هدف نهایی پژوهش در ساختار دانشگاه علوم پزشکی، بهبود وضعیت سلامت و رفاه جوامع است؛ برای دستیابی به این هدف، باید مبتنی بر نیاز پژوهش انجام شود و نتایج آن در تصمیم‌گیری‌های ذی‌نفعان سلامت مورد استفاده قرار گیرد. حال آنکه به‌منظور استفاده از نتایج پژوهش‌های سلامتی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت، نخستین قدم شناخت ظرفیت‌ها و اندوخته‌های پژوهشی است.
به همین دلیل ارزشیابی عملکرد دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور براساس شاخص اثرات پژوهش‌ها یکی از نکاتی است که می‌بایست مورد توجه قرار گیرد تا بدین وسیله علاوه‌بر ترسیم وضعیت موجود، چشم‌اندازی درست از حوزه پژوهش و دستیابی به علم روز در این بخش ارائه شود. بر این اساس در این شماره بر آن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی همدان، گفت‌وگویی را با دکتر محمد خزایی، دانشیار گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی همدان و مدیر ارزیابی تحقیقات دانشگاه ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیر ارزیابی تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به فعالیت‌های پژوهشی و علمی این دانشگاه طی سه سال گذشته، گفت: طی این مدت یعنی از آبان‌ماه 1400 تاکنون در حوزه مدیریت تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی همدان بیش از سه هزار قرارداد طرح تحقیقاتی منعقد کردیم.
محمد خزایی افزود: این آمار بیانگر آن است که به‌طور متوسط روزانه بیش از سه یا چهار قرارداد منعقد شده که شامل پایان‌نامه‌ها، طرح‌های تحقیقاتی مرتبط با صنعت، طرح‌های اعضای هیئت علمی، طرح کارمندی اچ‌آر و غیره می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه این حجم از قرارداد هم ازنظر مبلغ و هم ازنظر تعداد قابل توجه است، اذعان کرد: البته در سایر حوزه‌های مرتبط با این بخش نیز موفق عمل کرده‌ایم؛ نمونه آن این است که برای نخستین‌بار توانستیم در استان همدان پژوهشگاه سلامت ابن سینا را تأسیس کنیم و این درحالی بوده که در سطح ملی نیز ایجاد چنین زیرساختی درخور، تحسین‌برانگیز است؛ چراکه در این زمینه پیش از ما تنها سه دانشگاه موفق عمل کرده‌اند.
خزایی با تأکید بر اینکه در ذیل پژوهشگاه مجوز چهار پژوهشکده را نیز گرفتیم که این مهم هم برای نخستین‌بار انجام شد، ابراز کرد: آنچه حائز اهمیت است اینکه از طریق ایجاد زیرساخت مذکور، توانستیم یک بدنه موازی با دانشگاه ویژه حوزه پژوهش را ایجاد کنیم که پیش‌تر سابقه نداشت.
وی با تأکید بر اینکه درحال حاضر 20 مرکز تحقیقاتی ذیل این پژوهشگاه درحال فعالیت هستند، خاطرنشان کرد: در راستای مصاحبه برای جذب اعضای هیئت علمی پژوهشی برای این پژوهشگاه از ابتدای سال تاکنون دو فراخوان کشوری داده‌ایم که درمجموع از طریق این دو فراخوان توانستیم حدود 16 نفر را از سراسر دانشگاه‌های علوم پزشکی جذب کنیم.
خزایی با تأکید بر اینکه یک پژوهشگر برتر نیز از خارج دانشگاه جذب این پژوهشگاه به‌عنوان عضو هیئت علمی شده است، اذعان کرد: در سال 1402 نیز سه نفر در این بخش جذب شده بودند، البته از قبل هم 11 عضو هیئت علمی پژوهشی داشتیم.
مدیر ارزیابی تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه با ایجاد این زیرساخت پژوهشی درواقع 31 عضو هیئت پژوهشی غیر از حدود 500 عضو هیئت علمی آموزشی را در دانشگاه مستقر خواهیم کرد که موتور محرکه پژوهش در دانشگاه هستند، ابراز کرد: این مهم دستاوردی ارزشمند بوده که برای آن شیوه‌نامه بسیار قوی نیز از سوی دانشگاه تدوین و به کار گرفته شده است.
وی خاطرنشان کرد: جالب‌تر اینکه از وزارتخانه نیز مجوز جذب 12 عضو هیئت علمی به‌صورت پیمانی را گرفته‌ایم؛ این افراد از طریق فراخوان سراسری وزارت بهداشت جذب پژوهشگاه شدند و این درحالی است که تا قبل از سال 1400 درمجموع سه عضو هیئت علمی در دانشگاه علوم پزشکی به‌صورت پیمانی فعالیت داشتند.
این مقام مسئول با تأکید بر اینکه همدان در جذب هیئت علمی پیمانی بعد از تهران در رتبه دوم دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ایستاده است، اذعان کرد: در بحث استقرار پژوهشگاه نیز ما جزء پنج دانشگاه برتر کشور هستیم.
خزایی با تأکید بر اینکه برای نخستین‌بار توانستیم بیوبانک (بانک اطلاعات پزشکی؛ نوعی بانک اطلاعاتی است که نمونه‌های بیولوژیکی، معمولاً از انسان را برای استفاده در تحقیقات و پژوهش‌های مختلف ذخیره می‌کند) راه‌اندازی کنیم، ابراز کرد: سال گذشته طرح هم‌گروهی بررسی شیوع سرمی بروسلوز برای نخستین‌بار در شهرستان فامنین انجام شد.
وی با بیان اینکه اجرای برنامه‌های ثبت بالینی نیز از دیگر اقدامات ما در حوزه تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی است، اظهار کرد: این مهم ازنظر برون‌دادهای پژوهشی اثرگذار از اهمیت بالایی برخوردار بوده و این درحالی است که تا سال 1400 تنها سه برنامه ثبت بالینی فعال داشتیم که امروز خوشبختانه این عدد به 17 برنامه ثبت فعال رسیده است.
مدیر ارزیابی تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی همدان عنوان کرد: بالغ‌بر 300 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی در برنامه‌های ثبت بالینی مشارکت دارند.
وی با بیان اینکه در راستای رفع نواقص در بحث سامان‌دهی فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه یک سامانه پژوهشی جدید راه‌اندازی کرده‌ایم که از این طریق انجام کارهای پژوهشی به‌صورت به‌روز امکان‌پذیر است، خاطرنشان کرد: علاوه‌بر این چهار سامانه مدیریتی و دانشجویی نیز به سامانه پژوهشی جدید متصل می‌شوند که ازجمله آن‌ها بانک مواد آزمایشگاهی است.
خزایی با اشاره به تشکیل سامانه تأیید مقالات قبل از انتشار، سامانه کمک‌رسان پژوهش و سامانه دستیار پژوهش، گفت: هرکدام خدمت خاصی را ارائه می‌دهند.
وی با تأکید بر اینکه دانشگاه علوم پزشکی همدان ازنظر اثرگذاری نیز جزء دانشگاه‌های برتر به حساب می‌آید، افزود: علاوه‌بر این مجموعه دانشگاه علوم پزشکی همدان چند طرح بزرگ ملی را نیز به‌عهده گرفته که ازجمله آن‌ها طرح ملی اعتیاد است.
این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی همدان با تأکید بر اینکه در سال 1402 طرح ملی اعتیاد جزء 16 طرح وزارت بهداشت بود که آن را به علوم پزشکی همدان سپردند، خاطرنشان کرد: علاوه‌بر این طرح ملی خودکشی را که بسیار حساس و مهم بوده و درعین‌حال دارای جنبه‌های امنیتی نیز هست را به‌صورت مشترک به همدان و ایلام سپرده‌اند.
وی با اشاره به واگذاری طرح غربالگری اُتیسم و طرح ملی پایش آرسنیک و فلزات سنگین در منابع آب کشور به دانشگاه علوم پزشکی همدان، افزود: طرح‌های استانی در حوزه پژوهشی و تحقیقاتی نیز به دانشگاه سپرده شده که ازجمله آن‌ها سیلوکوسیس، مشکلات بهداشتی و حرفه‌ای سفالگری‌ها، کیفیت آب شهر همدان و دیگر موارد است.
این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به اینکه در سامانه ارزشیابی جامع وزارت بهداشت و در رنکینگ وزارتخانه در بین 70 دانشگاه یازدهم هستیم، تصریح کرد: از برخی دانشگاه‌های تیپ یک هم برتر هستیم، اما چون از قدیم ما را در رنکینگ تیپ دو قرار داده بودند، درحال حاضر در بین دانشگاه‌های اول تیپ دو قرار داریم.
خزایی با تأکید بر اینکه امید است سال آینده این رنکینگ تغییر کند، ابراز کرد: در سال به‌طور میانگین بیش از یک‌هزار مقاله بین‌المللی از سوی دانشگاه علوم پزشکی همدان در مجلات معتبر علمی به چاپ می‌رسد؛ سال گذشته یک‌هزار و 98 مقاله تولید کردیم.
وی با تأکید بر اینکه تاکنون 9 هزار و 585 مقاله بین‌المللی از سوی دانشگاه علوم پزشکی همدان در مقالات معتبر جهانی به چاپ رسیده است، خاطرنشان کرد: از این نظر دانشگاه همدان در بین دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داده است.
خزایی با تأکید بر اینکه ازنظر شاخص اچ ایندکس که نشان‌دهنده فعالیت‌های جاری دانشگاه در عرصه تحقیقات بین‌المللی است دانشگاه همدان دارای رتبه دوازدهم کشور در بین دانشگاه‌های علوم پزشکی است، ابراز کرد: به دیگر سخن ما در سطوح مختلف پژوهشگران ارزشمندی را در این دانشگاه داریم.
وی با بیان اینکه 40 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه ما دارای اچ اندکس بالای 20 هستند و درواقع دانشمند محسوب می‌شوند، اذعان کرد: درمجموع طبق سامانه علم‌سنجی 501 عضو هیئت علمی داریم.
مدیر ارزیابی تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه پنج نفر از اعضای هیئت علمی ما جزء دانشمندان یک درصد برتر جهان هستند، خاطرنشان کرد: علاوه‌بر این 23 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان جزء دو درصد دانشمندان برتر جهان اسلام هستند.

طاهره ترابی مهوش