اطلاعات مربوط به خرید الکترونیکی، تردد، بازدید از مکان‌های تفریحی، فعالیت‌های اوقات فراغت و سایر فعالیت‌ها که به‌صورت باز و قابل‌دسترسی برای هر فرد یا نهادی باشد، داده باز نامیده می‌شود. شهرها از طریق این داده‌های باز فرصتی را فراهم می‌کنند برای بهبود کارایی، بهره‌وری و خلاقیت شوراهای شهر دارای این داده‌ها و شرکت‌ها و نهادهایی که قادر به استفاده از آن‌ها هستند.

تعداد دولت‌ها، شهرها و شرکت‌های خصوصی که در حال پیوستن به روند داده‌های باز هستند، پیوسته در حال افزایش است؛ به این دلیل که مزایا و ارزش داده‌های مشترک برای همه روشن است. برنامه‌ها و سیاست‌های داده‌های باز می‌تواند شهرها را به اهداف کارآمدی، پایداری، انعطاف‌پذیری و رفاه برساند. در ادامه به بعضی از مزایای برجسته داده باز اشاره می‌شود که می‌تواند شهرها را در رفع نیازهای شهروندان و شفافیت در معاملات یاری دهد.

*از پیشگیری از بلایا تا صرفه‌جویی در هزینه

روایت‌های موفقیت بسیار و در زمینه‌های متفاوت وجود دارد که نشان می‌دهد می‌توان از این داده‌ها برای بهبود زندگی شهری استفاده کرد. برای مثال، داده‌های مربوط به مدارس و مراکز بهداشتی در نپال برای ایجاد نقشه‌های مناطقی استفاده شد که بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر بلایای طبیعی دارند و تهیه این نقشه‌ها به نجات جان انسان‌ها کمک کرد.

مثال دیگر مربوط به سازمان‌های دولتی مختلف در بریتانیا است. گاهی اوقات همه سازمان‌ها بدون اینکه بدانند برای یک مورد مشترک هزینه می‌کردند و با استفاده از این داده‌های باز و ارجاع متقابل متوجه شدند که هزینه‌های تکراری وجود دارد و از آن جلوگیری کردند و درنتیجه پس‌اندازهایی برای مقاصد دیگر به‌دست آوردند.

پروژه هوای باز بالتیمور یکی دیگر از نمونه‌های موفق استفاده از داده‌های باز است که در آن از طریق حسگرهایی به نام WeatherCubes، داده‌هایی در مورد کیفیت هوا جمع‌آوری می‌شود و این داده‌ها برای نظارت بر متغیرهای آب‌وهوایی خاص همچون دما، رطوبت، ازن و دی‌اکسید نیتروژن برای کاهش آلودگی هوا استفاده می‌شود.

برنامه FixMyBerlin در برلین با استفاده از از داده‌های زمان واقعی برای نشان دادن پیشرفت‌ها در زیرساخت‌های طراحی‌شده برای دوچرخه‌ها در پایتخت آلمان نقشه‌ای را ارائه می‌کند که به چهار دسته مفهومی، برنامه‌ریزی، در حال ساخت و تکمیل‌شده تقسیم می‌شوند. شاخصی در این برنامه، مکان‌های ایمن و همچنین خطرناک برای دوچرخه‌سواری را نشان می‌دهد.

*افزایش مشارکت و قدرت مردم

داده‌های باز به بهبود مشارکت شهروندان و تقویت احساس تعلق به جامعه کمک می‌کند. برای مثال، مؤسسه رقابت‌پذیری مکزیک (IMCO) پلتفرمی را توسط داده‌های جمع‌آوری‌شده از مدارس ارائه می‌دهد و در آن اطلاعاتی در مورد عملکرد مدرسه در اختیار والدین قرار می‌دهد تا بتوانند بهترین گزینه را برای فرزندشان انتخاب کنند. این پروژه به والدین این امکان را می‌دهد که تقاضای آموزش با کیفیت بهتری داشته باشند و همچنین به کمک بعضی ابزارها بتوانند در آموزش فرزندشان مشارکت داشته باشند. علاوه بر این، مدیران مدارس، مسئولان دولتی و سازمان‌های غیردولتی نیز داده‌هایی را که برای شناسایی مناطق نیازمند بهبود لازم دارند، از طریق این پلتفرم به‌دست می‌آورند.

اروگوئه یک برنامه نوآورانه دارد که به شهروندان این امکان را می‌دهد تا در مورد مراقبت‌های بهداشتی تصمیمات مبتنی بر داده بگیرند. آن‌ها می‌توانند در فوریه هر سال برای تغییر شخص ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی تصمیم بگیرند. در سیستم مختلط مراقبت‌های بهداشتی دولتی‌خصوصی این کشور، عوامل مختلفی همچون مکان ارائه مراقبت‌های بهداشتی، تعداد پزشکان و ساعات کاری بر فرایند تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارد.

نحوه جمع‌آوری داده‌های باز

*حسگرها

پروژه پارک‌های متصل در شهر موریسویل در ایالت کارولینای شمالی آمریکا از حسگرهای IoT برای تشخیص ورود آب و رطوبت بیش‌ازحد در زمین‌های فوتبال استفاده می‌کند. اگر براساس این داده‌ها، زمین برای بازی خیلی خیس باشد، محرک‌های بسته شدن فوری دروازه‌های پارک فعال می‌شوند و کاربران از طریق اعلان‌های دیجیتال و هشدارهای متنی مطلع می‌شوند.

به‌عنوان بخشی از پروژه Weather Together در شهر جیلونگ استرالیا، گروهی از داوطلبان سنسورهای آب‌وهوا را در خانه یا محل کار خود نصب کرده‌اند. این ابتکار با در نظر گرفتن تغییرات قابل‌توجه آب‌وهوا در مناطق مختلف شهر و با هدف ارائه تصویری در زمان‌واقعی از دما و شرایط آب‌وهوایی در کل شهر اجرا شده است.

*نظرسنجی‌ها

انجام نظرسنجی‌های دوره‌ای یکی از راه‌های دستیابی به داده‌های باز است که برای ارائه برنامه‌های کاربردی در شهر به مسئولین کمک بزرگی می‌رساند. سانفرانسیسکو از سال 1996 فعالانه از ساکنانش در مورد سطح رضایت آنها از دولت، کتابخانه‌ها، پارک‌ها، امنیت، پلیس، خدمات عمومی و وضعیت خیابان‌هایش بازخورد می‌خواهد و 10 نفر مسئولیت تحلیل این بازخوردها را برای هدایت فرایندهای تصمیم‌گیری بر عهده دارند.

*ماهواره‌ها

تصاویر دریافتی از ماهواره‌ها نمایی پانوراما از شهر را ارائه می‌دهند. آنالیز شهری مبتنی بر تحلیل ماهواره‌ای (URSA) با دسترسی به سوابق تاریخی تصاویر ماهواره‌ای که پیشرفت گسترش شهری در طول زمان را مستند می‌کند، تجزیه‌وتحلیل مختلفی روی داده‌ها انجام می‌دهد. URSA با دسترسی به این داده‌ها می‌تواند جزایر گرمایی را با دقت فضایی بالا شناسایی کند و محاسبات مربوط به ردپای کربن را انجام دهد.

*ربات‌های گفتگو

بسیاری از شهرها از چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای پاسخگویی به نیازها و سوالات شهروندان خود استفاده می‌کنند. در وب‌سایت شورای شهر لس‌آنجلس، ساکنان می‌توانند اطلاعاتی در مورد کیفیت هوا یا جدول زمانی جمع‌آوری زباله را از ربات مجازی شهر درخواست کنند که توسط مایکروسافت پشتیبانی می‌شود.

چت‌بات‌ها با استفاده از داده‌های متنی آموزش می‌بینند که از وب‌سایت‌های شهرداری، پرسش‌های متداول، جدول زمانی حمل‌ونقل عمومی، خدمات شهری و رویدادها، داده‌های مکانی و نظرات کاربران به دست می‌آورند.

*چالش‌های داده‌های باز

برای موفقیت همکاری بین شهروندان و ساکنان در استفاده از داده‌های باز، باید سناریوهای مختلفی ازجمله سواد دیجیتالی، حریم خصوصی، کیفیت و استانداردسازی در نظر گرفته شود.

سواد دیجیتالی. همه افراد دانش و شایستگی لازم برای استفاده از مجموعه داده‌های پیچیده را ندارند و کاهش این شکاف دیجیتال برای یک جامعه فراگیر بسیار مهم است.

حریم خصوصی و امنیت. طرح‌هایی که از داده‌های باز استفاده می‌کنند، باید تعادل ظریفی بین باز بودن و حفاظت از حقوق حریم خصوصی افراد ایجاد کنند، زیرا مدیریت ناکافی این اطلاعات می‌تواند پیامدهای نامطلوبی مانند سرقت هویت و تبعیض داشته باشد.

کیفیت قبل از کمیت. هدف پلتفرم‌های داده باز خلق ارزش است. روند «داده‌سازی» در بیشتر بخش‌ها نفوذ کرده است که ناشی از وسواس تولید حجم فزاینده‌ای از داده‌ها بدون پشتوانه ساختار پایدار است و ممکن است در این مسیر کیفیت فدای کمیت شود.

*استانداردها برای داده‌های باز شهری

روند داده‌های باز در شهرها آنقدر قدرتمند است که یک سازمان با عنوان شورای جهانی داده‌های شهر (WCCD) ایجاد شده است و هدف همه شهرهایی که بخشی از این سازمان هستند، بهبود خدمات و کیفیت زندگی در شهرها به کمک داده‌های باز است. به‌عنوان مثال، بارسلونا یکی از شهرهایی است که به لطف پورتال داده باز خود، یکی از اعضای این سازمان محسوب می‌شود.

یک استاندارد بین‌المللی به نام ISO37120 وجود دارد که به توسعه پایدار شهرها گواهی می‌دهد. این آئین‌نامه در می‌2014 منتشر شد و اولین استاندارد بین‌المللی در مورد داده‌های شهر بود. این استاندارد بین‌المللی جدید با استفاده از چارچوب تسهیلات شاخص‌های شهر جهانی توسعه یافته است، که در بیش از 250 شهر در سراسر جهان آزمایش شده است. ISO37120 تعاریف و روش‌شناسی را برای مجموعه‌ای از شاخص‌ها برای هدایت و اندازه‌گیری عملکرد خدمات شهری و کیفیت زندگی تعریف و ایجاد می‌کند.

این استاندارد شامل مجموعه کاملی از 100 شاخص است که 46 مورد آن اساسی هستند و عملکرد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی یک شهر را اندازه‌گیری می‌کنند. این شاخص‌ها در 17 موضوع در مورد خدمات شهری و کیفیت زندگی شامل اقتصاد، آموزش، انرژی، محیط زیست، امور مالی، پاسخ به شرایط اضطراری، دولت، بهداشت، اوقات فراغت، ایمنی، پناهندگان، پسماند، مخابرات و نوآوری، حمل‌ونقل، طراحی شهری، بهره‌وری انرژی و آب و سلامت طبقه‌بندی می‌شوند.

مدیریت داده‌های باز و پردازش آن‌ها بر اساس این استاندارد می‌تواند به شوراهای شهر کمک کند تا از طریق تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از یک نقطه مرجع عینی، تصمیمات آگاهانه را مدیریت و اتخاذ کنند. هدف این است که دولت‌های شهری بازدهی بهتری از سرمایه‌گذاری‌های خود داشته باشند و با کمک این داده‌ها برنامه‌ها و چارچوب‌هایی را برای توسعه پایدار شهری طراحی کنند.