موسیقی کردی در کردستان پیوندی ناگسستنی با زندگی روزمره مردم دارد، پیدایش موسیقی کردی همچون اکثر اقوام دیگر، از افسانه‌ها شروع‌ شده و بیشتر محتوای ترانه‌ها، از افسانه‌های کردی سرچشمه گرفته که شکل حماسی دارند و ساز بخش اصلی آن را تشکیل می‌دهد.

رحمت آئینی، هنرمند سازنده سازهای سنتی، متولد شهر سنندج است و از سنین کودکی به فراگیری و یادگیری هنر ساخت ساز و به‌صورت تخصصی به ساخت سنتور، سه‌تار و تار مشغول بوده است.

وی در سنین کودکی شیفته‌ موسیقی و هنر بوده و از همان موقع با توجه به عدم وجود آموزشگاه و کلاس‌های تخصصی، به‌صورت تجربی و نزد اساتید فعال و کاربلد کردستانی مشغول به یادگیری این هنر بوده است.

یقیناً پرداختن به هنرمندان عرصه ساخت و ساز می‌تواند دریچه‌های بیشتری را برای شناخت این هنر باز کند. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با این هنرمند سنندجی گفت وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

رحمت آئینی معتقد است هنر ساخت «سازسازی» ازجمله هنرها و رشته‌های اصیل ایرانی است که ظرافت و پیچیدگی‌های این هنر موجب محبوبیت، اثرگذاری و ماندگاری آن در جامعه و فرهنگ ایرانی شده است.

جالب‌تر اینکه به اعتقاد وی زندگی هر انسانی از وضعیت جامعه و محله‌ای که در آن بزرگ‌شده است سرچشمه می‌گیرد، سنندج نیز که از گذشته جایگاه و مکان پرورش بزرگان موسیقی، فرهنگ و هنر بوده است، این ظرفیت بزرگ بر روی من تأثیر گذاشت.

این هنرمند سازنده سازهای سنتی، می‌افزاید هنر ساخت «سازسازی» ازجمله هنرها و رشته‌های اصیل ایرانی است که ظرافت و پیچیدگی‌های آن نتیجه‌ای جز محبوبیت، اثرگذاری و ماندگاری آن در جامعه و فرهنگ ایرانی به‌ویژه خطه کردنشین ایران نداشته است.

  احراز هنرمند برتر کشوری در 89

آئینی با اشاره به اینکه در سال 1389 توانسته است به‌عنوان هنرمند برتر کشوری انتخاب شود اظهار کرد: علاوه براین موفقیت دارای رتبه درجه‌ یک از خانه موسیقی، رتبه درجه دو از خانه میراث فرهنگی و دارنده نشان مرغوبیت صنایع‌دستی در سال 1392 و نیز دارنده مُهر اصالت ملی نیز هستم.

وی با اشاره به اینکه نخستین ساز کنترباس در کشور توسط وی ساخته شده است اذعان کرد: کنترباس بزرگ‌ترین و بم‌ترین ساز زهی آرشه‌ای است که یا به‌وسیله آرشه و یا از طریق زخمه زدن (پیسیکاتو) نواخته می‌شود.

وی افزود: امروزه این ساز در موسیقی کلاسیک غرب در دسته سازهای زهی نقش مهمی را در ارکستر ایفا می‌کند.

این هنرمند سازنده سازهای سنتی با اشاره به اینکه دوره مقدماتی کارش را سال‌ها پیش نزد استاد یوسف حیدری در همدان گذرانده است اذعان کرد: این روزها فشارهای اقتصادی موجب کاهش تمایل مردم برای خرید سازهای سنتی شده است.

آئینی با تأکید براینکه این موضوع روی میزان تولید ما نیز اثر گذاشته است اذعان کرد: گرانی مواد اولیه موردنیاز و در عین حال تورم موجود در بخش‌های دیگر منجر به آن شده تا قیمت تمام‌شده محصولاتمان بالا رفته و کاهش تقاضا برای خرید سازهای سنتی را شاهد باشیم، همچنین برخی نیز سفارش‌هایشان را در این عرصه لغو می‌کنند.

  صادرات به کشورهای اروپایی

وی با اشاره به اینکه سفارش کار برای خارج از کشور نیز داریم خاطرنشان کرد: اکثر سفارش‌هایمان به کشورهای اروپایی، آمریکا، کانادا و غیره صادر می‌شود.

این دارنده نشان اصالت با اشاره به حمایت‌های صندوق هنرمندان از طریق خانه موسیقی اظهار کرد: این کمک‌ها در زمینه هزینه‌های بیمه مطرح شد که به‌موقع و خوب بود.

آئینی خاطرنشان کرد: معاونت صنایع‌دستی استان نیز در حد توان و در چارچوب ضوابط و قوانین حمایت لازم را از هنرمندان این عرصه داشته است اما نکته جالب اینکه با الحاق این معاونت به اداره کل میراث فرهنگی، قدرت عمل این ارگان کاهش یافته است.

وی ادامه داد: نیاز است تا از هنرمندان و فعالان عرصه صنایع‌دستی حمایت‌های مناسبی صورت گیرد، به‌ویژه که شهر سنندج به‌عنوان شهر جهانی خلاق موسیقی مطرح است.

این دارنده نشان اصالت اظهار کرد: این عنوان می‌توانست به فعالان عرصه تولید سازهای سنتی کردستان و نوازندگان این عرصه کمک بسیاری کند و روی کارهای سفارشی و فروش محصولات مربوطه نقش داشته باشد اما به سبب شیوع ویروس کرونا و گرانی مواد اولیه می‌بینیم که وضعیت نامناسب شده و به‌نوعی هنرمندان این عرصه نیاز به حمایت دارند.

آئینی با اشاره به اینکه فعالیت در عرصه صنایع‌دستی برای رشد و شکوفایی نیازمند حمایت از فعالان این عرصه است ابراز کرد: در این زمینه اعطای تسهیلات به نیروهای جوان برای تقویت انگیزه ادامه فعالیت نقش بسزایی را ایفا می‌کند.

وی، ابزار اولیه کارش را چوب عنوان کرد و گفت: چوب عنصری زنده است که در عین جذابیت، سخت و سفت است که با هنر دست هنرمند جانی تازه می‌گیرد و در قامت یک اثر زیبا نمود پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: هنر شناخت انواع چوب، رنگ و رگه‌های گوناگون آن از دیگر مواردی است که باید سازنده با آن‌ها آشنا باشد و این مهم با گذر زمان و کسب تجربه فراوان به دست می‌آید.

این استاد سازنده ساز تصریح کرد: این رشته از هنرهای گران‌قیمت محسوب می‌شود و علی‌رغم در دسترس بودن ابزار کار از قبیل انواع چوب، اره‌ها، دریل‌ها، گیره، وسایل اندازه‌گیری و میز پیش‌کار اما در استان کردستان از قیمت بالایی برخوردار بوده و همچنین هزینه چوب طی چند سال‌ گذشته افزایش چشم‌گیری داشته است به طوری‌که اگر تا چهار سال پیش هزینه ساخت یک ساز یک میلیون تومان بود الآن با پنج میلیون تومان هم نمی‌شود یک ساز ساخت.

آئینی در خصوص مدت‌زمان ساخت یک ساز کامل، گفت: این مدت‌زمان بستگی به نوع ساز دارد، اگر وضعیت چوب مناسب باشد ساخت یک سنتور یک ماه طول می‌کشد البته اگر وسط کار برای چوب مشکلی پیش نیاید و ترک نخورد.

وی با اشاره به ویژگی‌های یک اثر هنری و تأثیر آن بر مخاطب، اظهار کرد: در کردستان موسیقی یکی از ارکان‌های زندگی مردم است به حدی که در هر منزل یکی از آلات موسیقی را می‌توان یافت و این نشان‌دهنده ارتباط مردم این استان با موسیقی است به همین دلیل برای یک هنرمند سازنده ساز باید کیفیت، ظرافت و زیبایی در نظر گرفته شود.

این هنرمند کردستانی با بیان اینکه استقبال به سمت سازهای غیراستاندارد با توجه به هزینه کم و ارزان آن بسیار زیاد شده است، ذکر کرد: به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان سازهایی که حاصل رنج و تجربه بیش از 40 سال است را با سازهای غیر استاندارد و بی‌کیفیتی که توسط افراد غیرحرفه‌ای ساخته شده، مقایسه کنیم.

آئینی همچنین به عدم علاقه نداشتن جوانان به آموزش موسیقی اشاره و خاطرنشان کرد: خوشبختانه جوانان امروز، با توجه به نهادینه شدن هنر موسیقی با روح و جان کردستانی‌ها، عجین شده و از استقبال خوبی برخوردار است اما نکته اینجاست که هر کاری با فرهنگ‌سازی مناسب رشد پیدا می‌کند، باید در جامعه به‌صورت کامل فرهنگ‌سازی انجام شود و بعد در بحث آموزش از طریق کارها تمرکز ورود کرد.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه هنوز نه در مرکز استان و نه در شهرستان مرکز متمرکز آموزش حرفه‌ای ساخت و ساز وجود ندارد عنوان کرد: این در حالی است که یکی از وعده‌های داده‌شده به هنگام انتخاب سنندج به‌عنوان شهر خلاق موسیقی دایر کردن کارگاه‌های حرفه‌ای بود اما متأسفانه تاکنون این اتفاق نیفتاده است.

وی با اشاره به اینکه با انتخاب این شهر به‌عنوان شهر خلاق موسیقی شاهد تغییری در حال هنرمندان و به‌ویژه سازندگان ساز نبوده و نیستیم عنوان کرد: مردم و مسئولان قدر هنر اصیل موسیقی را بدانند و تلاش کنند که این هنر به فراموشی سپرده نشود چراکه موسیقی از تاریخ و فرهنگ مردم سرچشمه می‌گیرد و با فراموشی آن هویت انسان‌ها نیز فراموش می‌شود.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد سنندج شهر خلاق موسیقی جهان است این خلاقیت می‌تواند منبعی مهم برای تغییر، نوآوری، توسعه پایدار، پیش‌بینی و بازساخت موفق در این زمینه باشد؛ بنابراین سرعت تغییرات روزافزون نیاز به مدیران و تصمیم‌سازانی دارد، که خلاق و خلاق‌تر باشند. آنچه مسلم است متأسفانه این رویکرد علیرغم گذشت چند ماه در بین مدیران کردستانی هنوز نتیجه‌بخش نبوده و همچنان بدیهی‌ترین نیازهای هنرمندان این عرصه دیده نمی‌شوند و داشتن کارگاهی متمرکز برای آموزش هنوز برای هنرمندان یک آرزو است این در حالی است که مرادنیا استاندار سابق کردستان در ابتدای سال جاری در خصوص کسب این عنوان اعلام کرد حمایت دولت از سنندج به‌عنوان شهر خلاق موسیقی باید به تأمین زیرساخت‌های لازم خلاصه شود و در گام بعدی بخش خصوصی و خود هنرمندان کار را در دست بگیرند.

استاندار کردستان با بیان اینکه ایجاد محلی برای ساخت آلات موسیقی و فروش آن ضروری است، گفت: می‌توانیم توسط شرکت شهرک‌های صنعتی زمینی را برای ایجاد کارگاه این آلات موسیقی در اختیار متقاضیان قرار دهیم که منجر به اشتغال‌زایی نیز می‌شود اما تأسف‌بارتر اینکه هنوز در این بخش به اذعان هنرمندان کاری از پیش نرفته و به تعبیری ساز حمایت در شهر خلاق موسیقی ناکوک می‌زند.