به گفته کارشناس محیط‌زیست، آلودگی حاصل از اگزوز خودروهای فرسوده دیزلی، از نوع آلودگی ناحیه‌ای است گفت: در خصوص مصائبی که آلودگی‌های ناحیه‌ای به‌دنبال دارند همین بس که گازهایی که از اگزوز این خودروها خارج می‌شود شامل آلاینده‌های ناکس‌ها، ساکس‌ها و سرب هستند که هرکدام از این گازها خود به‌تنهایی مشکلات بیشماری را برای هوا و محیط زیست شهری و شهروندان ایجاد می‌کنند.
سال‌هاست که می‌نویسم داستان دنباله‌دار تشدید آلودگی هوا در روزهای سرد، پایانی ندارد؛ داستانی که گویا مسئولان امر تنها در چند روز نخست فصل سرد و آن هم با بالا رفتن شاخص‌های آلودگی هوا به یاد آن می‌افتند و با پایین آمدن شاخص‌ها باز موضوع را از یاد می‌برند و تا سال بعد هم خدا بزرگ است! اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد!
این روزها سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی پر شده از عکس‌ها و فیلم‌هایی از برخی کلان‌شهرهای کشور که زیر حجم آلودگی هوا فرو رفته‌ و یک نفس سالم کشیدن به آرزوی همه ساکنانش بدل شده است! و همه منتظر «اَبرقهرمانانی» هستند که با بالا رفتن شاخص‌ها غافلگیر نشوند!
سال‌هاست که هر پاییز و زمستان، اوضاع چنین است و مسئولان هم مثل هر سال هشدار پشت هشدار می‌دهند تا آلودگی هوا خسارت جانی کمتری داشته باشد، جالب‌تر اینکه پای صحبت مسئولان که می‌نشینیم پس از بیان ریز و درشت علت‌ها و دلایل، دست آخر به این می‌رسیم که ای بابا، زورمان به آن وزراتخانه و این نهاد و آن سازمان و کارخانه که نمی‌رسد پس شهروندان باید آستین همت را بالا زده و به جای استفاده از وسایل شخصی، از حمل ونقل عمومی استفاده کنند؛ اما جای سؤال است که کدام وسیله حمل و نقل عمومی؟ اتوبوس‌های فرسوده‌ای که باید در صف انتظار آن حوصله خرج کرد و وقتی با هزار التماس و خواهش، زور و غیره پس از یک ساعت انتظار وارد آن شویم باید به شکل کنسروی بایستیم! سهم این وسایل حمل و نقل عمومی در آلودگی هوا چقدر است؟
در این بین برخی از کارشناسان معتقدند که وسایل حمل و نقل عمومی نیز یکی از متهمان ایجاد آلودگی هوا است، اتوبوس‌های دیزلی که از سن فرسودگی آن‌ها گذشته و تردد و توقفشان به‌صورت روشن در ایستگاه‌ها، آلاینده است. پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین نیز از این قاعده مستثنا نیست به طوری که طی سال‌های اخیر، همدان باوجود کوچک بودن در حال ربودن گوی سبقت از سایر شهرهای بزرگ در بحث آلودگی هوا است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا گفت‌وگویی را با یک کارشناس محیط زیست ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
راضیه زندی‌پاک با بیان اینکه آلودگی هوای ناشی از خودروهای دیزلی و فرسوده جزو آلودگی‌های ناحیه‌ها به حساب آمده و در صورت وقوع به‌راحتی نمی‌توان آن را کنترل کرد، افزود: تأسف‌بارتر اینکه این آلودگی هر لحظه در حال توزیع و پخش مداوم قرار دارد.
وی‌ با تأکید بر اینکه رسیدگی به خودروهای فرسوده و دیزلی موضوع مدیریتی است که باید از سوی متولیان امر مورد توجه قرار گیرد، تشریح‌ کرد: مسئله این است که متأسفانه در این بخش هیچ کدام از استانداردهای زیست‌محیطی و قوانینی که در راستای حفاظت از محیط زیست تصویب شده به‌درستی اجرا نمی‌شوند.
وی با تأکید بر اینکه قوانین و استانداردهای زیست‌محیطی در این بخش از الزامات خاصی تبعیت می‌کنند، تشریح کرد: مشکل این است که وقتی پای حمل‌و‌نقل فرسوده به میان می‌آید، موضوع بودجه و لزوم پیگیری‌‌ها از سوی مدیریت شهری و شهردار مطرح می‌شود که متأسفانه گویا حاضر به انجام این کار نیستند.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه در خصوص ترافیک شهری همدان باید این نکته نیز بررسی شود که آیا امکان استفاده از حمل و نقل جایگزین نسبت به اتوبوس و تاکسی با در نظر گرفتن بافت تاریخی و قدیمی وجود دارد و یا خیر؟ تصریح کرد: در خصوص مصائبی که آلودگی‌های ناحیه‌ای به‌دنبال دارند همین بس که گازهایی که از اگزوز این خودروها خارج می‌شود شامل ناکس‌ها، ساکس‌ها و سرب است که هر کدام به‌تنهایی مشکلات بیشماری را برای هوا و محیط زیست شهری و شهروندان ایجاد می‌کنند.
زندی‌پاک با بیان اینکه در این بین ناکس‌ها سهم بیشتری در آلودگی هوا دارند تصریح کرد: تأسف‌بارتر اینکه این خودروها در حال حرکت بوده و هر لحظه آلودگی را با خود از جایی به جای دیگر می‌برند که حتی به لحاظ گستردگی امکان جا به جایی این آلودگی‌ها از یک شهر به شهر دیگر توسط جریان هوا نیز وجود دارد، پس همانطور که پیشتر نیز عنوان شد آلودگی نقطه‌ای نیست که امکان کنترل آن در لحظه وجود داشته باشد بلکه در صورت وقوع بنا به ناحیه‌ای بودن امکان کنترل آن دشوار است.
وی با تأکید بر مضر بودن این آلاینده‌ها برای تنفس در افراد و گروه‌های حساس، اظهار کرد: کنترل این آلودگی‌ها نیازمند برنامه منجسم و مستمر از سوی متولیان است که در کشور ما و به تبع آن در استان‌ها و شهرها اجرایی شدن آن نیازمند جذب حمایت‌های دولتی از طریق پیگیری‌ها است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه در حال حاضر در شهرستان همدان اصلی‌ترین عامل آلودگی هوا خودروهای دیزلی هستند زچراکه در این شهر کوچک و غیر صنعتی، نمی‌توان عامل دیگری را برای آن در نظر گرفت افزود: در محیط‌های شهری بنا به اینکه مکان جابه‌جایی هوا نیز کمتر است این عامل اصلی‌ترین مشکل پیش روی ماست.
زندی‌پاک با اشاره به دیگر تأثیرات درباره تأثیر آلودگی هوا بر حیات حیوانات شهری و زیستگاه‌های حیات وحش، اظهار کرد: آلودگی هوا همان‌گونه که مشکلات بیشماری برای انسان همراه دارد، آسیب‌های فراوانی نیز به سایر موجودات زنده و زیستگاه‌های آن‌ها وارد می‌کند به طوری که وقتی آلودگی هوا بر روی برگ سبز گیاهان می‌نشیند مانع از جذب نور آفتاب و تکمیل فرایند فتوسنتز در نهایت مرگ تدریجی گیاهان می‌شود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد خودروها و اتوبوس‌ها به‌عنوان خودروهای دیزلی بیشترین نقش را در انتشار آلاینده‌ها در شهر همدان دارند و تأسف‌بارتر اینکه اگر درجا و روشن کار کنند، این میزان سه تا پنج برابر بیشتر می‌شود.
نکته این است که وسایل نقلیه فرسوده نقش مؤثرتری را در تشدید آلودگی هوا ایفا می‌کنند که از این نوع اتوبوس‌های زوار دررفته در پایانه مسافری سرگذر و نیز خیابان تختی بسیار می‌توان دید؛ به خصوص که در سال‌های اخیر به علت بی‌توجهی به لزوم از رده خارج کردن یا بازسازی اتوبوس‌های فرسوده، تعداد وسایل نقلیه‌ای که به سن فرسودگی رسیده‌اند در ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی، سال به سال افزایش یافته و همین مسئله باعث شده که امسال شدت انتشار آلاینده‌ها از وسایل نقلیه نسبت به سال‌های قبل بالاتر برود در حالی که در سایر شهرها همچون قم خبر از خرید 99 دستگاه اتوبوس درون‌شهری با کمک بلاعوض دولت می‌رسد و یا در کرمانشاه خرید 108 اتوبوس خبرساز می‌شود که در فاز نخست 20 دستگاه آن تحویل داده شده اما در همدان دریغ از یک مورد!
حتی یک طرح جالب‌تر اینکه شنیده‌ها حاکی از آن است که دولت برای همدان سهمیه 20 دستگاهی با یارانه پنج میلیارد و 800 میلیون تومانی به ازای هر اتوبوس هفت میلیارد تومانی در نظر گرفته بوده که گویا با پیگیری، امکان افزایش تعداد نیز وجود داشته اما مسئله این است که در موعد مقرر اقدامی انجام نشده و این فرصت از بین رفته است. جالب‌تر اینکه پس از اطلاع سازمان حمل و نقل از این موضوع در سفر ریاست جمهوری، سهمیه در نظر گرفته‌شده بنا به پیگیری‌ها برای همدان به 50 دستگاه ارتقا می‌یابد اما شهرداری به بهانه نداشتن تمکن مالی برای سهم خود از هر اتوبوس یعنی یک میلیارد و 200 میلیون تومان تنها اعلام می‌کند که امکان خرید 12 دستگاه را دارد که متأسفانه هنوز معلوم نیست برای خرید این تعداد حداقلی نیز کاری انجام شده یا خیر؟
این در حالی است که فرصت جایگزینی برای این مهم پیش‌بینی نشده و با یک حساب سرانگشتی با در نظر گرفتن 50 دستگاه می‌توان در نظر گرفت که چه حقی از همدانی‌ها زایل شده است. به عبارت بهتر بر فرض اینکه آن 12 اتوبوس خریداری شود، سهمیه 38 اتوبوس همدان عملاً از دست رفته که دولت به ازای هر کدام پنج میلیون و هشتصد هزار تومان یارانه پرداخت می‌کرد؛ یعنی شهرداری محترم همدان نتوانسته‌ است 220,400000 تومان یارانه دولتی را جذب کند و در نتیجه مردم باید همچنان با اتوبوس‌های عموماً فرسوده سر و دود ناشی از آن‌ها را تحمل کنند. شاید حضرات مدیریت شهری اعم از شورا و شهرداری بفرمایند بودجه برای تأمین سهم شهرداری نداشتیم! بله ما هم قبول داریم مشکلات اقتصادی وجود دارد، مردم به‌موقع عوارض پرداخت نمی‌کنند و قس علی هذا؛ اما نکته مهم این که وقتی دوستان قرار است مسئولیت بپذیرند رستم دستان هستند و ادعا می‌کنند، می‌شود تمام مشکلات را حل کرد ولی وقتی وارد شورا می‌شوند یا در شهرداری مسئولیت می‌گیرند حتی برای تأمین حقوق اولیه مردم یعنی بهره‌مندی از هوای پاک نیز با مشکل مواجه می‌شوند.

طاهره ترابی مهوش