استان ایلام با توجه به اقلیم مناسب، منابع طبیعی غنی، و توانمندی‌های کشاورزان، ظرفیت بالایی برای توسعه کشاورزی دارد. این استان که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش از بارندگی مناسب و خاک حاصلخیز بهره‌مند است، می‌تواند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا کند.
در ادامه این گزارش، به بررسی وضعیت کنونی کشاورزی در استان ایلام پرداخته و از تجربیات کارشناسان و کشاورزان نمونه استفاده می‌کنیم.
*چالش‌ها و فرصت‌ها در کشاورزی استان ایلام
یکی از چالش‌های مهم کشاورزی در ایلام، محدودیت منابع آبی و بهره‌وری پایین در برخی مناطق است. همچنین، حمایت ناکافی مالی و تجهیزاتی از سوی سازمان‌های مربوطه، مشکلاتی را برای کشاورزان به وجود آورده است. با این حال، فرصت‌های بسیاری برای پیشرفت وجود دارد، ازجمله استفاده از روش‌های نوین کشاورزی و کشت دیم.
یکی از نمونه‌های موفق، زمین کشاورزی فؤاد خان‌محمدی در منطقه کل آسمان‌آباد شهرستان چرداول است. وی توانسته با بهره‌گیری از دانش فنی کارشناسان و رعایت اصول کاشت، داشت و برداشت، به عملکردی چشمگیر دست یابد.
*نگاه کارشناسی به توسعه کشاورزی
برای بررسی دقیق‌تر وضعیت کشاورزی در ایلام، گفت‌وگویی با کارشناس جهاد کشاورزی استان داشتیم.
علی رضایی، می‌گوید: ایلام دارای ظرفیت‌های بی‌نظیری در حوزه کشاورزی است. با این حال، بهره‌وری مناسب نیازمند رعایت دقیق اصول فنی است؛ آموزش کشاورزان و استفاده از روش‌های مدرن، کلید پیشرفت در این حوزه است. اگر کشاورزان بتوانند زمان مناسب کاشت و برداشت را رعایت کنند و از کوددهی و سم‌پاشی به‌موقع استفاده کنند، قطعاً عملکرد بالاتری خواهند داشت.
وی افزود: نخستین قدم، تأمین اعتبارات مالی و یارانه‌های مناسب است. همچنین، در دسترس قرار دادن ماشین‌آلات کشاورزی و تقویت زیرساخت‌های آبیاری می‌تواند به بهبود وضعیت کشاورزی در استان کمک کند.
در ادامه، با کشاورز نمونه کشوری، به گفت‌وگو نشستیم.
فؤاد خان‌محمدی، با بیان عوامل موفقیتش می‌گوید: یکی از مهم‌ترین عوامل، زمان‌بندی درست در مراحل کاشت، داشت و برداشت بود. همچنین، آموزش‌هایی که کارشناسان جهاد کشاورزی ارائه دادند بسیار مؤثر بود. ما توانستیم با رعایت اصول کوددهی و سم‌پاشی، از هر هکتار هفت تن و 850 کیلوگرم گندم برداشت کنیم.
وی با اعلام حمایت‌های صورت گرفته از خودش ادامه داد: آموزش‌های کارشناسان بسیار کاربردی بود، اما از نظر مالی هیچ حمایتی دریافت نکردیم و حتی هزینه اجاره کمباین‌ها را نیز خودمان تأمین کردیم. اگر حمایت‌های مالی هم اضافه شود، قطعاً کشاورزان بیشتری می‌توانند عملکرد خود را بهبود دهند.
*چالش‌ها در زمین‌های کشاورزی ایلام
کشاورزان ایلامی با کاهش بارش‌ها و افزایش دما در سال‌های اخیر روبه‌رو شده‌اند. این شرایط منجر به کاهش منابع آبی و فرسایش خاک شده و نیاز به تغییر روش‌های کشت و آبیاری را ضروری کرده است. در عین حال، نبود زیرساخت‌های مدرن و آموزش ناکافی کشاورزان نیز بهره‌وری را کاهش داده است.
*روش‌های جدید کشاورزی
یکی از راهکارهایی که کارشناسان پیشنهاد کرده‌اند، استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای است. این روش، با کاهش هدررفت آب و تمرکز بر رساندن آب به ریشه گیاه، توانسته در برخی مناطق ایلام مصرف آب را تا 50 درصد کاهش دهد. همچنین استفاده از پهپادهای کشاورزی برای نظارت بر زمین‌ها و شناسایی نقاطی که نیاز به آبیاری یا کوددهی دارند، به افزایش بهره‌وری کمک کرده است.
*کشت محصولات مقاوم به خشکی
به گفته حمید رستمی، متخصص کشاورزی در دانشگاه ایلام، استفاده از محصولات مقاوم به خشکی مانند گندم دیم، جو و برخی انواع گیاهان دارویی، راهی دیگر برای مقابله با چالش‌های اقلیمی است. این محصولات، علاوه بر نیاز کمتر به آب، بازدهی مناسبی در شرایط سخت اقلیمی دارند.
*نقش فناوری و دانش‌بنیان‌هاشرکت‌های دانش‌بنیان محلی نقش کلیدی در مدرن‌سازی کشاورزی ایلام ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها در زمینه تولید کودهای زیستی، تجهیزات پیشرفته کشاورزی و اپلیکیشن‌های مدیریت مزرعه فعالیت می‌کنند. به گفته مدیر یکی از این شرکت‌ها، نرم‌افزارهای جدید به کشاورزان امکان می‌دهند تا با تحلیل داده‌های آب و هوا، بهترین زمان کشت و آبیاری را تعیین کنند.
*آموزش کشاورزان، کلید موفقیت
آموزش کشاورزان برای استفاده از روش‌های نوین نیز در دستور کار قرار دارد. سازمان جهاد کشاورزی ایلام با برگزاری دوره‌های آموزشی و ارائه تسهیلات به کشاورزان، تلاش می‌کند تا دانش آن‌ها را افزایش دهد. علی مرادی، یکی از کشاورزان منطقه، می‌گوید: «بعد از شرکت در این دوره‌ها یاد گرفتم که چگونه مصرف کود و آب را مدیریت کنم و حالا محصول بیشتری برداشت می‌کنم.»
حمایت‌های دولتی و تسهیلات مالی دولت ایران نیز با ارائه وام‌های کم‌بهره و یارانه برای خرید تجهیزات مدرن، سعی در حمایت از کشاورزان ایلامی دارد. بر اساس گزارش‌ها، بیش از 30 درصد زمین‌های کشاورزی این استان طی دو سال اخیر به سیستم‌های آبیاری تحت فشار مجهز شده‌اند.
*ظرفیت‌های آینده کشاورزی ایلام
با وجود چالش‌ها، ایلام ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای تبدیل شدن به یک قطب کشاورزی مدرن در ایران دارد. توسعه کشت گلخانه‌ای، صادرات محصولات ارگانیک و گسترش کشت گیاهان دارویی می‌تواند چشم‌انداز روشن‌تری برای کشاورزی این منطقه رقم بزند. کشاورزی ایلام در نقطه عطفی قرار دارد. تلفیق روش‌های سنتی با فناوری مدرن، تغییر الگوی کشت و حمایت‌های دولتی، می‌تواند بهره‌وری و پایداری کشاورزی این منطقه را افزایش دهد. با سرمایه‌گذاری در این حوزه، ایلام می‌تواند به الگویی موفق برای دیگر استان‌های کشور تبدیل شود و علاوه بر تأمین امنیت غذایی، سهمی بزرگ‌تر در اقتصاد ملی ایفا کند.
تجربه موفق کشاورزان در استان ایلام نشان ایلام می‌تواند به الگویی موفق در کشاورزی کشور تبدیل شود، به شرط آن‌که سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی درستی در این زمینه صورت گیرد.
*زهرا طیبی