سپهرغرب، گروه - عباس سریشی :

حالا البته بعد از گذشت دهه‌ها از ورود این وسیله پُرجاذبه به جوامع انسانی که برحسب اتفاق با توسعه‌های‌های بسیار شگرف و گسترده صنعتی و هنری نیز همراه بوده، بسیاری از کارشناسان با اشاره به ره‌آوردهای منفی و ناخوشایند آن، معتقدند که جدا از نگاه فنی به ساختار این وسیله و گستره صنعتی تولید آن، اما شرایط روز به‌گونه‌ای است که نه‌فقط موتورسیکلت می‌تواند با طرد از طرف جامعه هدف مواجه شود، بلکه ساختار تولید کاربری و استفاده این وسیله نیز نیازمند یک بازطراحی و تعریف مجدد و برخاسته از ارزیابی اجتماعی و قانونی است؛ به‌نوعی که بتواند تبعات منفی اجتماعی و خطرات جانی و مالی استفاده نامناسب و صدالبته پُرکاربرد آن را کنترل و تحدید کند.

این موضوع از آن حیث قابل توجه است که برخلاف تصور برخی، نه‌فقط قوانین راهنمایی و رانندگی و تردد در سطح معابر و جاده‌ها برای خودرو و موتورسیکلت یکسان است و هیچ فرقی باهم ندارد و تمامی صاحبان موتورسیکلت نیز باید به قوانین راهنمایی و رانندگی و بایستگی و الزامات آن مانند سبقت غیر مجاز، سرعت غیر مجاز، عبور از چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی، حرکت به‌طور مارپیچ، عبور از محل ممنوع، دور زدن در محل ممنوع، عدم رعایت حق تقدم عبور، استفاده از تلفن همراه حین رانندگی، نقص فنی مؤثر یا نقص در سیستم روشنایی وسیله نقلیه و غیره، پایبند باشند، بلکه راکبان موتورسیکلت به‌دلیل ماهیت متفاوتی که این وسیله با خودروهای چهار چرخ دارد، موظف هستند برخی قوانین دیگر را نیز رعایت کنند؛ قوانینی که هم حافظ جان راکبان است و هم ضامن سلامت و امنیت عابران.

* خوب و بد موتورسیکلت از ایران تا همدان

درحالی که واردات نخستین موتورسیکلت‌ها (البته به‌صورت بسیار محدود) به کشور ما به اواخر دهه 20 شمسی برمی‌گردد، اما به گفته برخی صاحب‌نظران و کارشناسان راهور امروزه رقمی نزدیک به 12 میلیون دستگاه از این وسیله در کشور ما وجود دارد؛ عددی که تصریح می‌کند گستره و نرخ گرایش و استفاده از آن نیز درحال افزایش است.

سهم استان همدان از این تعداد موتورسیکلت، رقمی بالغ‌بر 300 هزار دستگاه می‌شود که بنا به گفته مسئولین پلیس راهور با توجه به افزایش چند ده هزار دستگاهی آن در هر سال، نیازمند توجه ویژه به زیرساخت‌های مورد نیاز، سامان‌دهی موتورسواران و ایمنی تردد آن‌ها است.

نکته قابل تأمل در این میان آن است که به گفته شخص رئیس پلیس راهور کشور، تقریباً بیش از هفت میلیون نفر از راکبان این موتورسیکلت‌ها بدون گواهینامه تردد می‌کنند و با بررسی آمار تصادفات موتورسواران، مشخص می‌شود که در 65 درصد تصادفات منجر به فوت، خود رانندگان موتورسیکلت مقصر حادثه هستند؛ البته در استان همدان بنا به گفته مسئولان راهور، درصد فوتی‌های مربوط به موتورسواران، 11 درصد نسبت به میانگین کشوری پایین‌تر است که مهم‌ترین علل آن کاهش استفاده از موتور در برخی فصول به‌دلیل برودت هوا و حضور پُررنگ کارشناسان پلیس راه در کنترل، نظارت بر تردد و برخورد با تخلفات راکبان آن‌ها است.

با‌این‌حال داده‌های آماری همین مسئولان مؤید آن است که در شهر ما هم وضعیت سوانح و تخلفات مربوط به این وسیله پُرطرفدار، روند رو به رشد داشته که علت آن‌هم نداشتن مهارت کافی برای کنترل وسیله نقلیه، انجام حرکات نمایشی و حادثه‌ساز و استفاده نکردن از کلاه ایمنی است.

البته ماسوای بحث شیوع تخلفات ترافیکی، به گفته مسئولان مشکل جدی در مقوله ترافیک، بی‌نظمی است که در رأس این بی‌نظمی‌ها نیز موتورسیکلت‌ها بیشترین آزار را برای شهروندان ایجاد می‌کنند؛ به زبان ساده‌تر امروزه در شهری مانند همدان تردد موتورسیکلت‌سواران متخلف و قانون‌شکن به یک معضل تبدیل شده و آن‌ها هستند که به اشکال مختلف آسایش مردم را سلب کرده و نه‌فقط به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و آسیب‌های اجتماعی شهر مبدل شده‌اند، بلکه انضباط‌بخشی به ترددهای ایمن و کاهش تخلفات ایشان، به یک الزام و اجبار مبدل شده است.

* خوب، بد و زشت موتورسیکلت در همدان

البته به مانند همه شهرها حضور و تردد پُرشمار موتورسیکلت‌‌سوارها در همدان چندان هم بی‌دلیل نیست، زیرا حجم این وسیله نقلیه کم و قدرت مانور آن زیاد است؛ مضاف بر اینکه قیمتش نیز نسبت به ماشین کمتر بوده و در‌عین‌حال به‌دلیل جذابیت در بین جوانان، خواهان بیشتری دارد.

حالا هرچند در همدان بدان‌گونه که در کلان‌شهرها متدوال شده، از این وسیله برای امرار معاش و تأمین معیشت در قالب انتقال مسافر، حمل‌ونقل بسته یا بار به‌صورت گسترده استفاده نمی‌شود، بااین‌حال اما تردد دائمی بسیاری از افراد و خانوادها با این وسیله گره خورده و باعث شده تا شاهد حضور بسیار گسترده آن‌ها در سطح شهر باشیم، حضوری که طبعاً عواقب زیادی را به دنبال دارد؛ از آلودگی هوا و صدا گرفته تا افزایش تصادفات، ایجاد مزاحمت برای عابران پیاده یا سد معبر، ایجاد راهبندان و به‌صورت خاص مشکلات ناشی از ترددهای فراقانونی آن‌ها در پیاده‌راه‌ها!

درواقع حضور پُرشمار و حرکت بی‌ضابطه بسیاری از این موتورسیکلت‌ها در لابه‌لای عابران پیاده و در پیاده‌روها و معابر پُرتراکم که عموماً نیز با گاز دادن‌های متوالی، بوق زدن‌های مکرر، تنه زدن، لایی کشیدن و بعضاً حرکات ناپسند و غیره بدون توجه به ابعاد، جوانب و تبعات آن موجب وارد آمدن زیان جبران‌ناپذیر به حقوق شهروندی عابران پیاده شده، با هیچ معیار و منطقی قابل دفاع و توجیه نیست.

گو آنکه هرازچندگاه نیز پلیس راهور با اجرای طرح‌هایی، با آن‌ها برخورد کرده و با اعمال قانون‌، موتورسواران متخلف را با انواع مختلفی از مجازات همچون جریمه، توقیفات ساعتی، توقیف در پارکینگ‌ها و غیره به قصد بازگردان نظم و امنیت به سطح شهر و به‌خصوص معابر و پیاده‌روها، نقره داغ می‌کند؛ اما متأسفانه در کوتاه زمان دوباره شاهد ادامه همان روند و روال قبلی هستیم که این موضوع نشان می‌دهد مسئله موتورسیکلت در شهر ما بیش از راه حل‌های امنیتی، کنترلی، سلبی و مقطعی، نیازمند راه‌ حل‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بلندمدت بوده و روش‌های قهری و حذفی نه‌فقط راهگشای این موضوع نیست، بلکه بهره‌گیری شتاب‌زده از تجربیات مورد اشاره در برنامه‌های بعدی نیز لاجرم بسیار پُرهزینه و ناکارآمد بوده و محتوم به شکست خواهد بود.

البته در این میان نیز هستند کسانی که معتقدند ماسوای بحث فرهنگ‌سازی که لازم است در بلندمدت در دستور کار اجرایی قرار گیرد، درحال حاضر و با توجه به تبعات رو به افزایش این مسئله، باید یک قانون قوی و بازدارنده، فوری و عاجل تعریف و به اجرا رسد تا بتواند از افزایش و عادی شدن تخلفات این گروه جلوگیری کند.

از منظر این کارشناسان نه‌فقط در شهر همدان سال‌ها است که با موتورسیکلت‌سواران مماشات شده، بلکه قوانین و مجازات‌های موجود نیز به‌دلیل عدم بازدارندگی، قادر نیست تردد لجام‌گسیخته آنان را منظم و قانونمند کند؛ بنابراین اگر قوانین امروز بازنگری نشده و شدت پیدا نکند، نه‌فقط وضعیت تردد ایشان در خیابان‌ها به همین منوال باقی خواهد ماند، بلکه شیرازه کار نیز از دست مسئولان خارج شده و ضمن افزایش هزینه و بار بر بدنه شهر، در بین شهروندان هم این ذهنیت را پدید خواهد آورد که ماسوای موتورسیکلت‌سواران تابع قانون و نظم، اما

- آیا سیستم قضائی و انتظامی و مدیریت اجرایی شهر دیگر حریف موتورسیکلت‌سواران هنجارشکن و فراری از قوانین نیست؟

- چه کسی اجازه داده معابر و پیاده‌روها به پارکینگ موتورسیکلت‌ها تبدیل شود و اگر چنین نیست، چرا با این رویه برخورد قاطع نمی‌شود؟

- چه کسی متولی برخود و مقابله با موتورسیکلت‌های بی‌نام‌و‌نشان، بدون پلاک و با هویت نامعلوم در سطح شهر است؟

- آیا مرجعی برای برخورد با آزارهای شبانه‌روزی و ایجاد مزاحمت‌های وقت و بی‌وقت موتورسیکلت‌سواران وجود دارد که اگر هست، چرا وضع شهر ما بدین‌گونه شده و اگر نیست، تکلیف عابران پیاده در این موج تهدیدزای موتورسواران بی‌قانون چیست؟

- آیا زدن چند تابلو و نصب بنرهای هشدار همه توان و افتخار مدیریت شهری در حل این ماجرا است یا راهکاری برای پاک کردن صورت‌مسئله؟

- تضمین سلامت و ایمنی عابران پیاده، کودکان و خرسالان، پیران و زنان در مقابل این لشگر بی‌قانون با چه کسی است؟

* مطالبات و انتقادات شهروندان عاصی و عصبانی...

حالا هرچند در گفت‌وگو‌های صورت‌گرفته از سوی خبرنگاران سپهرغرب با تعدادی از شهروندان همدانی عموماً از محاسن و فواید موتورسیکلت نیز سخن به میان آمده و تأکید شده که درصورت رعایت قوانین و الزامات، این وسیله حمل‌ونقل نیز می‌تواند به‌عنوان یک نعمت و فرصت در امر معاش و زندگی افراد و خانوادها به نقش‌آفرینی بپردازد، اما در شرایط فعلی و با توجه به آنچه که در سطح شهر، خیابان‌ها و معابر همدان دیده می‌شود، داستان این نعمت و فرصت بیشتر رنگ‌وبوی تهدید و نقمت به خود گرفته و ظاهراً همه دست‌وپا زدن‌ها و تکاپو کردن‌های مسئولان و متولیان نظام ترافیکی نیز چندان تأثیری بر اصل ماجرا نگذاشته و این معضل همچنان بر همان مدار و مسیر ناهنجار و نامقبول قبلی، درحال یکه‌تازی است.

در این خصوص و در جمع‌بندی گفت‌وگو‌های صورت‌گرفته این‌گونه استنباط می‌شود که:

- تقریبا صددرصد نفرات گفت‌وگو شونده معتقدند تعداد موتورسیکلت‌ها در همدان رو به افزایش بوده و همین امر لاجرم نرخ سوانح و آزارو اذیت را افزایش داده است.

- 96 درصد گفت‌وگوشوندگان پارک موتورسیکلت در معابر و حرکت موتوسواران در پیاده‌روها را مهم‌ترین پیامد منفی این موضوع دانستند.

- همین گروه فقدان برخورد و مجازات بازدارنده را مهم‌ترین علت بروز این مسئله قلمداد کردند.

- این شهروندان معتقدند به هر دلیل اراده و عزم راسخ و قاطعی برای برخورد با این افراد از سوی مسئولان وجود ندارد.

- 82درصد گفت‌وگوشوندگان بر این باورند که اکثر موتورسواران اساساً هیچ اعتقاد و التزامی به رعایت نظم، قانون، حقوق عابران پیاده و حتی سلامتی خود ندارند.

- تقریباً همین گروه اجرای طرح برخورد و جمع‌آوری و توقیف موتورسواران را بی‌فایده و فاقد اثربخشی قابل قبول می‌دانند.

- بیشترین نگرانی نزدیک به 71 درصد گفت‌وگوشوندگان مربوط به حرکت موتور‌های سنگین و بزرگ و فاقد پلاک و شناسه در سطح شهر است.

- از نگاه 62 درصد مصاحبه‌شوندگان ایجاد سروصدا، بوق زدن‌های متوالی، گاز دادن‌های دائمی و لایی‌کشی در میان عابران پیاده، مهم‌ترین تخلفات این موتورسواران در شهر همدان قلمداد می‌شود.

- به اعتقاد جمعی بالغ‌بر 47 درصد امکان کنترل این افراد وجود دارد، اما مسئولان به هر دلیل نمی‌خواهند و یا شاید هم نمی‌توانند آن‌گونه که باید، به این مسئله ورود کنند.

از منظر این گروه ضروری است مسئولان ضمن پذیرش مسئولیت، تکلیف خود و مردم را در این موضوع کاملاً روشن کرده و اعلام موضع قطعی کنند.

- 38 درصد گفت‌وگوشوندگان بر این باورند که سکوت و مماشات معنادار مسئولان تنها علت تشویق و گسترش رفتار گستاخانه موتورسواران قانون‌شکن است.

- در این باب تقریباً همه گفت‌وگوشوندگان معتقدند درصورت ورود مدعی‌العموم امکان تعیین تکلیف این موضوع به‌صورت قطعی و جامع وجود دارد.

- در این میان 17 درصد مصاحبه‌شوندگان با اشاره به ضرورت سامان‌دهی وضع موتورسواران شهر همدان، بر این امر تأکید ورزیدند که نباید با سکوت و مسامحه موجبات بروز یک مسئله جانی و مالی فاجعه‌بار را در شهر ایجاد کرد تا شاید آن موقع برخی به فکر چاره بیفتند.

همین گروه در وهله نخست متولیان نظام مدیریت شهری، پلیس راهور و دادگستری را مسئول حفظ جان شهروندان در قِبال موتورسواران می‌دانند و خواستار تشدید برخوردها و متعاقباً ارتقای سطح ایمنی شهروندان هستند.

آژیر خطر موتورسواران متخلف در همدان به صدا درآمده است!