حکایت شیرین شهر لک‌لک‌های ایران در غربی‌ترین نقطه این سرزمین اهورایی از یک اتفاق تلخ شروع شد، سال‌ها پیش دو قطعه لک‌لک با رسیدن به یکی از نقاط خوش آب و هوای کردستان در روستایی در اطراف بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان روی یکی از تیرهای چراغ برق روستای «دره‌تفی» لانه‌ ساختند، اما یکی از آن‌ها به‌دلیل برخورد با سیم برق تلف شد.

مردم مهربان و طبیعت‌دوست روستای دره‌تفی با دیدن این وضعیت تصمیم گرفتند که برای آن‌ها آشیانه بسازند. این شد که اکنون حدود 70 پایه میله‌ای بلند برای این پرندگان در این روستا و با هزینه شخصی خود مردم نصب و محل زندگی این پرندگان شده است. لک‌لک‌ها از آن زمان به خاطر مهمان‌نوازی و مهربانی مردم جذب این روستا شده‌ و هر ساله در فصل بهار نزدیک به 800 قطعه لک‌لک به این روستا و دشت بیلوی مریوان مهاجرت می‌کنند و روز به روز همزیستی مردم «دره‌تفی» و لک‌لک‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود.

امروز با گذشت بیش از یک دهه از روزی که پای نخستین لک‌لک به روستای دره‌تفی باز شد، کار رسیدگی به امور این پرندگان بخشی جداناپذیر از زندگی 975 نفری مردمان این روستای زیبا در حاشیه دریاچه زریوار که در کشور به نام شهر لک‌لک‌ها آوازه گرفته است، تبدیل شده و سالانه جمع زیادی از گردشگران داخلی و خارجی را به سمت خود می‌کشاند.

روستای «دره‌تفی» که از غرب به روستای «سردوش»، از جنوب به «کانی سانان»، از شمال به روستای «پیرصفا» و از شرق هم به «زریوار» متصل است، زیباترین تابلوی خلقت را در این روزهای بهاری خلق کرده است.

مسیر ورودی روستای «دره‌تفی» که به معنی دره توت است، همانند نامش پر از درخت‌های توت جوان و کهنسالی است که زیبایی و جذابیت وصف‌ناپذیری را به این روستای گردشگری داده است.

حضور گردشگران در این فصل زیبا در روستا موجب شده اهالی مهربان شهر لک‌لک‌های ایران دم را غنیمت شمرده و با انواع مختلف از عرضه بستنی مخصوص درست‌شده از شیر گاومیش و با یک طعم خاص گرفته تا صنایع دستی و نان محلی برای خود کسب درآمد کنند. اگرچه در همان ورودی روستا می‌توان لک‌لک‌ها را روی برخی ساختمان‌ها دید اما بهترین مکان برای دیدن لک‌لک‌ها انتهای آبادی است که به همت مردم به یک سایت دیدنی تبدیل شده است.

*«حاجی لق‌لق» یا «حاجی تق‌تق»

یکی از زنان سخت‌کوش و مهربان آبادی در حالی که با دقت خاصی مشغول پخت نان محلی است در مورد وجه تسمیه روستا و دلیل این همه علاقه مردم دره‌تفی به لک‌لک‌ها می‌گوید: دره‌تفی اورامی است و به معنی دره توت است و به‌دلیل تعداد بسیار زیاد درختان توت که در این روستا وجود دارد نام‌گذاری شده. مردم این روستا سال‌های زیادی است همنشین مهربانی برای لک‌لک‌های مهاجر هستند و هر سال در فصل بهار با مهاجرت به این دیار زمینه را برای حضور گردشگران فراهم کرده است.

مردم در زبان محلی کردستان به لک‌لک‌، «حاجی لق‌لق» یا «حاجی تق‌تق» می‌گویند، دلیل این نام‌گذاری هم این است که در گذشته لک‌لک‌های سفید در مسیر رفتن حجاج این منطقه به حج در خود مکه هم دیده‌ می‌شدند و در فصل بهار به این مناطق بازمی‌گشتند. به‌ همین دلیل تصور بر این بود که لک‌لک‌ها در طول زمستان به عربستان رفته‌ بودند. بعضی از اهالی روستا هم به‌‌دلیل صدایی که از به هم خوردن منقارهای این پرندگان مهاجر بلند می‌شود به آن‌ها حاجی تق‌تق می‌گویند و بر این باور هستند اگر لک‌لک روی پشت بام هر خانه‌ای آشیانه بسازد خوشبختی به روی اهل آن خانه سرازیر می‌شود.

*جشنی برای بازگشت لک‌لک‌ها

جمال قادری ساکن روستای دره‌تفی می‌گوید: نخستین لانه دست‌ساز در سال 90 برای لک‌لک‌ها در این روستا ساخته شد، بعد از آن سالانه بر تعداد لک‌لک‌ها اضافه شد تا جایی که در حال حاضر بیش از 80 لانه لک‌لک در این روستا میزبان ورود این پرندگان زیباست که هرساله همزمان با ورود نخستین دسته آن‌ها در اواسط بهمن‌ماه مردم این روستا برای ورودشان جشن می‌گیرند. حضور لک‌لک‌های مهاجر موجب حضور گردشگران زیادی در روستا شده موضوعی که به اقتصاد مردم این دیار رونق زیادی بخشیده است.

*لانه‌سازی 800 قطعه لک‌لک در مریوان

رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان گفت: بیش از 800 قطعه لک‌لک در روستاهای اطراف زریوار لانه‌گزینی می‌کنند، البته لک‌لک‌های سفید در تمام مناطق شهرستان مرزی مریوان حضور دارند، اما در سه روستای اطراف دریاچه زریبار به‌صورت کلونی زندگی می‌کنند. کلونی روستا و دشت بیلو با 220 جفت بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده و بعد از آن کلونی روستای دره‌تفی با 120 جفت و روستای قلقله هم با 45 جفت از کلونی‌های شاخص و اصلی حضور لک‌لک‌های سفید هستند. لک‌لک‌ها یکی از پرندگان بسیار مهم در کنترل آفات بوده و در ایجاد تعادل در جمعیت آبزیان، دوزیستان و پستانداران کوچک و حشرات نقش بسزایی دارند.

بر اساس آنچه همت‌بلند عنوان کرد: اداره حفاظت محیط زیست سالانه وضعیت سلامتی و زادآوری لک‌لک‌های سفید را رصد و سرشماری آن‌ها را انجام می‌دهد و تعدادی از جوجه‌ها را در لانه به‌منظور بررسی وضعیت مهاجرتی و مطالعه رفتاری حلقه‌گذاری می‌کند. غنای زیستی تالاب زریوار و دشت‌های مجاور امکان تغذیه هرچه بهتر و وفور منابع تغذیه‌ای را برای لک‌لک‌ها فراهم کرده و همین امر به همراه آرامش زیستگاه موجب افزایش تعداد و موفقیت در زادآوری لک‌لک‌ها در مریوان شده است.

*برنامه‌ریزی برای ثبت ملی زیستگاه لک‌ک‌های مریوان

سرپرست معاونت میراث ‌فرهنگی اداره‌کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی کردستان هم از بررسی مسائل و موارد مربوط به حفاظت از محدوده ثبت ملی شده زیستگاه لک‌لک‌های دره‌تفی مریوان به‌‌عنوان نخستین زیستگاه ثبتی در کشور خبر داد و گفت: حفظ این زیستگاه به لحاظ میراث طبیعی و به‌‌دلیل پوشش گیاهی انبوه در میان جنگل‌های بلوط ناحیه زاگرس و مشرف بر دریاچه زریبار از اهمیت زیادی برخوردار است.

گولان فرزامی افزود: اداره کل میراث فرهنگی به‌ عنوان متولی ثبت آثار طبیعی استان حرکتی پیوسته را از طریق اداره‌کل ثبت آثار در حوزه وزارت میراث‌فرهنگی در دستور کار خود قرار داده و در همین راستا طی سال گذشته جلسات متعدد تخصصی به‌منظور هم‌اندیشی و همراهی با حضور نمایندگان ادارات مربوطه برگزار شد.

وی با اشاره به موافقت دستگاه‌های مربوطه برای تنظیم پرونده ثبت این میراث‌ طبیعی در فهرست آثار ملی، عنوان کرد: پرونده ثبتی اثر طبیعی زیستگاه لک‌لک‌ها واقع در روستای دره‌تفی مریوان در جلسه شورای ثبت کشور مطرح و به تأیید رسیده، بنابراین به‌منظور رفع برخی نواقص برای ابلاغ به اداره‌کل ثبت آثار کشور ارسال می‌شود.

سرپرست معاونت میراث ‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی کردستان افزود: ثبت ملی این زیستگاه قطعا زمینه حفظ و نگهداری آثار طبیعی را فراهم می‌کند و با توجه به اینکه سایت پرنده‌نگری بعد از دریاچه زریبار پربازدیدترین جاذبه طبیعی در مریوان است، این زیستگاه ظرفیت قابل ملاحظه‌ای در حوزه جذب گردشگر خواهد داشت.

*مرکز درمانی لک‌لک‌ها درخواست اهالی دره‌تفی

ایجاد مرکز درمانی برای لک‌لک‌های مهاجر خواسته مهم مردم دره‌تفی از مسئولان است چراکه گاهی پا یا بال بچه لک‌لک‌ها به‌دلیل سقوط در فصل یادگیری می‌شکند که می‌طلبد دامپزشکی نسبت به این مهم توجه ویژه داشته باشد. معرفی بیشتر روستای دره‌تفی یکی دیگر از مطالبات اصلی مردم مهمان‌نواز این روستا به‌منظور حضور بیشتر گردشگران و لذت بردن از این طبیعت زیبا و بکر است.

شواهد زیادی بر قدمت روستای دره‌تفی وجود دارد که یکی از آن‌ها وجود درختی کهنسال است که براساس برآوردهای صورت‌گرفته بیش از یک هزار سال عمر دارد و وجود قلعه‌های قدیمی مانند قلعه نولو، قلعه اصحاب و گورستان قدیمی کابل سند و گواهی بر قدمت تاریخی این روستا دارد.

کاک حسن یکی دیگر از اهالی روستای «دره‌تفی» می‌گوید: مردم روستا وجود این پرندگان سفید را نماد دوستی، صلح و خوش اقبالی می‌دانند و هر سال با آمدن بهار منتظر برگشتن لک‌لک‌ها می‌شوند. مردم دره‌تفی لک‌لک‌ها را جزئی جدایی‌ناپذیر از خود می‌دانند و هرسال قبل از برگشتن آن‌ها آشیانه‌هایشان را بازسازی و تمیز می‌کنند و به هیچ‌کسی اجازه نمی‌دهیم که برای این پرندگان مزاحمت ایجاد کند.

مردم دره‌تفی برای لک‌لک‌های مهاجر جایگاه خاصی قائل هستند و خدمت به این پرندگان مهاجر را تنها به ساخت آشیانه برای آن‌ها خلاصه نکرده‌اند. بازسازی سالانه آشیانه لک‌لک‌ها و حتی درمان لک‌لک‌هایی که دچار آسیب می‌شوند از دیگر مسائلی است که مردم به آن توجه داشته و به‌صورت مستمر انجام می‌دهند.

*گردشگری صنعتی پردرآمد

جای‌جای شهرستان مریوان به‌دلیل جاذبه‌های زیبای گردشگری بهترین ظرفیت را در صنعت گردشگری داراست و می‌توان از همین بستر زمینه رونق اقتصادی و رفع کامل مشکل بیکاری را فراهم ساخت. توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز در روستاهای این شهرستان می‌تواند نقش بسزایی در پازل توسعه اقتصادی کردستان و حتی کشور ایفا کند.

*شیرین مرادی