سپهرغرب، گروه فرهنگی - سمیرا گمار: مسئول انجمن خوش‌نویسان استان همدان گفت: اقتصاد هنر، مسئله مهمی است. دغدغه ما این است که بتوانیم تابلوهایی را که هنرمندان خلق کرده‌اند، از دیوار گالری‌ها و خانه‌های هنرمندان، به خانه‌های مردم بیاوریم.

خسرو نجومی متولد شهریورماه 1361 و فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر است. از سال‌های اول نوجوانی به خوش‌نویسی علاقه‌مند بوده و درنهایت در سن 19 سالگی به‌طور جدی و رسمی، فعالیت خود را در این عرصه آغاز کرده است. نجومی که با دو خط نستعلیق و شکسته‌نستعلیق خوش‌نویسی می‌کند، در سال 84 با مدرک ممتاز و در سال 90 با مدرک فوق ممتاز، از انجمن خوش‌نویسان فارغ‌التحصیل شده و یک‌سال بعد از فارغ‌التحصیلی، تدریس در این رشته را آغاز کرده است. او 14 سال، مسئول انجمن خوش‌نویسان استان بوده و از سال 94 در شورای انجمن خوش‌نویسان فعالیت می‌کند، هم‌اکنون عضو مجمع نمایندگان خوش‌نویسان ایران است و از سال 98 تاکنون نیز مسئولیت انجمن خوش‌نویسان استان همدان را بر عهده دارد. نجومی در 20 نمایشگاه داخلی و خارجی خوش‌نویسی حضور داشته و در 10 جشنواره خوش‌نویسی ملی و استانی نیز حائز رتبه شده و کارنامه او نشان می‌دهد، از جوانان خوشنام و موفق استان، در عرصه هنر است.

با ذکر این مقدمه، آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی تفصیلی خبرنگار سپهرغرب با این هنرمند همدانی است:

     آقای نجومی! بفرمایید چه شد که به هنر خوش‌نویسی گرایش پیدا کردید؟

سال 73 و هم‌زمان با تحصیل در دوران راهنمایی، معلم هنر ما، آقای حیدری توانایی؛ مرا در خوش‌نویسی دید و انجمن خوش‌نویسان را برای تقویت این مهارت، به بنده معرفی کرد. خط‌هایی را که خودش نوشته بود نیز برای تمرین و رونویسی به من می‌داد و من هم تمرین می‌کردم. همین مسئله باب آشنایی بنده با این هنر را باز کرد که به‌طور جدی از سال 82 آن را دنبال کردم.

     پیش از پرداختن به سؤالاتی در مورد خود شما، درباره انجمن خوش‌نویسان برایمان بگویید که چه زمانی شکل گرفته و عمده فعالیت آن چیست؟

انجمن خوش‌نویسان در شهر همدان، از اوایل دهه 60 به همت مرحوم رحیمیان، پایه‌گذاری شده و توسط اساتید این رشته آقایان تیموری، رنجبران، شعبانی، آقامحمدی و سرمدی در طول این سال‌ها مدیریت شده است. این انجمن، اکنون تبدیل به یک خانواده بزرگ شده که 200 عضو فعال دارای مدرک ممتاز و فوق ممتاز خوش‌نویسی دارد. البته جامعه خوش‌نویسان استان، چند هزار نفری است و از آنجایی که بسیاری از افراد، برای اخذ مدرک و آموزش وارد این عرصه نشده‌اند، آمار اعضای فعال آن 200 نفر است، وگرنه بسیارند کسانی که این هنر را فراگرفته‌اند اما به هر دلیلی دارای مدرک نیستند.

اما در پاسخ به بخش دوم سؤال شما باید عرض کنم، مهم‌ترین هدف و فعالیت ما در این انجمن، توسعه فرهنگ و هنر از طریق خوش‌نویسی است.

     چه خطوطی در انجمن خوش‌نویسان آموزش داده می‌شود؟

در انجمن خوش‌نویسان چهار رشته رسمی شامل نستعلیق، شکسته‌نستعلیق، نسخ و ثلث آموزش داده می‌شود که در اساسنامه نیز این خطوط، تعریف شده و آزمون‌ها نیز از این چهار خط گرفته می‌شود.

از خطوط قدیمی مانند ریحان، نستعلیق و کوفی کمتر استقبال شده و خطوط امروزی مانند معلی و کرشمه بیشتر اقبال دارد. جالب است بدانید خط کرشمه، ابداع استاد احمد آریا‌منش از اساتید به‌نام همدانی در خوشنویسی است. گرایش به نقاشی‌خط که خوش‌نویسی را از روی کاغذ، وارد بوم کرده نیز بسیار پرطرفدار است. همدان اساتید سرآمدی در این رشته دارد که آقایان احمد آریامنش و جلیل رسولی، در این زمره هستند.

نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم، این است که انجمن خوش‌نویسان تنها انجمنی است که آزمون‌های مدون دارد و هر سه‌سال یک‌بار، این آزمون‌ها در سراسر کشور به‌صورت منسجم برگزار می‌شود و اعضایی که نمره قبولی را در آزمون دریافت کنند، موفق به دریافت مدرک می‌شوند.

     فضا برای آموزش علاقه‌مندان فراهم است؟ شما شرایط را در این بخش، چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بله؛ خوشبختانه در دو مکان مجتمع شهید آوینی و مجتمع فرهنگی ابن‌سینا در همدان، به‌صورت مداوم آموزش خوش‌نویسی صورت می‌گیرد که علاقه‌مندان می‌توانند این هنر را یاد بگیرند. شاید بتوان گفت، کم‌هزینه‌ترین هنر، خوش‌نویسی است که نیاز به وسایل خاصی ندارد. اگر کسی به این هنر علاقه‌مند بوده و توانایی داشته باشد، می‌تواند با آموزش، استعداد خود را شکوفا کند.

     بسیار خوب؛ مضامین تابلوهای خودتان را چگونه انتخاب می‌کنید؟

علاقه بسیار زیادی به شعر دارم و مضامین تابلوها را از بین اشعار شعرایی مانند حافظ، سعدی و مولوی یا شعرای معاصر نظیر اخوان‌ثالث، حمید مصدق و حسین منزوی انتخاب می‌کنم. (شاید بیش از 50 اثر با شعرهای حسین منزوی خلق کرده‌ام.) از آیات قرآن نیز استفاده می‌کنم. به‌نظرم خوش‌نویسی، با آیات قرآن و اشعار ارتباط تنگاتنگی دارد.

     پس خوش‌نویسی با سایر هنرها مرتبط است؟

بله؛ به اعتقاد من، هر هنرمندی باید با هنرهای دیگر مأنوس باشد، تا بتواند در رشته تخصصی خود موفق شود، چراکه رشته‌های مختلف هنر، با یکدیگر ارتباط دارند. شاید تلفیق نشوند، اما با یکدیگر مرتبط هستند. اگر ترکیب هنرها با یکدیگر ناموزون باشد، مخاطب با آن ارتباط برقرار نمی‌کند، بنابراین شناخت هنرهای دیگر، برای خلق یک اثر منسجم و دارای ریتم، لازم است.

     آن چیزی که یک اثر را در حرفه خوش‌نویسی می‌تواند منحصربه‌فرد کند رعایت بی‌نقص تکنیک‌هاست یا مسیر شخصی هنرمند؟

هردو می‌تواند مؤثر باشد. اگر خط فقط تکرار گذشته باشد، هیچ جذابیتی نخواهد داشت. بنابراین خط هم مانند هر هنر دیگری، تکامل می‌یابد و در گیرایی و جذب مخاطب، اثر دارد.

     هنرمندان همدانی در خوش‌نویسی چه جایگاهی دارند؟

اساتید همدانی از بهترین‌های ایران، در این رشته هستند. در نقاشی‌خط و خوش‌نویسی سنتی، اساتید برجسته‌ای داریم که در عرصه ملی و بین‌المللی حائز رتبه شده‌اند. اساتیدی همچون هادی هنردوست، مصطفی تاجیان، مهدی اسماعیلی، سجاد زارعی، علی سلطانی، نظام‌علی مرادی، سعید دولتی و رحمان غلامی در سطح اول خوش‌نویسی کشور رتبه دارند. برخی از اساتید نیز نوانسته‌اند قرآن کریم را به‌صورت کامل کتابت کنند. در مجموع هنرمندان و اساتید بسیار خوب همدانی، ظرفیت ما را برای رقابت در سطح کشور بالا می‌برد.

      برخی معتقدند در کتابت، تاکنون کسی نتوانسته به زیبایی مرحوم کلهر بنویسد، نظر شما دراین باره چیست؟

هر هنری به فراخور زمان خود، تکامل یافته و شاید «قدیم و جدید» خیلی در آن مطرح نباشد و بنده هم اعتقادی به آن ندارم. برای مثال؛ در دوره قاجاریه و صفویه، کاغذ در ابعاد بزرگ فراهم نبوده و هنرمندان برای خلق اثر، از کاغذهای ابعاد کوچک استفاده می‌کردند. اما در دوران معاصر، تابلوی چند متری هم خلق می‌شود. مثلاً در حال حاضر، ذائقه مخاطب به این سمت رفته که در منزل خود، از تابلوهای چشم‌نواز استفاده کند، برای همین نقاشی‌خط رواج دارد.

ضمن اینکه تعریف زیبایی از دیدگاه افراد، متفاوت بوده و اصلاً خاصیت هنر همین است. در زمان قاجاریه و میرزاغلامرضا، کتیبه‌نویسی رواج داشته و خوش‌نویسی اماکن و مساجد روی کاشی‌ها‌، از دور دیده می‌شده و قاعدتا درشت‌تر بوده است، اما در دوره کلهر، چون روزنامه چاپ می‌شده و فضای کمتری وجود داشته، اصطلاحاً خط، شش‌دانگ‌تر بوده و خط کلهر ریزتر و جمع‌تر شده؛ چون اقتضای کتابت در یک صفحه روزنامه، این طور بوده است.

     نقش جشنواره‌ها را در پیشرفت خوش‌نویسی، چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بنده قبل از مسئولیت فعلی در انجمن خوش‌نویسان، در بخش فرهنگی انجمن، فعالیت می‌کردم و در طول چهار سال گذشته، 30 برنامه مختلف فرهنگی اجرا کردم که برخی از آن‌ها مستقل و برخی نیز با همکاری و مشارکت نهادهای دولتی بود. عمده این برنامه‌ها، برگزاری نمایشگاه و جشنواره بود که مهم‌ترین خاصیتش این بود که علاوه‌بر جذب مخاطب، در ایجاد انگیزه و تشویق هنرمندان نیز اثرگذار بود. هدفی هم که در ابتدای عرایضم مبنی‌بر توسعه فرهنگ از طریق هنر، به آن اشاره کردم، در این قالب پی‌گیری می‌شد.

     راستی شما کدام اثرتان را بیشتر دوست دارید؟

هنرمند هر اثری که خلق می‌کند، اگر با حس درونی همراه نباشد، اصلاً ماندگار نخواهد بود. من همه آثارم را با این حس خلق کرده‌ام پس به همه آن‌ها، از آیات قرآن گرفته تا اشعاری که نوشته‌ام، علاقه‌مندم.

     برنامه شما برای آینده خوش‌نویسی چیست؟

انجمن خوش‌نویسان یک مؤسسه غیرانتفاعی است که درآمدی نداشته و دغدغه فرهنگ دارد. اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، همیشه همراه ما بوده اما برای توسعه فرهنگ، نیاز به تعامل با نهادهای دولتی داریم. هر ارگان و دستگاهی قاعدتاً یک بخش، تحت عنوان معاونت فرهنگی دارد که بنده از طریق همین رسانه، اعلام می‌کنم، هر دستگاهی که بخواهد ما می‌توانیم، ظرفیت هنرمندان در بخش خوش‌نویسی را در اختیار آنان قرار داده و در راستای رشد این هنر و تعمیم آن در جامعه، گام برداریم.

     چالش‌های پیشِ روی شما در این عرصه چیست؟

اقتصاد هنر، مسئله مهمی است. دغدغه ما این است که بتوانیم،تابلوهایی را که هنرمندان خلق کرده‌اند، از دیوار گالری‌ها و خانه‌های هنرمندان، به خانه‌های مردم بیاوریم. اما واقعیت این است که نمی‌توانیم، هنر را شغل بپنداریم و قشر اندکی، از این طریق کسب درآمد می‌کنند. برای بیشتر هنرمندان خلق اثر هنری، جنبه تفنّنی و آرامش دارد. بنابراین ما به‌دنبال این هستیم که هنرمندان بتوانند، آثار خود را به فروش برسانند و سازوکاری ایجاد شود که مردم برای خرید آثار هنری، انگیزه بیشتری داشته باشند. واقعیت این است که مردمی کردن هنر، یکی از دغدغه‌های من بوده و معتقدم اگر مردم به گالری‌های هنری نمی‌آیند، باید این هنر را به میان مردم برد. این مسئله هم با راه‌اندازی نمایشگاه‌های هنری، در پارک‌ها و مکان‌های عمومی، ‌قابل انجام است و تجربه برگزاری نمایشگاه ورک شاپ درسال‌های اخیر، نشان داده که مردم از آن استقبال می‌کنند. یک‌سال نمایشگاهی برگزار شد و حتی کسانی که قلم دست گرفتن را بلد نبودند، اشتیاق آشنایی با این هنر را داشتند، بنابراین می‌توان از این تجربه‌های موفق، استفاده کرد. ضمن اینکه مثلاً نقاشی‌خط که بیشتر بعد گرافیکی دارد، برای مردم قابل‌استفاده‌تر بوده و مخاطب می‌تواند ارتباط بیشتری با آن برقرار کند که می‌توان این هنر را نیز رواج داد.

     شما به عنوان مسئول انجمن خوش‌نویسان استان چه انتظاراتی از متولیان فرهنگ و هنر، برای پیشبرد اهداف خود دارید؟

به تعامل با معاونت‌های فرهنگی که اشاره کردم، علاوه‌بر آن، سال‌ها دغدغه مردم و مسئولان «تهاجم فرهنگی» بوده؛ چه بهتر از اینکه با هنر، آن هم هنری که ریشه در ادبیات، فرهنگ و مذهب ما دارد، بتوانیم به مقابله با تهاجم فرهنگی بپردازیم. خوش‌نویسی، این ظرفیت را دارد و امیدوارم مورد توجه ویژه مسئولان قرار گیرد.

     و سؤال آخر اینکه؛ چگونه می‌توان، این هنر را به مردم سایر کشورها معرفی کرد؟

از نظر زیبایی‌شناسی، خط شکسته‌نستعلیق با پیچ‌وتابی که دارد، جذاب است. خطوط کتابت قرآن، مانند نسخ و نستعلیق دوره قاجاریه و صفویه نیز در بین مسلمانان، طرفدار دارد و می‌توان از ظرفیت کشورهای مسلمان، برای رواج این هنر استفاده کرد. اگر شرایط برای برگزاری نمایشگاه، در خارج از کشور فراهم شود، حتماً استقبال خوبی از این هنر کم‌نظیر خواهد شد.

     ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. برایتان آرزوی موفقیت دارم.

بنده هم از شما و توجهتان به هنر سپاسگزارم.