شاخص جهانی نوآوری با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای متنوع، از سرمایه انسانی و آموزش گرفته تا نرخ سرمایه‌گذاری و حفاظت از دارایی‌های فکری، وضعیت نوآوری در مناطق مختلف جغرافیایی را بررسی می‌کند. نسخه جدید این گزارش به ارزیابی و تحلیل وضعیت نوآوری در 132 کشور جهان و بر مبنای 81 شاخص مختلف پرداخته است.

این شاخص ها، در دو دسته کلی شاخص‌های ورودی نوآوری نظیر مؤسسات و نهادها، زیرساخت و پیچیدگی بازار و شاخص‌های خروجی نوآوری مانند خروجی‌های دانش و فناوری و خروجی‌های خلاقانه طبقه بندی شده است.

  نوآوری در دوران کرونا

گزارش شاخص جهانی نوآوری 2021، بر نوآوری در جریان شیوع کرونا، پیامدهای اقتصادی این بیماری مرگبار متمرکز شده است. با توجه به تمرکز شاخص جهانی نوآوری 2020 بر تأمین مالی نوآوری و طرح این سؤال که بودجه نوآوری چگونه و توسط چه کسانی تأمین می‌شود، گزارش جدید به این پرسش پرداخته که آیا اپیدمی اخیر، سرمایه‌گذاری در نوآوری را کند یا تسریع کرده است؟

این گزارش، نشان می‌دهد که دولت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در بسیاری از نقاط جهان، با وجود تلفات عظیم انسانی و اقتصادی ناشی از اپیدمی، سرمایه‌گذاری‌های خود در زمینه نوآوری را افزایش داده اند. به عبارت بهتر، شاخص جهانی نوآوری 2021 را می‌توان نوعی اذعان فزاینده به نقش کلیدی ایده‌های جدید و نوآورانه برای غلبه بر همه‌گیری کرونا و اطمینان از رشد اقتصادی پس از آن دانست.

  ایران در رتبه 60 کشور برتر نوآور

بر اساس این گزارش، سوئیس، سوئد و آمریکا، در صدر کشورهای نوآور جهان قرار گرفته‌اند. در حالی که رده‌بندی کلی کشورها از نظر ظرفیت و خروجی تولیدات نوآورانه نشان می‌دهد که اقتصادهای عمدتاً با درآمد بالا، عملکرد مطلوبی داشته و رتبه‌های بالای فهرست را به خود اختصاص داده‌اند.

اما برخی کشورهای با درآمد متوسط نظیر چین، ترکیه، ویتنام، هند و فیلیپین هم، به سرعت در حال پیشرفت بوده و چشم‌انداز نوآوری را تا حدی تغییر داده‌اند. در این میان، ایران با امتیاز 9/32 و حضور در رده 60 کشورهای نوآور جهان، عملکردی فراتر از انتظار و سطح توسعه خود نشان داده است.

شاخص جهانی نوآوری، کارنامه‌ای از عملکرد نوآوری ایران طی سال‌‌های اخیر ارائه نموده که طبیعتاً مجموعه در هم پیوسته و پیچیده‌‌ای از عوامل فنی، ساختاری، سیاست‌‌های فناوری و نوآوری و البته برخی فاکتورهای بیرونی سیاسی، اقتصادی و... در آن اثرگذار بوده است. بهبود چشمگیر جایگاه ایران، عمدتاً به لطف شاخص‌‌های خروجی، متشکل از خروجی‌‌های دانش و فناوری و خروجی‌‌های خلاقانه رخ داده است.

  سرعت بالای ایران در مسیر صنعتی شدن

طی سال‌های اخیر، ایران همانند سایر کشورهای در حال توسعه، تلاشی جدی داشته تا با گسترش فعالیت‌های دانش‌بنیان و حمایت از فعالیت‌های نوآورانه و تجاری‌سازی دستاوردهای فنی، مسیر صنعتی شدن را با سرعت بیشتری پیموده و از رقبای منطقه‌ای خود پیشی بگیرد. نمود این تلاش‌ها و برنامه‌ریزی سیاستگذاران حوزه علم و فناوری کشور را می‌توان در روند کاملاً صعودی ایران در حوزه نوآوری مشاهده کرد، به طوری که در شاخص جهانی نوآوری، از رده 113 در سال 2013، به رتبه 60 در سال 2021 رسیده است.

ایران در میان 37 کشور با سرانه درآمدی متوسط به بالا، رده سیزدهم را به خود اختصاص داده که در مقایسه با رده نوزدهم سال گذشته، پیشرفت خوبی به حساب می‌‌آید. علاوه بر این، ایران موفق به کسب رتبه دوم در بین 10 اقتصاد آسیای جنوبی و مرکزی شامل کشورهای هند، ایران، قزاقستان، ازبکستان، سریلانکا، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان، نپال و بنگلادش شده است.

کانون پتنت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به‌عنوان یک نهاد حمایتی برای ثبت اختراعات خارجی، به‌صورت کلی از طریق دو زیرشاخص تعداد درخواست‌‌های مربوط به پیمان همکاری ثبت اختراع و همین‌طور تعداد پتنت فامیلی‌ها، در شاخص جهانی نوآوری اثرگذاری بالایی داشته است.