هورامان یا اورامان نام منطقه‌ای کوهستانی و بکر در غرب ایران است که در استان‌های کردستان و کرمانشاه قرار گرفته و اهالی آن کُرد زبان هستند و به گویش هورامی که یکی از شاخه‌های زبان گورانی است سخن می‌گویند.
تحقیقات انجام‌شده در خصوص این خطه بیانگر این است که پیشینه سکونت در این منطقه به پیش از تاریخ برمی‌گردد؛ کشف قباله‌های اورامان نشان‌دهنده حکومت آشوریان، مادها، هخامنشیان و یونانیان در این منطقه است. همچنین شواهد تاریخی، قدمت بالا، سبک خاص معماری، نوع سبک زندگی روستانشینان و جاذبه‌های متنوع دیگر منطقه هورامان باعث شده که طی سال‌های اخیر مبحث جهانی شدن منظر فرهنگی این منطقه مطرح و اسناد و مدارک لازم نیز برای سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد یونسکو تهیه و ارسال شود که در نهایت در پنج مردادماه سال 1400 با بررسی‌های پرونده هورامان در جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو این منطقه به ثبت جهانی رسید تا آوازه داشته‌های آن به همگان برسد.
زیبایی‌های اورامانات تا جایی بی‌حد و اندازه است که این محل را به یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران تبدیل کرده و از آن با نام بهشت یاد می‌شود، افزون بر این معماری پلکانی روستا آن را شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور کرده است.
طبیعت هورامان ترکیبی از مراتع، جنگل‌های ون و بلوط، دشت‌های سرسبز، کوه‌ها، رودخانه‌های خروشان، چشمه‌های فصلی و نیمه‌فصلی، گل و گیاه و گونه‌های جانوری است که بیش از 700 روستا را در این قسمت غربی ایران شامل می‌شود. نکته مهم دیگر این منطقه آداب و رسوم متفاوتی است که از گذشته به یادگار مانده و فرهنگ اصیل گذشتگان را به نمایش می‎گذارد. پاسداری از این فرهنگ غنی و منحصر به‌فرد در هورامان تاکنون هم ادامه داشته و یکی از مهم‌ترین عوامل برای انتخاب از سوی یونسکو برای ثبت جهانی شدن آن محسوب می‌شود.
با ذکر این مقدمه و با توجه به اهمیت این منطقه در خصوص کارهای انجام‌شده و آخرین وضعیت پیگیری‌ها برای بهبود این گنج خدادادی، با مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی، تاریخی، طبیعی اورامانات گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
پویا طالب‌نیا با بیان اینکه «منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات» در تاریخ 5/5/1400 در فهرست میراث جهانی یونسکو به‌عنوان بیست و ششمین اثر جمهوری اسلامی ایران ثبت شد، اظهار کرد: این منطقه در پهنه جغرافیایی استان‌های کردستان و کرمانشاه قرار گرفته است.
وی افزود: این منطقه شامل شهرستان‌های پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه و شهرستان‌های کامیاران، سروآباد و شهرستان سنندج در استان کردستان است.
*برگزاری همایش همایش بین‌المللی با همکاری دانشگاه رازی کرمانشاه
مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی، تاریخی، طبیعی اورامانات تصریح کرد: ازجمله فعالیت‌های‌ انجام‌شده بعد از ثبت جهانی، برگزاری همایش بین‌المللی با همکاری دانشگاه رازی کرمانشاه بوده که دستاوردهای بسیار خوب علمی- پژوهشی داشته است.
*تدوین طرح مدیریت منظر فرهنگی هورامان با چشم‌انداز پنج ساله
طالب‌نیا با بیان اینکه هم‌اکنون نیز با همکاری دانشگاه رازی کتاب مجموعه مقالات آن در حال چاپ است، گفت: همچنین طرح مدیریت منظر فرهنگی هورامان نوشته و چشم‌انداز پنج ساله برای آن تعریف شده است. تمام حوزه‌ها اعم از حفاظت، توسعه، اقتصاد، گردشگری میراث ناملموس، میراث ملموس و بافت‌ها در این طرح مدیریت شده است.
*نقاط دوردست در این طرح مورد توجه قرار گرفت
وی با اشاره به اینکه اقدام بعدی ما تعریف پروژه‌های شاخص بود، اظهار کرد: پروژه‌های شاخصی تعریف شد تا بتوانیم تمرکززدایی از هورامان داشته باشیم؛ یعنی جاهایی که دوردست‌تر و ناشناخته‌تر هستند مورد توجه قرار گیرند. در این راستا زیرساخت‌های مناطق دوردست برای جذب گردشگر آماده و محورهای جدید گردشگری تعریف می‌شوند.
مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی، تاریخی، طبیعی اورامانات با اشاره به اینکه در استان کرمانشاه برای دو روستای شاخص قلعه‌جی و روستای کلاش لوله در شهرستان جوانرود طرح ساماندهی بافت را پیش بردیم مطرح کرد: این طرح ساماندهی در سه فصل مختلف و سه مرحله آغاز شده و مراحل پایانی آن در حال طی شدن است که شامل ساماندهی معابر، جداره‌ها، راه دسترسی‌ و دیگر مسائل می‌شود.
*مرمت گوردخمه دوره مادها در روانسر که دروازه ورودی اورامانات است
طالب‌نیا با اشاره به دیگر کار شاخص انجام‌شده طی سال گذشته در محدوده شهر روانسر که به‌عنوان دروازه ورودی اورامانات در استان کرمانشاه شناخته‎ می‌شود گفت: ساماندهی و مرمت گوردخمه‌‎ای که مربوط به دوره مادهاست، انجام شده تا به‌عنوان یک جاذبه در ورودی این پهنه جغرافیایی وسیع معرفی شود.
*مرمت مساجد منطقه در حال انجام است
وی اظهار کرد: با همکاری میراث فرهنگی کرمانشاه مرمت مساجد شاخص همچون مسجد گلال در شهرستان پاوه و مسجد جامع حجیج که مربوط به دوره اسلامی متأخر هستند، برنامه‌ریزی شده است.
*برگزاری جشنواره‌ها با حضور مردم و برای معرفی منطقه
وی با بیان اینکه رویدادهای مختلفی را برای رونق گردشگری تعریف کرده‎ایم، ابراز کرد: جشنواره اناری که آبان‌ماه سال جاری در روستای سلین شهر پاوه برگزار شد و جشن هزاردست که به مناسبت عید رمضان برگزار می‌شود ازجمله این رویدادها و توجه ویژه به میراث ناملموس از دیگر موارد انجام شده در این راستا است.
*گزارش عملکرد کارهای انجام‌شده در منطقه مورد تأیید یونسکو واقع شد
مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی، تاریخی، طبیعی اورامانات عنوان کرد: یونسکو گزارش عملکرد دوساله از ما درخواست کرده بود و ما نیز بعد از ثبت جهانی گزارش همه فعالیت‌های انجام‌شده را تهیه، تدوین و ارائه کردیم که خوشبختانه بیشتر موارد مورد تأیید قرار گرفت، همچنین تلاش کردیم تا مواردی که از ما درخواست کرده را در قالب برگزاری رویدادها پاسخگو باشیم.
*در حال تدوین اطلس صنایع دستی هورامان هستیم
طالب‌نیا با بیان اینکه مطالعات اطلس صنایع دستی هورامان انجام شده، تأکید کرد: در این اطلس آسیب‌شناسی و ظرفیت‌سنجی لازم صورت گرفته تا اطلاعات کافی از ظرفیت حوزه صنایع دستی در اختیار داشته باشیم و حوزه‌هایی که در آن کم‌کاری شده شناسایی شوند و برای احیای آن‌ها برنامه‌ریزی شود و بتوانیم از صنایع دستی ویژه‌ حمایت کنیم.
وی با اشاره به برگزاری رویدادها با مشارکت مردم گفت: میراث فرهنگی، فرمانداری، شهرداری، دهیاری‌ها و سایر ارگان‌ها تنها در حوزه سیاست‌گذاری حضور دارند و کار اصلی را مردم انجام می‌دهند؛ البته میزان مشارکت مردم در برنامه‌های محلی ازجمله سؤالات مطرح‌شده از سوی سازمان یونسکو بود و در تمام حوزه‌ها بر مشارکت جامعه محلی تأکید دارد.
*برگزاری دوره آموزشی برای پای کار آمدن مردم
وی درخصوص چگونگی پای کار آوردن مردم در این رویدادها گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی توسط حوزه معاونت گردشگری در منطقه در کنار شناختی که خود مردم از منطقه دارند و اینکه برگزاری چنین رویدادهایی در منطقه تأثیرگذار خواهد بود و ارزآوری خواهد داشت، باعث استقبال مطلوب از این برنامه‌ها شده است.
این فعال گردشگری ادامه داد: فروش مطلوب صنایع دستی و محصولات ارگانیک منطقه مانند رب انار، کشک، روغن حیوانی و سایر محصولات ازجمله اقداماتی است که باعث رضایتمندی مردم و همراهی آن‌ها شده است.
طالب‌نیا با اشاره به اینکه در هر رویداد راه‌اندازی غرفه‌های صنایع دستی مورد تأکید است، گفت: در هر برنامه 20 تا 30 غرفه صنایع دستی پیش‌بینی می‌شود تا علاوه‎بر معرفی داشته‌های منطقه، محلی برای فروش این محصولات باشد.
*رشد منطقه نیاز به مدیریت واحد و یکپارچه دارد
وی در خصوص آنچه که اورامانات برای بهتر شدن نیاز دارد به مدیریت واحد و یکپارچه اشاره کرد و گفت: نخست اینکه باید از موازی‌کاری‌ها جلوگیری کرد، نکته دیگر اینکه زیرساخت‌های منطقه باید بهبود یابند چراکه راه‎های دسترسی این منطقه نیازمند ایمن‌سازی هستند.
*رونق منطقه اورامانات نیازمند زیرساخت‌ها و راه‌ دسترسی
وی در پایان گفت: ما برای بهبود وضعیت و پیشرفت در این منطقه نیازمند زیرساخت‌های گردشگری مانند هتل و... هستیم و برای بهبود این موارد لازم است تا تسهیلات بانکی در نظر گرفته شود و در اختیار فعالان این عرصه قرار گیرد.
طبق گفته مدیر پایگاه میراث جهانی منظر فرهنگی، تاریخی، طبیعی اورامانات یکی از مهم‌ترین دلیل ثبت جهانی شدن این منطقه، حفظ شدن آداب و رسوم، سنت‌ها، بافت، غذا، صنایع دستی و سایر اجزای زندگی مردمان این خطه است، حضور و مشارکت آن‌ها در رویدادهایی که در منطقه برگزار می‌شود موجب شده تا منطقه مورد توجه جهانیان قرار بگیرد؛ بنابراین آنچه که در کنار رونق و بهبود زیرساخت‌های گردشگری باید به آن اهمیت داده شود، حفظ داشته‌های گذشته است؛ پس نظارت کافی در این حوزه برای حفظ بافت روستاهای منطقه، محیط زیست و هر آنچه از گذشتگان برای ما به ارث گذاشته‌اند، یکی از ضروریات است.
نکته دیگر اینکه جهانی شدن مناطق می‌طلبد تا زیرساخت‌های گردشگری همخوان با منطقه مانند هتل، اقامتگاه و مواردیاز این دست بنا به نیاز منطقه و کار کارشناسی‌شده به منطقه اضافه شود تا بتوان با کمک تبلیغات جذب گردشگر بیشتر کرد.
کلام آخر آنکه راه دسترسی ایمن یکی از ضروریات برای سفر است که مورد توجه همه گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد بنابراین اورامانات جهانی نباید از این ظرفیت بی‌بهره بماند.

شهره کرمی