پویشی که به سرعت در گوشه گوشه کشور جای خود را باز کرد و صحنه‌هایی ماندگار و درخشان از نوع دوستی مردم ایران را به نمایش گذاشت. ریشه‌ها و مبانی این حرکت چیست؟ نسبت آن با انقلاب اسلامی و تجربه دفاع مقدس چیست؟
آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با دکتر محمدهادی همایون عضو هیئت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در این خصوص است.
**مسئله همدلی و کمک به هم‌نوع از خصلت‌های دیرینه ایرانیان است. سنت‌هایی مثل گلریزان، خیریه‌های خانوادگی و محلی جزو ریشه‌های تاریخی و اجتماعی ما هستند. ریشه‌های این خصلت را در کجا باید جست؟
اگر اجازه بدهید، این ویژگی را با وضعیت جهانی امروز تطبیق دهم. در سوره مبارکه صف، وقتی قرآن کریم لحظات نزدیک به ظهور و قیامت را تصویر می‌کند، می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَی تِجَارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ. (صف: 10) خداوند مؤمنان را مخاطب قرار می‌دهد و نه کفار را و راه نجات از عذاب دردناک را به آنها نشان می‌دهد که این عذاب دردناک را پشت سر بگذارند. بی‌شک این مربوط به کفار نیست، زیرا این خطاب به مؤمنان است. این تجارتی که قرآن کریم به ما توصیه می‌کند شامل سه بخش است: «تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ» ایمان به خداوند و پیامبرش در این صحنه‌های سخت، «وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکُمْ وَأَنْفُسِکُمْ» جهاد با اموال و جهاد با جان‌ها. ما با سه توصیه قرآن در این آیه مواجه هستیم؛ یکی آن در این صحنه‌های سخت باید ایمان خود را تقویت کنیم، زیرا دشمنان ایمان ما را هدف گرفته‌اند. بزرگ‌ترین خصلت دشمن درافتادن با ایمان مردم و سست کردن آن است. یعنی همان‌چیزی که ما به‌عنوان تهاجم فرهنگی می‌شناسیم. جنبه ضد فرهنگی تمدن معاصری که براساس خوی استکباری شکل گرفته است. دو مورد بعدی هم در این تمدن از ویژگی‌های مهم آن هستند؛ به‌هرحال ما این تمدن را با برتری‌جویی‌های اقتصادی و برتری‌جویی‌های نظامی می‌شناسیم. خداوند نیز برای مقابله با این جریان به ما توصیه کرده که مجاهده کنیم با اموال و با جان‌ها. مجموعاً این سه ویژگی مهمی که دشمن ما دارد می‌تواند سه ویژگی مهم در ما ایجاد کند؛ ایمان ما را تقویت کند، همدلی اقتصادی را بین ما ایجاد کند که بتوانیم از این وضعیت عبور کنیم و روحیه جهاد و شهادت‌طلبی را در ما تقویت و حفظ کنیم. در حوزه ایمان، اهل ایمان و مؤمنان توجه جدی دارند که با چه دستگاه ایمان‌ستیزی درحال جنگ‌اند. عرصه نظامی را سال‌هاست تجربه می‌کنیم. اما موضوع درافتادن اقتصادی با این شیطان بزرگ به معنی ایجاد نوعی از همدلی اقتصادی بین مردم مسئله مهمی است که به‌ویژه در این دوره به آن نیاز داشته و داریم. صحنه‌های بزرگی که دشمن برای ما ایجاد می‌کند، به همدلی اقتصادی نه‌فقط در سطح کشور خودمان، بلکه در میان جریان مقاومت و وضعیتی که در منطقه داریم ایجاد شده است، کاملاً برای ما این توصیه را جدی می‌کند که به عرصه بسیار مهمی از همدلی اقتصادی بین مردم با مواساتی که از قبل هم به ما توصیه شده، وارد شویم.
خداوند مردم را در این سرزمین به‌طور تاریخی این‌چنین تربیت کرده و جای‌جای تاریخ ما پر است از مناسبت‌ها، مناسک‌، آیین‌ها و اخلاق‌های اجتماعی که در این وضعیت داشته‌ایم. الحمدالله امروز این خصوصیات به کمک ما می‌آید. جدی‌ترین اثر آن را اخیراً در«ایران همدل» می‌بینیم. برای مثال، پویش «ایران همدل» و اهدای طلا توسط بانوان، نمونه‌ای از این همدلی اقتصادی است که در سطح جهانی بی‌نظیر بود.
**پیروزی انقلاب اسلامی چه تأثیری بر رشد و تقویت همدلی و همیاری مردم داشته است؟
پیروزی انقلاب اسلامی یک تحول بزرگ تاریخی بود که جریان حرکت به سمت ظهور را تقویت کرد. ظهور از جمله مراحل قیامت است که در آن هم موضوع جداشدن حق و باطل مطرح است. یعنی اهل حق در حقانیت خود تقویت می‌شوند و اهل باطل در باطل بودن خود. طبیعتاً انسان‌های بسیار زیادی که روی زمین زندگی می‌کنند و هنوز تصمیم نگرفته‌اند، به تعبیر قرآن کریم، با جریان ظهور آنها نیز به حق می‌پیوندند. «وَرَأَیتَ ٱلنَّاسَ یَدخُلُونَ فِی دِینِ ٱللَّهِ أَفوَاجاً». اگر که جریان انقلاب اسلامی، جریان ظهور و جریان قیامت دامن زدن به این تقابل حق و باطل است و روشن کردن این تقابل است، طبیعتاً مردم در جبهه حق خود متمرکزتر و جدی‌تر خواهند شد و این روحیه‌های اهل حق و اهل ایمان است که فرصت بروز و ظهور بیشتری می‌یابد. کمااینکه ما آن را در پایداری چهل و چندساله انقلاب در هر صحنه‌ای شاهد بودیم. ان‌شاءالله به آن نهایتی برسد که جریان ظهور را برای ما فراهم کند.
**یکی از مصادیق همدلی‌های مردم در زمان جنگ تحمیلی بود، آیا می‌توانید درباره همدلی مردم در زمان جنگ تحمیلی بیشتر توضیح دهید؟ ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی آن چه بود؟
چون ما خود را مقدمه ظهور قرار دادیم طبیعتاً در جریان ظهور خصلت‌هایی که در جبهه حق وجود دارد تقویت می‌شود. یکی از این خصلت‌ها همین مواساتی است که بین مؤمنان باید برقرار باشد. در این چهار دهه پس از انقلاب، در هر مقطع تاریخی، شاهد بروز این روحیات بوده‌ایم. از همدلی مردم در دوران دفاع مقدس گرفته تا کمک‌های گسترده به نیازمندان در شرایط سخت اقتصادی، این خصلت‌ها همیشه در میان مردم ما تقویت شده است. امروز نیز در ادامه مسیر انقلاب اسلامی ما شاهد آن هستیم.
**پویش ایران‌همدل در مرحله اخیر خود، با هدف کمک به مردم غزه و لبنان، شاهد موج شگفت‌انگیزی از کمک‌های مالی و اهدای طلا و زیورآلات بوده است. ریشه‌های اجتماعی شکل‌گیری چنین موجی در کمک به ستمدیدگان غزه و لبنان چیست و چگونه قابل تبیین است؟
به‌هرحال ما در این وضعیتی که قرار گرفته‌ایم، که شاید بتوانیم خود را با قومی که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم همیشه بشارت داده بودند، تطبیق دهیم؛ قومی که در آخرالزمان می‌آید و زمینه‌ساز ظهور خواهد شد. ان‌شاءالله که ما همان قومی باشیم که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بشارت داده‌اند. اگر چنین باشد، طبیعی است که در همین مرحله، مواسات و همدلی اقتصادی هم باید بتوانیم ویژگی‌های آن قوم را به نمایش بگذاریم که الحمدلله امروز این ویژگی‌ها در ما دیده می‌شود.
**یکی از شبهاتی که در بحث «ایران همدل» مطرح می‌شود این است که می‌گویند چرا باید پول خود را برای کمک به مردم غزه و لبنان ارسال کنیم، در حالی که به فقرای کشور خودمان کمک نمی‌شود؟
در پاسخ به این شبهات، ابتدا توصیه می‌کنم که اگر کسی می‌تواند، به مردم کشور خودمان کمک کند. چون معمولاً کسانی که این حرف را می‌زنند به مردم خودمان هم کمک نمی‌کنند. ولی اجازه بدهند کسانی که اهل مواسات به برادران مؤمن خود هستند، خودشان تصمیم بگیرند که چگونه رفتار کنند. اتفاقاً شما می‌بینید که بسیاری از آن‌هایی که در این ماجرا وارد شده‌اند و مثلاً طلاهای خود را اهدا کرده‌اند، در بسیاری از موارد، اصلاً افراد متمولی نیستند. مردم ما، که خود در وضعیت سخت اقتصادی هستند، با کمال میل وارد این روند شده‌اند.
این مسئله به ما نشان می‌دهد که امت ما در حال رشد است. ما از مرزهای داخلی کشور خودمان بیرون می‌آییم و به مرزهای جهانی فکر می‌کنیم؛ بنابراین، وظایف ما، نه فقط وظایف داخلی، بلکه وظایف جهانی است. این مسئله نشان می‌دهد که ما به عنوان ملت و امت اسلامی باید به تمام مستضعفان جهان فکر کنیم و آنها نیز ملت و امت ما تلقی می‌شوند.
**دستگاه‌های علمی، تحلیلی و اسنادی کشور ما در قبال چنین اتفاقات مهمی چه وظیفه‌ای دارند؟
در این زمینه، خداوند در قرآن می‌فرماید: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا»؛ یعنی باید اجازه داد تا آدم‌های خاص در کارهای بزرگ پیشگام شوند و حرکت را آغاز کنند، نه اینکه تعداد زیادی از افراد وارد شوند. افراد خاص می‌توانند معبر را باز کنند اما پس از آنکه حرکت آغاز شد، دستگاه‌های تحقیقاتی و علمی ما باید بتوانند آن را ثبت کرده و نظام‌مند کنند.
این مشابه همان چیزی است که در جریان دفاع مقدس انجام شد. حالا به نظرم می‌رسد که باید پشت سر این جریان، شروع کنیم به ثبت، ضبط و الگوگیری از آن و برویم به این سمت که این جریان را به یک نظام منسجم و اقتصادی برتر تبدیل کنیم. همان‌طور که در اربعین و دفاع مقدس شاهد بودیم، این تجربیات می‌تواند به ایجاد یک نظام اقتصادی کمک کند که نه تنها در داخل کشور، بلکه در سطح جهانی نیز تاثیرگذار باشد.