سنگ‌ها جزء عناصر طبیعت هستند که تقریباً همه‌جا دیده می‌شوند اجسام سخت و بی‌جانی که رد پایشان در شعر شعرا هم پیدا می‌شود و هرجا می‌خواهند از بی‌توجهی معشوق گلایه کنند دل محبوب را به سنگ تشبیه می‌کنند اما این سخت رنگارنگ آن‌چنان هم که برای بسیاری از ما بی‌ارزش است و اسباب‌بازی کودکانش می‌بینیم کم‌ارزش نیست.

هر تکه سنگ یا تخته‌سنگ از ترکیب یک یا چند ماده معدنی تشکیل شده؛ به‌عنوان مثال، گرانیت ترکیبی از کوارتز، کانی‌ها و ماده معدنی بیوتیت است. لیتوسفر خارجی‌ترین لایه زمین به‌حساب می‌آید که به‌طور کامل با سنگ پوشیده شده، سنگ‌ها از زمان پیدایش بشر توسط انسان‌ها برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار گرفته است به‌ویژه در عصر حجر در ساخت انواع ابزارهای سنگی به اهمیت ویژه‌ای دست یافت. وجود مواد معدنی و فلزات موجود در سنگ‌ها نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بشر ایفا کرده و در شکل دادن تمدن‌های انسانی، بسیار حائز اهمیت بوده است.

در این میان استان همدان که پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین محسوب می‌شود و مادها و بعدها هخامنشیان و... در این شهر پایه‌های تمدنی ایران را بنیان نهادند نیز توجه خاصی به سنگ‌ها داشتند تا بدان جا که انواع سنگ‌قبرها، پایه ستون، شالی ستون و سرستون‌های هخامنشی از دوران هخامنشیان در تپه هگمتانه پیدا شده و در موزه نگهداری می‌شود که نشان از وجود معادن غنی سنگ‌های تزئینی و نیمه قیمتی در استان همدان دارد وجود گرانیت‌های الوند، تراورتن و مرمریت سبب شده همدان به‌عنوان یک منبع و مرکز مهم سنگ‌های تزئینی معرفی شود. در گرانیت‌های الوند، هورنفلس، گابرو و گرانیت خاکستری دیده می‌شود. سنگ گابرو و هورنفلس (سنگ مشکی همدان) در ایران و جهان شناخته شده زیرا بهترین رنگ و سالم‌ترین سنگ‌ها را دارد، به‌گونه‌ای که در سراسر ایران و حتی خارج از ایران سنگ مشکی تویسرکان شناخته‌شده است. همچنین ذخایر خیلی خوبی از مرمریت در کبودراهنگ وجود دارد که رنگ مناسبی نیز دارند.

در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نیز همدان حرف برای گفتن دارد این استان ازظرفیت بالایی از نظر تشکیل و پیدایش کانی‌های قیمتی و نیمه قیمتی، درّ کوهی، رز کوارتز، کوارتزشیری، کوارتز دودی، کیانیت، سیلیمانیت، آندالوزیت، استارولیت، اسپینل، سافیر آبی، آلماندن، پیروپ، آندرادیت، چرت، تورمالین، اپیدوت، مالاکیت، کالکوپیریت و حدید برخوردار است.

این حجم از ذخایر معدنی در حوزه سنگ شاید اگر برای منطقه دیگری بود الآن شاهد رونق فعالیت کارخانه‌های سنگ‌بری و با به‌روزترین فناوری بودیم و ایجاد ارزش افزوده ثروت بزرگی را برای مردم منطقه خود فراهم می‌آوردند اما متأسفانه نه‌تنها ما طی سال‌ها اقدامی برای فرآوری سنگ‌های استحصالی نکرده‌ایم بلکه با فراغ بال که ناشی از سهل‌انگاری مسئولان در ایجاد بستر مناسب جهت سرمایه‌گذاری است به خام‌فروشی می‌پردازیم و این فرصت را برای استان‌های دیگر فراهم می‌کنیم که بر سر سفره ارزان‌قیمت سنگ همدان بنشینند و بیشترین فایده را ببرند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن استان همدان گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدبشیر یوسفی‌یگانه بیان کرد: با وجود ظرفیت بالای معادن استان در عرصه سنگ‌های تزئینی و نمای ساختمانی، از آن‌ها کمترین بهره‌وری می‌شود، در فرآوری برخی از حوزه‌ها مناسب پیش رفته‌ایم اما در حوزه فرآوری سنگ‌های تزئینی و سنگ‌بری‌ها مناسب وارد کار نشده‌ایم.

وی در تشریح این موضوع گفت: در استان همدان باید با ورود و تجهیز ماشین‌آلات، از حالت فرآوری و سنگ‌بری‌های سنتی خارج شویم چراکه با این روند، هم‌اکنون شاهد آنیم که 80 درصد سنگ‌های تزئینی استان همدان به اصفهان و تهران می‌رود.

وی با تأکید بر اینکه استان همدان نیازمند ایجاد یک شهرک سنگ‌بری است اما با وجود پیگیری‌ها تاکنون این مهم محقق نشده ابراز کرد: باید بتوانیم وضعیت سنگ‌بری همدان را از حالت سنتی خارج و وضعیتی مدرنی در آن ایجاد کنیم.

رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن استان همدان با بیان اینکه در همدان معادن بی‌شماری از سنگ مرمریت، تراورتن و گرانیت مشکی باکیفیت وجود دارد، ابراز کرد: در حال حاضر به دلیل نبود صنایع فرآوری مناسب، بخش اعظمی از سنگ‌های استحصال‌شده به اصفهان و تهران رفته و پس از فرآوری از سوی این استان به کشور عراق صادر می‌شود و دراین‌بین ارزش افزوده‌ای به همدان تعلق نمی‌گیرد.

یوسفی‌یگانه با بیان اینکه میزان استحصال این مواد معدنی در هر یکی از معادن سالانه چیزی حدود 100 هزار تن است ابراز کرد: متأسفانه بخش باکیفیت این سنگ‌ها همانطورکه پیشتر عنوان شد به استان‌های تهران و اصفهان انتقال داده می‌شود و تنها سنگ‌لاشه‌های به درد نخور در استان همدان توسط یک سنگ‌بری بسیار قدیمی فرآوری می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه این سنگ‌بری‌های سنتی موجود در استان از ساب خوبی برخوردار نبوده و به لحاظ برش نیز به‌روز نیستند پس مشتری مناسبی را نمی‌توان برای آن‌ها پیدا کرد، افزود: بازهم تأکید می‌کنم همدان نیازمند یک شهرک سنگ‌بری است.

وی در خصوص ظرفیت معادن سنگ‌های نیمه‌قیمتی نیز گفت: اگرچه در این بخش همدان اقدامات خوبی را با جذب سرمایه‌گذار با پروژه پرشین یاقوت آغاز کرد و حتی سازمان منابع طبیعی نیز با اختصاص بخشی از اراضی نسبت به حمایت از این سرمایه‌گذاری ورود جدی داشت اما برای ما نیز همچنان این سؤال است که چرا این پروژه پس از گذشت چند سال همچنان به نتیجه نرسیده و هنوز بین سرمایه‌گذاران مختلف خرید و فروش می‌شود؟

رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن استان همدان با اشاره به اینکه در حال حاضر دو معدن مختص سنگ‌های نیمه‌قیمتی به‌صورت اختصاصی در این بخش فعال هستند تشریح کرد: بااین‌وجود معادن همدان قابلیت تبدیل شدن به خوشه سنگ‌های نیمه‌قیمتی را دارند زیرا همدان در این بخش از توانایی بالایی برخوردار است.

یوسفی‌یگانه با اشاره به اینکه در صورت تبدیل شدن همدان به خوشه سنگ‌های نیمه‌قیمتی این مواد معدنی از دیگر استان‌ها نیز جذب خواهد شد، اظهار کرد: خوشبختانه سازمان صمت استان نیز به‌دنبال تحقق این مهم بوده و حتی گویی در این بخش بودجه‌های تحقیقاتی و آموزشی گرفته است.

وی با اشاره به اینکه نظام مهندسی استان نیز در این راستا با سازمان فنی و حرفه‌ای قراردادی منعقد کرده تا افرادی را در عرصه‌های مرتبط با سنگ‌های نیمه‌قیمتی همچون تراش سنگ آموزش دهیم عنوان کرد: در استان چیزی حدود 20 معدن سنگ‌ تزئینی و چنانکه گفته شده دو معدن سنگ‌های نیمه‌قیمتی به‌صورت اختصاصی وجود دارد که البته گفتنی است بخشی از مواد معدنی در معادن دیگر که جز همین تیپ هستند اما در بخش‌های خارج از سنگ‌های نیمه‌قیمتی مورد استفاده قرار گرفته و با عناوین مختلف دیگری برداشت می‌شوند؛ به‌عنوان مثال معادن اندولوزیت در حال حاضر برای آجر نسوز از استفاده می‌شود و یا معدن کیانیت که هنوز معدن آن به کسی واگذار نشده و همچنین گارمت، کوارتز، دُر کوهی که هریک از این‌ها یک ظرفیت قابل اتکا در عرصه سنگ‌های نیمه قیمتی هستند.

مع‌الوصف با توجه به اهمیت موضوع چنانچه دولت بتواند به‌عنوان سرمایه‌گذار به این بخش ورود کند یا راهکارهای تشویقی برای ورود سرمایه‌گذاران ایجاد کند قطعاً این بازار رونق گرفته و فضای رقابت باعث پیشرفت روزافزون شرایط کار معادن و صادرات آن در بخش سنگ‌ها تزئینی ساختمانی و نیز سنگ‌ها نیمه‌قیمتی خواهد شد؛ بنابراین پرداختن به جذب سرمایه‌گذار در عرصه فرآوری سنگ‌های تزئینی و مشخص کردن وضعیت پروژه‌هایی همچون پرشین یاقوت در این بخش می‌تواند تأثیرگذار بوده و تحرک و پویایی را در این بخش برای استان به ارمغان بیاورد؛ زیرا متأسفانه هنوز گارمت سبز کهنوج، یاقوت کبود همدان که شهرت جهانی دارد به‌صورت خام از کشور خارج می‌شوند که این امر به علت ضعف نظارت و مدیریت در این بخش است، البته در کنار یاقوت باید از رز کوارتز هم نام برد که همدان پس از کشور برزیل دومین دارنده معدن این سنگ نیمه‌قیمتی در جهان است.