورم بیشتر بر اساس رویدادهای قبلی ال‌نینو در منطقه هشدار دادند. با وجود اینکه در آوریل 2024، ظرفیت مخازن کلمبیا کمتر از 30 درصد بود که بسیار کمتر از میانگین است، اما این کشور تاکنون توانسته است نیازهای انرژی خود را برآورده کند.

هرچند پیش از آن نیز کلمبیا با مشکلات پیچیده‌تری روبه‌رو شده بود؛ در طول ال‌نینوی 2015-2016، شاهد کاهش 40 درصدی بارندگی بود که شبکه برق را تحت فشار قرار داد و هزینه‌های برق و تهدید خاموشی را افزایش داد. در سال 1992، خشکسالی بی‌سابقه و الگوهای ال‌نینو باعث بحران شدید انرژی شد، به‌طوری‌که دولت برای یک سال سهمیه‌بندی برق را تا 9 ساعت در روز در بوگوتا و 18 ساعت در روز در سن‌آندرس و پروویدنسیا اجرا کرد، همچنین ساعت‌ها را یک ساعت به جلو برد تا هر روز یک ساعت بیشتر از روشنایی نور روز استفاده کند و نیاز به انرژی کمتری داشته باشد.

*تأثیرات شدید ال‌نینو در اندونزی

کارشناسان بر اساس سوابق تاریخی ال‌نینو در اندونزی پیش‌بینی می‌کنند که ال‌نینوی کنونی خطر آتش‌سوزی جنگلی و خسارت به محصولات را در اندونزی افزایش می‌دهد و نسبت به شرایط بحرانی خشکسالی در چندین منطقه هشدار می‌دهند. این سوابق تاریخی نشان می‌دهد که میزان آتش‌سوزی‌های جنگلی اندونزی در سال 2023 نسبت به سال قبل پنج برابر افزایش یافت، تولید قهوه 20 درصد کاهش و قیمت برنج 25 درصد بیش از نرخ اعلامی توسط دولت افزایش یافت، زیرا کشاورزان یا از کاشت سومین محصول برنج خود در اکتبر و نوامبر 2023 اجتناب کردند یا محصولات کاشته‌شده به دلیل کمبود آب خسارت دیدند.

شرایط گرم و خشک ناشی از ال‌نینو همچنین باعث افزایش آلودگی هوا در شهرهایی مانند جاکارتا شد که بسیار فراتر از حد توصیه‌شده سازمان بهداشت جهانی برای ذرات معلق بود. آتش‌سوزی‌های ناشی از ال‌نینو نیز کیفیت هوای این کشور را کاهش داد، به‌طوری‌که دود در هوای داخل و خارج از مرزهای کشور احساس می‌شد. مانند سایر کشورها، اندونزی نیز در سال‌های 2015-2016 یک ال‌نینوی شدید را تجربه کرد که منجر به آتش‌سوزی‌های شدید جنگلی شد و خسارت زیادی به محصولات کشاورزی وارد کرد تا جایی که دولت اندونزی را ناچار به واردات مواد غذایی و تلاش برای بارور کردن ابرها کرد.

دولت اندونزی از آن زمان اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام داده است، از جمله افزایش ظرفیت آتش‌نشانی این کشور، واردات دو میلیون تن برنج برای تقویت منابع غذایی و اصلاح شیوه‌های کشاورزی که با حذف روش سوزاندن در پاک‌سازی زمین‌های زراعی و بوته‌ها کار می‌کند.

*ضربه ال‌نینو به اقتصاد آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی برای برآورده کردن نیازهای اقتصادی خود به‌شدت به بارندگی و آب‌های سطحی وابسته است و همین امر آن را در برابر تغییرات دما آسیب‌پذیر می‌کند. هرچند به نظر می‌رسد که ال‌نینوی فعلی بدون تأثیرات شدید بر منابع آب در منطقه سپری شده است، اما در ماه‌های قبل کارشناسان خشکسالی شدید را برای این کشور پیش‌بینی کردند زیرا آخرین مورد ال‌نینو در سال 2018 نشان داد که چقدر بر الگوی آب‌وهوای این کشور تأثیر مخرب دارد.

کیپ‌تاون 6 سال پیش به‌طرز خطرناکی با کمبود آب آشامیدنی و «روز صفر» روبه‌رو شد که ناشی از کمبود بارندگی سه‌ساله در منطقه بود و به تأثیر ال‌نینو بر الگوهای آب‌وهوای اقیانوس برمی‌گشت. ساکنان این شهر در اوج بحران به مصرف 50 لیتر آب در روز محدود شدند، تعرفه مصرف آب افزایش یافت و مصرف بیش از حد مجاز با جریمه همراه بود.

تأثیرات این پدیده بسیار فراتر از آب بود و منجر به اختلالات اقتصادی حتی خارج از کیپ‌تاون شد، به‌طوری که 780 میلیون دلار برای اقتصاد منطقه‌ای کیپ غربی، 3.4 درصد از تولید ناخالص داخلی و 0.3 درصد از تولید ناخالص کشور هزینه داشت. بخش کشاورزی به‌تنهایی حدود 400 میلیون دلار خسارت دید و ده‌ها هزار شغل از دست رفت. بخش گردشگری کیپ‌تاون نیز تحت تأثیر قرار گرفت و شاهد کاهش 12.6 درصدی ورود گردشگران در آوریل 2018 بود.

پس از آن کیپ‌تاون با کاهش 50 درصدی مصرف آب طی سه سال، با ترکیب روش‌هایی همچون محدودیت‌های شدید مصرف آب، کمپین‌های عمومی برای ترویج استفاده کارآمد از آب، راه‌حل‌های فنی شامل آب‌های زیرزمینی و نمک‌زدایی، از پیدایش مجدد روز صفر اجتناب کرد. افزایش به‌موقع بارندگی در سال 2018 در این راه به کمک این کشور آمد، اما در بلندمدت به اقدامات سیستماتیک بیشتری برای مقابله با خطر خشکسالی نیاز دارد.

*تاب‌آوری در برابر ال‌نینو و تغییرات آب‌وهوایی

تکرار ال‌نینو از نظر تاریخی مستند است و انتظار می‌رود اثرات آن به دلیل تغییرات آب‌وهوایی تشدید شود. علاوه بر این، تغییرات آب‌وهوایی به خودی خود الگوهای بارش را نامنظم و بسیاری از کشورها را با افزایش خطر سیل، خشکسالی یا هر دو مواجه می‌کند. هرچند کشورهایی همچون کلمبیا، اندونزی و آفریقای جنوبی توانسته‌اند در چند سال گذشته از طریق اقدامات مناسب تا حدی بر تهدیدات ال‌نینو غلبه کنند، برنامه‌ریزی بلندمدت و مداخلات سیستمی برای افزایش انعطاف‌پذیری امری ضروری است. مسئولان و تصمیم‌گیرندگان باید سازگاری و تاب‌آوری را برای مبارزه با ال‌نینو و تغییرات آب‌وهوایی هم در بخش آب و هم در سایر حوزه‌ها در اولویت قرار دهند.

برای مثال، آفریقای جنوبی می‌تواند تلاش‌های خود را برای حفظ منابع آب گسترش دهد و منابع اضافی آب را از طریق نمک‌زدایی یا استفاده مجدد از آب به شبکه تأمین آب کشور بیفزاید. در حال حاضر این کشور در حال حذف گونه‌های درختی مهاجم همچون کاج و اکالیپتوس از مناطق اطراف کیپ‌تاون است. تا اکتبر 2023، 46 هزار هکتار از درختان مهاجم حذف شده است که منجر به صرفه‌جویی در حدود 15.2 میلیارد لیتر آب می‌شود.

کلمبیا می‌تواند اتکای خود به برق آبی را کاهش دهد و انتشار گازهای گلخانه‌ای را با گنجاندن بیشتر انرژی‌های تجدیدپذیر در شبکه انرژی خود کاهش دهد. تحقیقات نشان می‌دهد این کشور پتانسیل قابل‌توجهی برای افزایش ظرفیت تولید برق بادی و خورشیدی به ترتیب تا 30 و 32 گیگاوات وجود دارد.

دولت اندونزی می‌تواند تلاش‌های خود را فراتر از اصلاح شیوه‌های کشاورزی و آتش‌نشانی گسترش دهد؛ با حفاظت کامل از تالاب‌ها و باتلاق‌های کشور خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی را کمتر کند و همزمان با حفظ منابع غذایی بومی مانند ماهی تقاضا برای زمین‌های کشاورزی را کاهش دهد.

علاوه‌بر این، استفاده از راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت در ساخت سیستم‌های آبی انعطاف‌پذیر همچون احیای تالاب و اکوسیستم‌های بازسازی‌شده می‌تواند مقاومت و تاب‌آوری در برابر تغییرات آب‌وهوایی شدید مرتبط با ال‌نینو و تغییرات اقلیمی را افزایش دهد. اثرات هم‌افزایی تغییرات آب‌وهوایی و ال‌نینو پیامدهای جهانی دارد و همه کشورها باید با یکدیگر همکاری کنند تا به‌درستی با این الگوهای آب‌وهوایی در حال تغییر و شدید سازگار شوند.

منبع: ایمنا