مطابق ماده 55 قانون شهرداری، مدیریت شهری وظایف مشخصی را در حوزههای مختلف خدمات شهری ازجمله مدیریت پسماند، فضای سبز، بهداشت شهری، ایمنی و آتشنشانی، تدفین، حملونقل شهری، عمران شهری، امور فرهنگی و اجتماعی و نظیر اینها برعهده دارد؛ بررسی این وظایف و مسئولیتها در حوزه مدیریت بحران و تابآوری شهر در برابر حوادث، از دو منظر قابل انجام است؛ نخست اینکه بخشی از وظایف شهرداریها بهطور مستقیم به موضوع حوادث مربوط است و انجام تکالیفی در این زمینه، از وظایف شهرداری تلقی میشود. در این چهارچوب، مطابق بند 13 ماده 55 قانون شهرداری، ایجاد غسلخانه، گورستان، تهیه وسایل، حمل اموات، مراقبت و انتظام امور آنها، از وظایف شهرداریها است. این مسئولیت به تدابیر و اقداماتی برای مدیریت بحران در پس از بروز بحران اطلاق دارد و شهرداریها را موظف به پیشاندیشی برای انتقال و تدفین متوفیان در حوادث احتمالی میکند.
مهمترین محمل قانونی شهرداریها در زمینه حوادث و مدیریت بحران در وظایف شهرداری، بند 14 ماده 55 قانون شهرداری است که اندیشیدن تدابیر مؤثر و اقدامات لازم برای حفظ شهر از خطر سیل و آتشسوزی و همچنین رفع خطر از بناها و دیوارهای شکسته و پوشاندن چاهها و چالههای واقع در معابر عمومی و نظیر اینها را از وظایف این نهاد قلمداد کرده است. رویکرد این مسئولیت نیز به اقدامات مقابلهای و پیشگیرانه تمرکز دارد، اگرچه در حوزه ایمنی و آتشنشانی، بخش عمده اقدامات ساختاری و عملکردی شهرداریها معطوف به ایجاد سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی در ساختار شهرداری به استناد ماده 84 قانون شهرداری و ساخت و توسعه ایستگاههای آتشنشانی و برنامهریزی برای مقابله با حوادث احتمالی است، اما در حوزه سیل، شهرداریها با انجام تمهیدات ساختمانی، مانند ایجاد دیوارههای سیلبند، اصلاح مسیر و مقطع رودخانه و ساماندهی مسیلها و همچنین اقدامات مدیریتی مانند منطقهبندی سیلاب دشت و تعیین حریم و بستر رودخانهها و مسیلها در حوزه انجام امور پیشگیرانه، اقدامات بنیادی را به انجام میرسانند.
ازجمله مسئولیتهای دیگر شهرداری که مرتبط به امور مدیریت بحران بوده و میتواند نقش مؤثری در تابآوری شهر در برابر حوادث داشته باشد، موضوع صدور پروانه ساختمان برای همه بناها، تأسیسات و ساختمانهای شهری است که در بند 24 ماده 55 به آن پرداخته شده است؛ در قسمت قبل به اقدامات مدیریت شهری در مقطع زمانی پیش از رخدادهای طبیعی همچون زلزله، سیل و غیره پرداختیم و بخش عمدهای از اقدامات ضروری جهت کاهش صدمات و عوارض ناشی از حوادث را تشریح کردیم. همانگونه که گفته شد، اقدامات مدیریت شهری در سه مقطع قبل، حین و بعد از رخدادهای طبیعی قابل احصا است.
در حین رخدادهای طبیعی بسته به شدت و ضعف رخداد و نوع آن، وضعیت شهر از حالت عادی خارج میشود و نخستین عارضه آن، بههمریختگی روح و روان شهروندان است و هرکدام از طیف ساکنین بسته به شرایط خود، دچار مشکلاتی میشوند. کودکان، زنان و مردان بهطور جداگانه و مشترک نیاز به رسیدگی و خدماترسانی دارند و برای رسیدگی به آنان، باید تدابیری اندیشیده شود. مخصوصاً اگر رخداد طبیعی دارای مصدوم یا جانباخته باشد که اقدامات ضروری، ضربتی و عاجلی را میطلبد.
برای رسیدگی به وضعیت بهوجودآمده، بسیاری از دستگاههای خدماترسان دارای وظایف گستردهای هستند، اما شاید نخستین نیاز شهرها در حین رخدادهای طبیعی، باز بودن مسیرهای دسترسی است. خیابانهای اصلی، بزرگراهها، بلوارها و خیابانهای فرعی و کوچهها باید باز باشند تا خودروهای امدادرسان مانند آتشنشانی و آمبولانسها بتوانند در سریعترین زمان ممکن به امدادرسانی به مردم بپردازند. البته این کار بسته به حجم خرابیهای احتمالی یا انسداد راهها برای مثال درصورت بارش برف یا سیلگرفتگی، شاید از عهده تنها مدیریت شهری برنیاید و لازم است که دستگاه متولی مدیریت بحران استان ضمن بسیج همه دستگاههای دولتی و غیر دولتی برای در اختیار قرار دادن خودروهای راهداری و راهسازی، به یاری مدیریت شهری بشتابد؛ بنابراین نخستین نیاز اصلی شهرها حین رخداد طبیعی، باز بودن راهها و شریانهای اصلی و فرعی است.
با بازگشایی معابر اصلی و فرعی، امکان برقراری و استقرار امنیت نیز فراهم میشود و پلیس و بقیه نهادهای امنیتی به وظیفه خود عمل خواهند کرد.
همچنین پارکها، بوستانها و سالنهای ورزشی و مسقف برای اسکان موقت آوارگان توسط مدیریت شهری باید در اختیار قرار گیرند تا نیازهای اولیه و ضروری مانند آب شرب، سرویس بهداشتی، استراحت موقت شهروندان آسیبدیده و امکان پختوپز غذا و پذیرایی تأمین شود.
بنابراین واضح است که مدیریت شهری و لوازم و تجهیزات آن از قبیل ساختمانها و ماشینآلات سبک و سنگین باید قبل از وقوع هر رخدادی در آمادگی کامل باشند؛ بهنحوی که هیچ اتفاقی نتواند آنها را از خدماترسانی باز بدارد.
شناسه خبر 90559