سپهرغرب، گروه شهر - طاهره ترابی‌مهوش: عضو انجمن مخاطرات محیطی ایران با تأکید بر اینکه ساخت‌وساز در حریم سایت‌های گردشگری ممنوع است، گفت: فاصله زیرساخت‌ها و تجهیزات باید حداقل بین یک تا سه کیلومتری از حریم سایت گردشگری باشد.

الوند مکانی رؤیایی و یکی از زیباترین و بکرترین مناطق تفریحی، توریستی و گردشگری همدان بوده که وجود چشمه‌های متعدد، آبشارها و قله‌های زیبا همه را مجذوب خود می‌کند؛ منطقه‌ای که به تقدیر موهبت الهی برای پذیرایی از مسافران شهر برف و آفتاب آماده است تا کاری کند کارستان!

اما متأسفانه چند صباحی است که یک طرح و دست‌های پشت پرده آن خواهان گرفتن این مکان رؤیایی و زیبا از مردم الوندنشین است.

البته در رونق صنعت گردشگری لزوم ورود سرمایه‌گذار انکارناپذیر است، اما نه سرمایه‌گذاری که بخواهد میراث یک منطقه و دیار را به یغما ببرد.

زیرا چند صباحی است که منطقه توریستی گردشگری کوهستان الوند، منطقه‌ای که به گفته مردم الوندنشین متعلق به تاریخ این مرزوبوم بوده، با ارائه طرحی با عنوان «سلامت» در شورای اسلامی شهر به دستور برخی از آقایان، درحال بررسی در کمیسیون گردشگری است که هدفش ایجاد راه دسترسی در دو فاز بوده؛ اما نه بر پایه اصول، بلکه بر مبنای کوتاه کردن دست مردم الوندنشین از این منطقه است.

برخی از مردم الوندنشین این سرمایه‌گذاری را نمونه‌ای از به تاراج بردن منطقه می‌دانند و گفته‌اند که با ایجاد جاده و راه دسترسی آسفالته در دل کوهستان الوند، به غیر از بین رفتن مناطق بکر این تفرجگاه، دیگر نمی‌توان به‌صورت عموم به این منطقه که بخشی از میراث کهن دیار مذکور است، دست پیدا کرد.

حال آنکه طبق نظرات کارشناسی این طرح در وهله نخست مرگ طبیعت‌گردی در شهر همدان و از سویی دیگر منجر به مرگ تدریجی و از بین بردن زیبایی‌های الوند و قله‌های سر به فلک کشیده‌اش خواهد شد.

هرچند مردم همدان و نیز دوستداران طبیعت طی هفته‌های اخیر مراتب اعتراض خود را به مسئولان رسانده‌اند و حتی مسئولان از طرح مطرح‌شده تنها به‌عنوان ایده یا کرده و برخی آن را اجرای طرح از گذشته قلمداد کردند، اما رفتار کمیسیون گردشگری شورای اسلامی مبنی بر عدم دعوت از خبرنگاران برای حضور در جلسات این کمیسیون پس از انعکاس خبر این طرح در شورای اسلامی، وجود حمایت‌های پشت پرده را بیشتر می‌کند.

از طرفی یقیناً حیات ما انسان‌ها شدیداً به کوه‌ها وابسته است، درحالی ‌که در چند دوره گذشته آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این سرمایه‌های ملی وارد آمده و متأسفانه این اتفاق غیر مبارک همچنان ادامه دارد.

البته ممکن است هر جای ایران گردشگری کوهستانی به کوهستان آسیب برساند، اما در همدان گاهی اتفاق‌هایی به شکل بی‌رحمانه‌ نسبت به طبیعت می‌افتد، چراکه نظارت دقیقی روی آن نیست. به‌طور کلی به‌واسطه گردشگری غیر اصولی اگر مرتعی از بین ‌رود یا آبخیزی نابود شود و هزینه این نابودی را محاسبه کنیم، به‌طور حتم از سود حاصل از آن گردشگری بیشتر است.

گاهی ما آسیبی پایدار به طبیعت می‌زنیم و در عوض درآمدی هنگفت را تنها برای یک شخص و یا یک مجموعه قائل می‌شویم، این درحالی است که اگر کوه‌های ما جاذبه‌ای برای گردشگران دارند، آن جاذبه‌ها همین طبیعتی است که ما درحال نابودی آن‌ها هستیم.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی با محمد سوزنچی، دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست استان و فعال گردشگری در همدان و نیز محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن مخاطرات محیطی ایران ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست استان همدان با بیان اینکه 15 سال است که افرادی به دنبال ارائه راهکاری برای بهره‌مندی بهتر از الوند هستند اما ای‌کاش دست از این تلاش بردارند! گفت: تمامی کارهای صورت‌پذیرفته نه‌تنها نتوانسته راه‌گشا باشد، بلکه به این زیست‌بوم زیبا، تاریخی و اثرگذار صدمه وارد کرده‌اند.

محمد سوزنچی افزود: الوند را نباید تنها یک کوه درنظر گرفت، بلکه آن یک زیست‌بوم اسطوره‌ای در مفهوم کوهنوردی است؛ به‌گونه‌ای که در بین کوهنوردان کسی کوهنورد محسوب می‌شود که الوند را فتح کرده باشد، این درحالی است که این کوه از ارتفاع چندانی نیز برخوردار نیست.

وی با اشاره به اینکه در اشعار تمامی شاعران نامی از الوند به‌عنوان نماد سختی و سترگی برده شده است، خاطرنشان کرد: علاوه‌بر این جایگاه شخصیتی، الوند در حوزه اکوسیستم نیز از شاخص‌هایی خاص برخوردار است؛ به‌نحوی ‌که بیشترین گونه گون در این زیست‌بوم می‌روید، به‌طوری که تعداد این گونه گیاهی به بیش از 100 نوع می‌رسد.

سوزنچی با بیان اینکه بیشترین تنوع چشمه‌ای را نیز در این کوهستان به‌عنوان بخشی از کوهستان زاگرس می‌توان یافت، افزود: به‌عبارت‌دیگر برای صعود به الوند نیاز به هیچ‌چیز نیست، بلکه کوهستان خود پذیرای میهمانان خود است.

وی با بیان اینکه الوند به‌عنوان یک اکوسیستم بی‌نظیر و کامل نیازی به دست‌کاری ندارد، گفت: کاش به این باور برسیم که کاری به کارش نداشته باشیم.

دبیر شبکه تشکل‌های محیط‌زیست استان همدان با اشاره به اینکه مداخلات صورت‌گرفته در الوند طی سال‌های اخیر هم خلاف قوانین زیست‌محیطی و هم خلاف مصالح گردشگری بوده است، بیان کرد: جالب‌تر اینکه صاحبان تأسیسات نیز بر زیان‌ده بودن این مجموعه اذعان دارند، پس به نظر می‌رسد حتی پیوست‌های اقتصادی نیز در آن رعایت نشده است.

سوزنچی اذعان کرد: در چرایی این اتفاقات تنها می‌توان گفت که متأسفانه در این بخش کارها به‌صورت فنی انجام نمی‌پذیرد، بلکه این نظرات شخصی افراد است که منجر به ایجاد بحران‌های محیط‌زیستی در این نوع از گردشگری بوده که از آن‌ها در بدو امر به‌عنوان رونق یاد می‌شود و بعدها برای جبران آن بحرانی دیگر را به‌عنوان طرحی جدید علم می‌کنیم.

وی با اشاره اینکه این‌روزها داستان مداخلات در الوند همچون دروغی بزرگ است که برای سرپوش گذاشتن بر آن مجبوریم دروغ‌هایی بزرگ‌تر بگوییم، افزود: نکته بعدی که برای من به‌عنوان یک کارشناس محیط‌زیست بحث‌برانگیز بوده، عنوانی است که برای طرح انتخاب شده؛ زیرا جاده سلامت دارای تعریف سازمانی هم در سازمان‌های گردشگری بین‌المللی و هم سازمان‌های مرتبط با فضای پزشکی و سلامت جهانی است.

سوزنچی ادامه داد: طبق مطالعاتی که در این زمینه داشتم، جاده سلامت دارای استانداردی با عنوان شیب حرکتی افراد است، با این تفاسیر شیب حرکتی در این جاده می‌بایست بین سه تا 10 درجه باشد؛ از طرفی طبق استانداردهای جهانی در جاده سلامت پیاده‌روی با سرعت بسیار پایین انجام می‌پذیرد که برای سنین مختلف دارای طبقه‌بندی خاصی است، بنابراین آنچه از سوی دوستان در شورا مطرح شده، جاده سلامت نیست. زیرا در بدیهی‌ترین شاخصه شیب این جاده در برخی از نقاط به 60 درجه می‌رسد.

وی با بیان اینکه اگر به‌واقع برای اجرای طرح قصد ایجاد شکاف در کوهستان را دارند این مصداق صددرصدی تخریب محیط‌زیست استان است، تأکید کرد: برای رسیدن به شیب سه تا 10 درجه‌ای، اختلاف سطح 100 متری وجود دارد.

این کارشناس محیط‌زیست افزود: در طرح ایده مذکور عنوان شده که این مهم در راستای کاهش معضلات ترافیکی است، حال آنکه این عنوان هیچ‌گونه سنخیتی با مباحث ترافیکی ندارد؛ از طرفی شنیده‌ها حاکی از آن بوده که قرار است جاده زیگزاگی از عطر سیب تا مجموعه گنجنامه زده شود که بار مسیر برگشت را بر دوش این جاده بگذارند، حال این سؤال مطرح می‌شود که وقتی طرح تنها مشکل ترافیکی مجموعه گنجنامه را حل می‌کند، پس عنوان جاده سلامت چطور به آن اطلاق می‌شود؟

وی با تأکید بر اینکه عنوان مذکور بیشتر برای جوگیر کردن مردم است، خاطرنشان کرد: کاش به مردم دروغ نگوییم و به‌راحتی عنوان کنیم که قصدمان حل مشکل ترافیکی مجموعه گنجنامه است.

سوزنچی ادامه داد: جالب‌تر اینکه در جلسه طرح این ایده از سوی متولیان درنظر گرفتن بیش از چهار هزار واحد پارکینگ مطرح شده که این امر نه‌تنها بیانگر جاده سلامت نیست، بلکه مصداق استقرار یک بنگاه اقتصادی در دل الوند است.

وی با بیان اینکه بنده نیز به‌عنوان یک کارشناس گردشگری و درعین‌حال کارشناس محیط‌زیستی معتقدم می‌بایست مشکل ترافیکی مسیر گنجنامه حل شود، گفت: اما این اعتقاد به معنای آن نیست که با ارائه طرح غیر اصولی و درعین‌حال غیر استاندارد باید این مشکل را حل کرد.

سوزنچی با تأکید بر اینکه معضل ترافیکی از سوی چندین کارشناس همدانی و غیر همدانی مورد بررسی قرار گرفته است و در پی آن نتایج فنی ارائه شده که طبق آخرین اظهار نظر گویا در کل سال تنها 40 روز (به اذعان مسئولان راهنمایی و رانندگی) در این مسیر مشکل ترافیکی وجود دارد که این معضل را همچون دیگر شهر‌ها می‌توان با ارائه نظریه‌های موقت ترافیکی حل کرد، افزود: ایجاد محدودیت ترافیکی و فعال کردن حمل‌ونقل عمومی ازجمله این راهکار‌ها بوده، زیرا این نوع ترافیک به‌عنوان ترافیک غیر بحرانی مطرح است.

این کارشناس گردشگری با بیان اینکه برای 40 روز ترافیک چرا باید سرمایه‌گذاری چند صد میلیاردی کرد، گفت: جالب‌تر اینکه نتیجه این سرمایه‌گذاری چه خواهد بود؟

وی خاطرنشان کرد: بر این اساس طرح خلاف قوانین اولیه زیست‌محیطی است، زیرا هدف از سفر در طبیعت بهره‌مندی از فضای بکر بوده که با دست‌کاری آن‌ در ارتفاعات هیچ‌گونه هم‌خوانی ندارد.

سوزنچی با بیان اینکه در حوزه گردشگری نیز الوند به‌عنوان اکوتورسیم بکر مطرح است و نه گردشگری مدرن، گفت: الوند خود موضوع گردشگری است، بنابراین در بستر موضوع گردشگری که نباید ساخت‌وساز غیر اصولی کرد.

وی با بیان اینکه درحال حاضر الوند با بحران ترافیکی به‌دلیل حضور بیش‌ازحد کوهنورد و گردشگر مواجه است، اظهار کرد: آیا احداث چنین جاده‌ای چیزی جز افزایش تردد را در پی خواهد داشت؟

این کارشناس حوزه محیط‌زیست افزود: تأسف‌بارتر اینکه شنیده‌ها حاکی از آن است که مدیرکل میراث فرهنگی استان نیز با طرح اولیه موافقت کرده است، حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا طرح جامع الوند با هزینه بیش از 500 میلیون تومانی پیگیری و ثبت شد؟ درصورتی که در سند جامع ردی از طرح مذکور نیست.

سوزنچی با انتقاد از عملکرد مدیرکل میراث فرهنگی درخصوص تأیید اولیه این طرح، گفت: با رویه مطرح شدن این طرح به نظر می‌رسد کاملاً شخصی است و درواقع به دنبال افکارسنجی مردم بوده‌اند تا عکس‌العمل مردم را نسبت به طرح بسنجند.

وی با بیان اینکه الوند به دست‌مایه‌ای برای عده‌ای که نمی‌دانند چگونه سرمایه‌گذاری کنند بدل شده که بعدها خود این افراد مدعی ضررده بودن این سرمایه‌گذاری‌ها خواهند شد، ادامه داد: درواقع زمانی که فعالیت دوستداران محیط‌زیست در استان کم‌رنگ می‌شود، یک عنوان مطرح می‌شود تا افکارسنجی کنند.

این کارشناس حوزه محیط‌زیست با بیان اینکه ارائه چنین طرحی چیزی جز بازی کردن با روح و روان مردم نیست، اذعان کرد: به نظر می‌رسد دست‌های پنهانی در کار است.

وی ادامه داد: ارائه چنین طرح‌هایی در این برهه زمانی با تمامی مشکلات حاکم بر جامعه کار، شایسته‌ای نیست؛ تنها دلیل برای ارائه چنین طرحی این است که بخواهند الوند را بفروشند که اگر واقعاً قصدشان این است که به همدانی‌ها نیز بگویند تا ما نیز از این تلاطم خارج شویم.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران نیز در ادامه با اشاره به اینکه سه سال پیش بنده سفری به همدان داشتم که در آن سفر بازدیدی هم از دشت میشان و کوهستان الوند کردم، گفت: طبق آنچه من دیدم، بخش خصوصی تأسیسات گردشگری را تا حریم الوند کشانده؛ به‌نحوی‌ که قسمت غربی کوهستان الوند و دشت میشان به‌قدری تخریب شده که حتی عشایر نیز دیگر تمایلی به اُتراق در آن فضا ندارند.

محمدرضا محبوب‌فر ادامه داد: این تخریب‌ها منجر به آن شده بود که جلوه‌های بسیار زیبایی از اکوتوریسم و گردشگری اجتماعی در حوزه عشایر از بین برود.

وی با تأکید بر اینکه ما در مباحث مرتبط با حوزه گردشگری با مفهومی به‌عنوان گردشگری پایدار مواجهیم، گفت: طبق این مفهوم ایجاد زیرساخت‌ها و تأسیسات گردشگری نباید به‌گونه‌ای باشد که کلیات و ماهیت جاذبه گردشگری را تحت تأثیر قرار دهد و به‌عبارت ‌دیگر جاذبه مذکور را تخریب کند.

عضو انجمن مخاطرات محیطی ایران با بیان اینکه گردشگری پایدار مفهومی است که علاوه‌بر مداومت در گردشگرپذیری منطقه بتواند بین گردشگری، محیط‌زیست و جاذبه تعادل برقرار کند، ابراز کرد: در این نوع از گردشگری محیط‌زیست و گردشگری به‌صورت هم‌زمان به حیات خود ادامه می‌دهند.

وی ادامه داد: اما متأسفانه در همدان و به‌ویژه کوهستان الوند و دشت میشان تأسیسات استقراریافته همچون رستوران، سوئیت‌ها و حتی تله‌کابین ماهیت دشت و کوهستان الوند را تحت تأثیر قرار داده و به‌تبع آن این منطقه را از ماهیت یک سایت گردشگری بکر کاملاً خارج کرده است.

کارشناس محیط‌زیست و توسعه پایدار با بیان اینکه متأسفانه به نظر می‌رسد این افراد (بخش خصوصی) از حمایت‌های دولتی در همدان و مرکز برخوردار هستند، اذعان کرد: طرح جدید ارائه‌شده نیز نه‌تنها همچون دیگر تأسیسات مستقر هیچ سنخیتی با گردشگری کوهستان، طبیعی و عشایر نخواهد داشت، بلکه نتیجه‌ای جز تخریب محیط‌زیست و درعین‌حال از بین بردن گردشگری طبیعی در منطقه را نیز به دنبال ندارد.

محبوب‌فر با اشاره به اینکه همدان در آینده نه‌چندان دور در بخش گردشگری نه‌تنها با مشکلاتی به‌دلیل توسعه نامتعادل و نامتوازن در گردشگری کوهستان مواجه خواهد شد، بلکه این روند جریان گردشگری را معکوس خواهد کرد، افزود: تخریب‌های عمده ایجادشده در دل کوهستان الوند که مهم‌ترین آن‌ها آلودگی‌های زیست‌محیطی است، چیزی جز فراری دادن گردشگران را به همراه ندارد.

وی خاطرنشان کرد: رویکردی که کارشناسان گردشگری برای بحث ورود تأسیسات و تجهیزات به مناطق گردشگری دنبال می‌کنند، بر این مبنا است که در وهله نخست کمترین خسارت را به مناطق گردشگری وارد کند و درعین‌حال ایجاد این زیرساخت‌ها کمترین تضادی با گردشگری طبیعی و تاریخی نداشته باشند.

کارشناس حوزه گردشگری با تأکید بر اینکه درحال حاضر نیز تجهیزات استقراریافته در ضلع غربی کوهستان الوند به‌دلیل قرار گرفتن در حریم کوهستان مغایر با توسعه و گردشگری پایدار است، گفت: بر این اساس از آنجایی که جاده تعریف‌شده نیز در محدوده جاذبه قرار دارد، به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.

وی با بیان اینکه درصورت ضرورت می‌بایست این جاده طبق استانداردهای بین‌المللی حداکثر هم‌خوانی را بافت فضا داشته باشد پس ایجاد جاده آسفالته به‌هیچ‌عنوان قابل پذیرش نیست، اذعان کرد: هرگونه ساخت‌وساز که ماهیت جاذبه گردشگری را از بین ببرد، از نگاه محیط‌زیستی و گردشگری مردود است.

این کارشناس محیط‌زیست افزود: بر این اساس مسئولان محلی باید به این امر واقف باشند که ایجاد تأسیسات و زیرساخت‌ها در داخل حریم سایت‌های گردشگری ممنوع است.

وی با تأکید بر اینکه این ممنوعیت طبق استانداردهای جهانی گردشگری و کنوانسیون‌های بین‌المللی محیط‌زیستی است، خاطرنشان کرد: بر این اساس ایجاد هرگونه زیرساخت گردشگری باید حداقل یک تا سه کیلومتر از حریم سایت‌های گردشگری دور باشد.