جنگل‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سامانه‌های حیات‌بخش بشر جایگاه انکارناپذیری در تأمین رفاه، آسایش و سعادتمندی جوامع داشته و دارند. جنگل و درخت نه‌تنها از نظر اقتصادی و پاکیزه نگه‌داشتن محیط‌زیست بلکه ازنظر اجتماعی، فرهنگی و روان‌شناسی برای همه انسان‌ها جایگاه و ارزش ویژه‌ای دارد.
علاوه بر این جنگل‌ها و مراتع از مهم‌ترین و باارزش‌ترین منابع طبیعی بوده و نقش اساسی در تأمین نیازمندی‌های انسان (اکسیژن، آب، مواد غذایی، دارویی و غیره) دارند. تا چنددهه قبل ارزش این منابع طبیعی تجدیدشونده با معیار منافع آنی و کوتاه‌مدت سنجیده می‌شد تا زمانی که با بروز مشکلات و معضلاتی درباره وضعیت محیط‌زیست مانند گرم شدن کره زمین، وجود سیلاب‌های مخرب و غیره، تغییراتی در ارزش‌گذاری منابع طبیعی تجدیدشونده به‌وجود آمد.
بنابراین با توجه به اهمیت حفاظت از این داشته‌های خدادادی برآن شدیم تا درخصوص آخرین اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان اطلاعاتی کسب کنیم، به همین منظور به سراغ شاهرخ شجاعی‌فر؛ معاون فنی این اداره کل و نیز مهدی نوری؛ فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان رفته و گفت‌وگویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در تبیین رسالت این معاونت گفت: در سه بخش جنگل‌داری و جنگل‌کاری، امور مراتع و بیابان فعالیت می‌کند.
شاهرخ شجاعی‌فر ادامه داد: این معاونت در حوزه جنگل‌داری و جنگل‌کاری در پی عملیاتی کردن طرح مردمی چهارساله کاشت یک میلیارد درخت در کشور که توسط دولت سیزدهم مطرح و به ادارات کل ابلاغ شد، موظف به تولید 12 میلیون اصل نهال و کشت آن در سطح استان است.
وی با تأکید بر اینکه سهم هرساله تولید حدود سه میلیون اصل نهال است اذعان کرد: در سال نخست اجرای طرح، در بخش دولتی و خصوصی مجموعاً به تولید بیش از یک میلیون و 745 هزار اصل نهال رسیدیم.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان ادامه داد: در سال دوم اجرای طرح نیز به تولید بیش از دو میلیون و 700 هزار اصل نهال در سال دوم رسیدیم که درمجموع عددی بیش از چهار میلیون نهال را شامل می‌شود.
شجاعی‌فر با اشاره به اینکه در این طرح کشت و تولید انواع مختلف گونه‌هایی همچون صنوبر که برای زراعت چوب استفاده می‌شود و گونه‌های مناسب با فضای سبز مثل کاج، سرو، زبان گنجشک و گونه‌های جنگلی مثل داغ‌داغان و بلوط در دستور کار بوده، اظهار کرد: خوشبختانه در سال نخست حدود دو میلیون و 500 هزار اصل نهال را در عرصه‌ها کشت کردیم که نگهداری آن‌ها در قسمت‌های مختلف بر عهده ارگان‌ها، ادارات و یا اشخاص است.
وی در پاسخ به این سؤال که در جنگل‌کاری طرح کاشت نهال عنوان‌شده طی دو سال اخیر، چه تعداد از این نهال‌ها در مسیر احیای جنگل‌های استان بوده؟ خاطرنشان کرد: تنها جنگل طبیعی همدان در شهرستان نهاوند است به طوری که سطح حدود هزار و 400 هکتاری را شامل می‌شود؛ بنابراین برنامه‌ریزی کردیم که نهال‌های مناسب آن منطقه مثل بلوط را تولید کرده و همان‌جا توسط قراردادها و از طریق پویش‌هایی که با همیاران طبیعت و دوستداران طبیعت داشتیم، بکاریم.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه در این جنگل‌ها به‌جز نهال‌کاری، بذرکاری نیز دنبال شد خاطرنشان کرد: کشت بذر بلوط، بنه و گونه‌هایی که مناسب مناطق جنگلی است در این منطقه در دستور کار قرار گرفت.
شجاعی‌فر با تأکید بر اینکه در سراسر استان بیش از 6 هزار هکتار جنگل دست‌کاشت داریم که با همکاری شهرداری‌ همدان در سد اکباتان و پارک حیدره و نیز شهرداری نهاوند در سطح نهاوند انجام شده، عنوان کرد: در این عرصه‌ها تأمین نهال و بذر و عملیات کاشت و نگهداری بر عهده این عزیزان بوده است.
وی با اشاره به فعالیت‌های انجام‌شده‌ در عرصه امور مراتع توسط این معاونت اذعان کرد: ما در استان حدود 665 هزار هکتار عرصه‌های مرتعی داریم که در آن‌ها به‌صورت مستمر پروژه اصلاح و احیا دنبال می‌شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان همدان با ابراز اینکه طبق آخرین عملکرد ما در این بخش، سال گذشته بیش از هزار و 700 هکتار عملیات بیولوژیکی شامل کپه‌کاری و 530 هکتار ذخیره نزولات انجام شده خاطرنشان کرد: علاوه بر این با مشارکت بعضی از مرتع‌داران کشت گونه‌های گیاهی دارویی مثل موسیر را در سطحی بالغ بر 675 هکتار دنبال کردیم.
شجاعی‌فر عنوان کرد: در حوزه قرق و حفاظت نیز حدود چهار هزار هکتار از مراتع استان اصلاح، احیا و بهبود وضعیت قرق شدند.
وی با اشاره به موانع پیش روی ارتقای وضعیت مراتع استان اظهار کرد: مشکلات متعددی در این زمینه وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها وجود بیش از حد مجاز دام در مراتع است به طوری که طبق آمار اعلام‌شده، بیش از سه برابر ظرفیت مراتع دام در استان وجود دارد که این امر خود باعث تضعیف وضعیت مرتع می‌شود.
وی مانع بعدی را مشکلات مرتبط با خشک‌سالی اعلام کرد و گفت: البته طی سال جاری در پی بارش‌های مناسبی که در فصل بهار داشتیم، شرایط بهبود نسبی پیدا کرد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و ابخیزداری استان ادامه داد: مسئله بعدی به موضوع حریق بازمی‌گردد که بیشتر توسط گردشگران در مناطق مرتعی اتفاق می‌افتد به طوری که در پی وقوع آتش‌سوزی در بیشتر موارد بخش اعظمی از پوشش گیاهی و جانوری این مراتع از بین می‌روند.
وی با بیان اینکه بخش دیگری از رسالت این معاونت در حوزه تلاش برای بیابان‌زدایی رقم می‌خورد، تشریح کرد: با توجه به اینکه استان همدان طی چند سال اخیر دچار خشک‌سالی شده و شاهد پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی بوده‌ایم امروز حدود 65 هزار هکتار از اراضی استان به سمت بیابانی شدن حرکت می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه از 65 هزار هکتار حدود 26 هزار هکتار آن اراضی ملی است ابراز کرد: به همین منظور از حدود 10 سال قبل پروژه‌های اجرایی شروع شده؛ برای مثال با توجه به اعتباری که تخصیص پیدا می‌کند نسبت به کاشت گونه‌های مناسب این اراضی که کم‌آب‌بر بوده و مقاوم به شوری و خشکی خاک باشند استفاده می‌کنیم البته در این بین از مباحثی همچون قرق و حفاظت با همکاری مرتع‌داران نیز غافل نشده‌ایم.
در ادامه فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز با بیان اینکه با استعدادها و امکانات موجود لجستیکی که در اختیار داریم آماده مقابله با هرگونه مسائل و مواردی هستیم که برای عرصه‌های ملی پیش می‌آید گفت: ازجمله این موارد تخریب و تصرف یا آتش‌سوزی است که در صورت بروز به‌عنوان وظیفه ذاتی در این موارد مداخله می‌کنیم.
سرهنگ مهدی نوری با ابراز اینکه در خصوص برخورد با متخلفانی که دست به تخریب و تصرف عرصه‌های ملی زده‌اند، در 6 ماهه نخست سال 352 فقره پرونده تشکیل داده و پیگیری کرده‌ایم افزود: این پیگیری‌ها درخصوص رفع تصرف و خلع ید منجر به 230 مورد رفع تصرف شده است.
وی اضافه کرد: درخصوص برخورد با چرای دام متخلفان نیز باید بگویم طی 6 ماه نخست سال 89 فقره پرونده تشکیل داده و پیگیری کردیم.
وی با تأکید بر اینکه طی سال جاری در پی بارندگی و وضعیت مطلوب مراتع و پوشش گیاهی عرصه، احتمال و خط آتش‌سوزی نسبت به چند سال گذشته چون با کم‌آبی مواجه بودیم بیشتر بود گفت: بر این اساس بیش از 170 کیلومتر آتش‌بر در جنگل‌کاری‌های حاشیه جاده و مکان‌هایی که احتمال آتش‌سوزی در آن‌ها بیشتر بود، انجام دادیم.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه برای کسب آمادگی، مانورهای اطفای حریق در تمام شهرستان‌ها برگزار شد، اذعان کرد: کلیه تجهیزات در این مانورها بررسی و دستگاه‌ها به‌روزرسانی و در عین حال نیروها توجیه شدند.
سرهنگ نوری با بیان اینکه آموزش همیاران طبیعت نیز در دستور کار قرار گرفت مطرح کرد: همانطور که پیشتر عنوان شد؛ به‌دلیل شرایط پوشش گیاهی سال جاری شاهد چندین مورد آتش‌سوزی بودیم که با تمام توان در محل حاضر شده و در کمترین زمان ممکن نسبت به اطفای آن اقدام کردیم البته در برخی موارد صعب‌العبور بودن عرصه‌ها رسیدن نیروهای امدادی را با تأخیر مواجه می‌کرد.
وی عنوان کرد: متأسفانه طی سال جاری بیش از 40 فقره آتش‌سوزی را تجربه کردیم که در آن حدود 620 هکتار از اراضی ملی دچار حریق شدند.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با تأکید بر اینکه طبق بررسی‌های به‌عمل آمده عامل بیش از 90 درصد آتش‌سوزی‌ها در اراضی ملی و طبیعی عامل انسانی است خاطرنشان کرد: یکی از دلایل عمده آن جارسوزی مزارع به دشت کشاورزان است که باعث سرایت آتش به اراضی ملی همجوار مزارع شده و آن‌ها را دچار حریق می‌کند.
سرهنگ نوری با بیان اینکه یکی دیگر از دلایل عمده آتش‌سوزی‌ها به آتش زدن علف‌های هرز یک‌ساله در باغ‌های اطراف اراضی ملی بازمی‌گردد، اذعان کرد: مسئله بعدی حضور گردشگران در اراضی ملی است به طوری که برای گرم کردن غذا یا نوشیدنی دست به برافروختن آتش زده و بعد از اتمام تفریح و کارشان آن را به همان حال رها می‌کنند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر این یگان به لحاظ تجهیزات شرایط خوبی داشته اما یقیناً نیازمند استفاده از تجهیزات نوین هستیم خاطرنشان کرد: پهبادها، ریزپرنده‌ها و دوربین‌های حرفه‌ای ازجمله تجهیزات نوین برای پایش مناطق است تا بتوان در کوتاه‌ترین زمان ممکن در صورت بروز اتفاق در محل حاضر شد.

طاهره ترابی مهوش