سال‌های سال است که شهرداران از نبود هماهنگی در اجرای پروژه‌های شهری گلایه می‌کنند، دستگاه‌های خدمات‌رسان خود را موظف به هماهنگی با مدیریت شهری و شورای شهر نمی‌دانند و اقدامات نهادهای موازی گاه به اتلاف وقت و سرمایه ملی و گاه به تأخیر در اجرای طرح‌های مختلف منجر می‌شود، این در حالی است که به گفته کارشناسان مرتبط با حوزه مدیریت شهری، شهر سیستم یکپارچه‌ای است که مدیریت آن نیز باید یکپارچه باشد، چراکه به عقیده کارشناسان شهرها دارای هویت واحد و یکپارچه هستند.
از سوی دیگر در حال حاضر هزینه‌های فراوانی به‌دلیل عدم هماهنگی نهادها و دستگاه‌های مختلف در مورد فعالیت‌های مختلف به‌خصوص در سطح اجرایی صرف می‌شود و هر ارگان، بر اساس برنامه و نیاز خود به شکل سلیقه‌ای در شهر فعالیت می‌کند.
تهیه برنامه جامع مدیریت شهری برای دستیابی به ساختار مناسب و مدیریت هماهنگ و یکپارچه شهری در محدوده و حریم شهرها، راهکاری است که با رویکرد تحقق توسعه پایدار شهرها، تمرکز مدیریت از طریق واگذاری وظایف و تصدی‌گری‌های دستگاه‌های دولتی به شهرداری‌ها، بازنگری و به‌روز کردن قوانین و مقررات شهرداری‌ها محقق می‌شود. چراکه امروز ازجمله عوامل مخل رسیدن به اهداف مورد نظر در مسیر توسعه و عمران شهری و مشکلات موجود، ناهماهنگی میان ارگان‌ها و نهادهای خدمت‌رسان در انجام امور مرتبط با حوزه شهری است.
مثلاً بارها شاهد بوده‌ایم که خیابانی آسفالت شده اما شرکت‌های آب و فاضلاب، برق، گاز، مخابرات و امثال این‌ها هنوز سیاهی آسفالت به خاکستری نگراییده، آن را می‌شکافند تا لوله‌ای یا سیمی را در دل زمین جا بدهند. این مسئله کار را برای مردم و ‌نهادی همچون شهرداری مشکل می‌کند و نارضایتی عمومی را به‌وجود می‌آورد.
حال سؤال این است که واقعاً علت عدم هماهنگی سازمان‌ها و نهاد‌های خدمت‌رسان شهری چیست؟ آیا چیزی جز نبود مدیریت جامع شهری است؟ آیا در برنامه‌ریزی یک شهر با توجه به هزینه گزافی که اجرای این پروژ‌ها به‌دنبال دارد این معضلات قابل قبول است؟ چه باید کرد؟
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص این موضوع با استادتمام شهرسازی گروه شهرسازی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
غلامرضا لطیفی، با بیان اینکه مدیریت یکپارچه شهری یعنی تمام سازمان‌ها و نهادهایی که به‌نوعی در اداره شهر مسئولیت دارند، زیر چتر یک واحد مدیریتی قرار گیرند، گفت: در این رویکرد، مدیریت شهری به‌عنوان یک نهاد مدنی و بزرگ باید بتواند این مرجعیت و این مسئولیت را داشته باشد که راهبرد شهر را با توجه به ویژگی یک نهاد مدنی، عهده‌دار شود.
وی، افزود: چون این بستر هنوز در کشور ما به‌طور کامل فراهم نشده، طبیعتاً بسیاری از دستگاه‌ها هنوز آن احساس نیاز را ندارند، نهاد شهرداری هنوز نتوانسته آن جایگاه اصلی خود را به ظهور برساند و به عبارت دیگر بتواند به‌عنوان یک نهاد مدنی، جایگاه برجسته خود را به جامعه شهری نشان دهد.
وی ابراز کرد: در مجلس به‌ویژه کمیسیون‌های تخصصی مثل کمیسیون عمران شهری که طبیعتاً افراد از تخصص لازم برخوردار هستند، می‌بایست این احساس نیاز (لزوم واحد یکپارچه مدیریت شهری) به‌وجود آید تا در پی آن به‌وسیله لوایحی که توسط کمیسیون یا سایر نهادها ارائه می‌شود، این موضوع مورد توجه قرار گیرد.
این استاد دانشگاه گفت: در حال حاضر در کشور ما حدود هزار و 400 شهر وجود دارد اما نکته این است که بخش اعظمی از جمعیت شهری ما در 10 کلان‌شهر کشور متمرکز هستند؛ بنابراین پرداختن به مدیریت یکپارچه شهری یک ضرورت انکارناپذیر محسوب می‌شود.
لطیفی با اظهار اینکه با این رویکرد تمامی ارگان‌ها و ادارات زیر پوشش یک سازمان یا یک ارگان مرکزی شهرداری قرار می‌گیرند خاطرنشان کرد: به همین دلیل برای تحقق آن نیازمند زیرساخت‌های لازم، بسترسازی و به دیگر سخن برطرف کردن موانع قانونی و حقوقی هستیم.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر در بسیاری از کشورها بسیاری از تشکیلات خدماتی، اداری و قضائی نیز علاوه بر مباحث مرتبط با شهر، زیر نظر شهرداری است، اذعان کرد: این رویکرد در کشور ما نیز برای دوره‌ای وجود داشته به طوری که بسیاری از نهادها زیر نظر شهرداری بودند و این احساس نیاز بار دیگر در شهرهای ما طی چند دهه اخیر احساس می‌شود به طوری که در برنامه‌های سوم و چهارم ماده 136 و 137، موضوع مدیریت واحد شهری را دنبال کرده‌اند اما در اجرا با چالش بسیار جدی روبه‌رو شدند چراکه ما شاهد قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف و حتی در بسیاری از شهرها خویشاوندسالاری هستیم پس هماهنگی آن مسئله جدی است.
این کارشناس شهری با اشاره به اینکه شکل‌گیری مدیریت یکپارچه شهری با شرایط فعلی یقیناً زمان‌بر خواهد بود عنوان کرد: بنابراین امروز دیگر مبحث مدیریت یکپارچه دنبال نمی‌شود بلکه باید مدیریت را در شهرها دنبال کرد.
لطیفی با تأکید بر اینکه در نبود این یکپارچگی در سطح شهرها با مشکلاتی مواجه هستیم اذعان کرد: در حال حاضر در نبود یکپارچگی، دوباره‌کاری‌ها و هزینه‌های بالاتری به ما تحمیل می‌شود.
وی با اشاره به اینکه امروز بعضاً پروژه‌هایی که بدون هماهنگی ایجاد می‌شود زیان‌های جبران‌ناپذیری را به شهر تحمیل می‌کند اذعان کرد: این امر حتی میزان سرمایه‌گذاری‌هایی که می‌توان در شهر انجام داد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، چراکه امروزه شهرداری‌ها یکی از سازمان‌های دخیل در ایجاد اشتغال هستند که باید در سیاست‌های اقتصادی مورد توجه قرار گیرند چراکه در بیشتر پروژه‌های شهری ما نیازمند فاینانس‌های (تأمین مالی) مختلفی هستیم؛ مثل پروژه‌های مترو، فاضلاب شهری که پروژه کلان به‌حساب آمده و یقیناً با بودجه‌های عادی شهرداری امکان عملیاتی کردن آن فراهم نخواهد شد.
وی با ابراز اینکه در بسیاری از کشورهای جهان که شرایط دقیقاً توسعه‌ای دارند، تغییرات زندگی شهری گستردگی بسیار بالایی داشته و بسیار سریع پیش می‌رود اذعان کرد: بنابراین هرچقدر جامعه ایستاده بوده و نتواند با شرایط فعلی کنار بیاید به لحاظ تحول مثبت، به گونه‌ای پیش خواهد رفت که گذر زمان را در آن کمتر متوجه خواهیم شد؛ در حالی که جهان امروز جهان مبادله است.
این شهرساز، خاطرنشان کرد: جهانی که با ورود هوش مصنوعی نهاد شهری و زندگی در آن، گستردگی خاصی پیدا کرد، پس طبیعتاً می‌بایست گروه مدیریت شهری به دانش روز مجهز بوده و بتواند تعامل گسترده و خوبی را با نهادهای دانشگاهی برقرار کند و با توجه به نیاز‌های روز در مسیر پیشرفت، گام‌های مناسبی بردارد.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ مدیریت واحد شهری به معنای قرار گرفتن شهرداری در رأس همه امور اجرایی شهر، از خدمات‌رسانی تا توسعه و عمران نیست، بلکه نوعی از مدیریت یکپارچه و توانمند در همه نهادها و ارگان‌هایی است که در بهبود مسائل و رفع مشکلات شهری به‌صورت موضوعی و موضعی می‌توانند نقشی مستقل یا مکمل داشته باشند؛ برای مثال امروز اگر در شهر همدان گشتی بزنید خواهید دید که در بیشتر کوچه و حتی خیابان‌ها، آثاری از این ناهماهنگی وجود دارد. از کندن آسفالت گرفته تا عدم رعایت قوانین در حوزه ساخت و ساز‌ها و واگذاری اراضی و امتیازات توسط ادارات و اشخاص حقوقی (نمایندگان مجلس شورای اسلامی) بدون در نظر گرفتن مباحث مرتبط با حوزه شهرسازی و مدیریت شهر که نمونه‌های آن در شهر همدان بسیار زیاد است. مثلاً یک روز نامزدهای نمایندگی مجلس و یا شورا در مناطق حاشیه حاضر شده و با وعده‌هایی همچون گرفتن حق انشعابات رأی بسیاری از این افراد را ازآن خود می‌کنند و بعد از انتخاب شدن چون خود را وامدار این افراد می‌دانند، با اعمال فشار به دستگاه‌های خدمات‌رسان و اجرای انشعابات خود بدون دخالت دادن مدیریت شهری در تصمیم‌سازی‌ها، حاشیه بر حاشیه شهر می‌افزایند و در ادامه این شهرداری است که می‌بایست پاسخگوی نیاز شهری این بخش از شهرها نیز باشد.

طاهره ترابی مهوش