سوم خردادماه 1361، روزی تاریخی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است که خرمشهر، نماد مقاومت و ایثار، پس از 578 روز اشغال، به دست رزمندگان اسلام آزاد شد. این پیروزی نه‌تنها یک دستاورد نظامی، بلکه نشان‌دهنده تغییر الگو در استراتژی جنگ ایران نیز بود. رزمندگان اسلام با تغییر روش‌های کلاسیک جنگی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و ایمان به توان داخلی، معادلات جنگ را به نفع خود تغییر دادند. این درس تاریخی می‌تواند الگویی برای مواجهه با چالش‌های اقتصادی کشور باشد؛ بنابراین ضرورت تغییر نگاه و الگو در مواجهه با مسائل اقتصادی برای فتح «خرمشهرهای اقتصادی» نیز نیازمند بازنگری در راهبردها و استفاده از ظرفیت‌های درونی و مردمی است.
* خرمشهر؛ از مقاومت کلاسیک به استراتژی مردمی
در ابتدای جنگ تحمیلی جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر فن‌های کلاسیک نظامی، در برابر ارتش مجهز عراق دچار چالش‌های جدی شد. خرمشهر در آبان‌ماه 1359 پس از 34 روز مقاومت، سقوط کرد؛ اما در عملیات بیت‌المقدس، رزمندگان اسلام با تغییر راهبرد، از ظرفیت‌های مردمی، خلاقیت بومی و ایثارگری‌های بی‌سابقه بهره بردند. این تغییر الگو که بر توان داخلی و باور به پیروزی استوار بود، به آزادسازی خرمشهر منجر شد. این تجربه نشان داد که با بازتعریف استراتژی‌ها و استفاده از منابع موجود به شیوه‌ای خلاقانه، می‌توان بر دشمنانی به‌ظاهر قدرتمند، غلبه کرد.
چالش‌های اقتصادی امروز ایران از تورم و بیکاری گرفته تا تحریم‌ها و ناکارآمدی‌های ساختاری، به‌گونه‌ای خرمشهرهای اقتصادی هستند که فتح آن‌ها نیازمند تغییر نگرش و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی است. اقتصاد ایران از فقدان انعطاف‌پذیری و وابستگی به ساختارهای کهنه رنج می‌برد؛ برای پیروزی در این نبرد، باید الگوهای اقتصادی خود را بازتعریف کنیم.
* مشکلات اقتصادی، خرمشهرهای پیش‌ رو
اقتصاد ایران سال‌ها است که با مشکلات عمیقی دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ نرخ تورم بالا، کاهش ارزش پول ملی، بیکاری جوانان و وابستگی به درآمدهای نفتی، تنها بخشی از این چالش‌ها هستند. تحریم‌های بین‌المللی نیز مانند محاصره نظامی خرمشهر، اقتصاد کشور را تحت فشار قرار داده‌اند؛ اما همان‌طور که خرمشهر با اتکا به توان داخلی و نیروهای مردمی آزاد شد، مشکلات اقتصادی نیز با تغییر رویکرد، قابل حل هستند.
یکی از موانع اصلی اقتصاد ایران، ساختار متمرکز و دولتی آن است؛ قدرت اقتصادی در دست نهادهای دولتی و شبه‌دولتی (خصولتی‌ها) متمرکز شده و بخش خصوصی واقعی فرصت رشد نیافته است. این ساختار مشابه فن‌های کلاسیک نظامی در ابتدای جنگ، ناکارآمد و غیر منعطف است؛ برای مثال 30 درصد بازار بورس ایران تحت کنترل صندوق‌های بازنشستگی و نهادهایی مانند شستا قرار دارند که توانایی مدیریت کارآمد آن را ندارند که این تمرکز، مانع از پویایی اقتصادی و نوآوری می‌شود.
* تغییر الگو، از اقتصاد دولتی به اقتصاد مردمی
برای فتح خرمشهرهای اقتصادی، باید از اقتصاد دولتی و متمرکز به سمت اقتصادی مردمی و پویا حرکت کنیم؛ این تغییر الگو شامل چند محور اساسی است:
1. تقویت بخش خصوصی و استارت‌آپ‌ها
همان‌طور که می‌دانیم، استارت‌آپ‌ها در ایجاد تحرک اقتصادی نقش بسزایی دارند. استارت‌آپ‌ها به‌دلیل چابکی و انعطاف‌پذیری، توانسته‌اند در سال‌های اخیر رشد قابل‌ توجهی داشته باشند. این شرکت‌ها با استفاده از فناوری‌های جدید، نیازهای بازار را به‌سرعت شناسایی کرده و به آن‌ها پاسخ می‌دهند؛ اما این بخش همچنان با موانعی مانند محدودیت‌های مالی و فشارهای رقابتی از سوی نهادهای شبه‌دولتی مواجه است. برای تقویت این بخش، دولت باید با ایجاد فضای رقابتی عادلانه، کاهش کاغذبازی اداری و ارائه مشوق‌های مالی، راه را برای رشد بخش خصوصی هموار کند.
2. توسعه اقتصاد دانش‌بنیان
یکی دیگر از محورهای اساسی در تغییر الگوی اقتصادی، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است. با توجه به پیشرفت‌های فناوری و نیاز روزافزون به نوآوری، لازم است که دولت و بخش خصوصی همکاری بیشتری داشته باشند تا زیرساخت‌های لازم برای رشد شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم شود. ایجاد مراکز تحقیق و توسعه، حمایت از نوآوری‌های فناورانه و تسهیل دسترسی به سرمایه‌گذاری، می‌تواند به رشد این بخش کمک کند.
3. حمایت از تولید داخلی
یکی از راهکارهای مؤثر برای مقابله با مشکلات اقتصادی، حمایت از تولید داخلی است. با توجه به اینکه بسیاری از کالاها وارداتی هستند، تقویت تولید داخلی می‌تواند به کاهش وابستگی به خارج کمک کند. دولت باید سیاست‌هایی را بیندیشد که به تولیدکنندگان داخلی یاری رسانده و از آن‌ها حمایت کند.
4. تقویت مشارکت مردمی
همان‌طور که در عملیات بیت‌المقدس شاهد بودیم، مشارکت مردمی نقش کلیدی در موفقیت داشت؛ امروز نیز باید از ظرفیت‌های مردمی بهره برد. ایجاد شبکه‌های اجتماعی برای حمایت از کسب‌وکارهای محلی، تشویق مردم به خرید محصولات داخلی و ایجاد روحیه همکاری میان اقشار مختلف جامعه، می‌تواند به حل مشکلات اقتصادی کمک کند.
فتح خرمشهرهای اقتصادی نیازمند تغییر نگرش و بازتعریف الگوهای اقتصادی است. همان‌طور که رزمندگان اسلام با اتکا به ظرفیت‌های داخلی خرمشهر را آزاد کردند، ما نیز می‌توانیم با استفاده از توانمندی‌ها و منابع داخلی، بر چالش‌های اقتصادی فائق آییم. برای این منظور، باید به سمت تقویت بخش خصوصی، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، حمایت از تولید داخلی و افزایش مشارکت مردمی حرکت کنیم. اگر بتوانیم این تغییرات را عملی کنیم، بی‌شک می‌توانیم بر مشکلات اقتصادی غلبه کرده و آینده‌ای روشن‌تر برای کشورمان رقم بزنیم.