در نمادشناسی، گنبد و گلدسته‌‌های مسجد نماد سر و دستان انسان است که رو به آسمان دارد و درحال نیایش است؛ درواقع می‌توان گفت مسجد تجسم اجتماعی روح توحید در جوامع اسلامی بوده و مسلمانان بر محور نماز که ستون دین است، گِرد هم می‌آیند تا با بهره‌گیری از نورانیت نماز، یکتاپرستی را در تمام شئون زندگی ترویج دهند. این همان کارکردی است که مسجد از بدو ظهور اسلام داشت؛ مسجدالنبی (ص) ساده‌ترین مسجد در طول تاریخ اسلام بوده است، نه سقفی داشته (با شاخه‌های نخل مسقف شده بود)، نه فرشی داشته (ماسه و شن کف آن را پوشانده بود) و نه شکوه مادی داشته است. چنان‌ که دیواری مختصر و نه کامل، برای آن کشیدند که مبادا وحوش و حیوانات وارد شوند؛ اما در عین این سادگی، فضیلت و عدالت در آن مسجد متولد شد و از بدترین آدم‌ها، بهترین انسان‌ها را ایجاد کرد! از آدم‌های جاهل، عاقل‌ترین مردمان را ساخت، از افراد فاسد و ظالم، عادل‌ترین‌ها را تربیت کرد و همه این‌ها در آن مسجد رقم خورد؛ در عین اینکه هیچ شکوه مادی نداشت و تماماً معنویت بر آن حاکم بود.
راز این تأثیر کیمیاگرانه که از مس وجود اعراب جاهلی، ابوذر، مقداد و عمار پرورش می‌داد، نوع نگاه به این پایگاه اجتماعی بود؛ درواقع پیامبر صلوات‌الله‌وسلامه‌علیه‌وآله در ابتدای حضور در مدینه و استقرار حکومت دینی، مسجد را به‌عنوان مرکز تعاملات اجتماعی مسلمانان تأسیس کرد. نقل است پیامبر (ص) اجازه نمی‌دادند مردم به مسجد آمده و نماز بخوانند و بی‌تفاوت و بی‌خبر نسبت به وضعیت یکدیگر از مسجد بروند؛ به عبارت دیگر مسجدی که محله را سالم‌‌‌سازی نکند و امام و مأمومین فقط وقت نماز آمده و جماعت برپا می‌کنند و می‌روند، در چارچوب تعریف اسلام از مسجد قرار نمی‌گیرند. نقل است دختری در مسجدالنبی (ص) به محضر پیامبر (ص) رسید و عرضه داشت: می‌خواهم ازدواج کنم، اما نمی‌دانم با چه کسی، چه باید بکنم؟ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: می‌پرسم و اطلاع می‌دهم و بعد از مدتی به وی گفتند سه نفر مایل به ازدواج با شمایند، یکی از آن‌ها را انتخاب کن؛ پیامبر (ص) سپس بر مهریه تأکید کردند و نهایتاً آن را آموزش چند سوره قرآن به خانم قرار دادند.
در همین اتفاقی که در مسجد افتاد، چند خلأ ازدواج حل شد؛ یکی انتخاب شخص مناسب، دیگری ازدواج آسان و نیز برطرف کردن مشکلات فرهنگی ازدواج. اما آیا امروز می‌توان چنین کاری را در مساجد انجام داد؟!
براساس برخی بررسی‌ها، هم‌اکنون در مساجد حدود 20 نهاد فعال هستند، نماینده دارند، برنامه برگزار می‌کنند و از فضای مسجد استفاده می‌برند، اما نکته مهم در این میان آن است که برای همه این نهادها، مسجد یک فضای مغتنم است که به آن‌ها خدمات بدهد، یعنی در ذهن مسئولان عموماً این شکل گرفته که یک جایی در شهر هست که با کمترین هزینه می‌شود مأموریت‌هایمان را در آنجا انجام دهیم! درواقع برای آن‌ها مسجد خادم است و نه مخدوم.
چنین نگاهی باعث شده است که هرروز بر تعداد نهادهایی که می‌آیند طرحی بدون پشتوانه در مساجد برگزار می‌کنند، به چند نفر ابلاغ می‌دهند و می‌روند، اضافه شود؛ چون برای این حضرات پُر کردن گزارش عملکرد خودشان مهم است و نه افزودن چیزی به مسجد. معدود نهادهایی هستند که اندک کمکی به مساجد می‌کنند، آن‌هم ان‌شاءالله در راستای اهداف افراد نباشد!
استاندار محترم همدان در جلسه شورای اقامه نماز استان پیشنهاد تأسیس سازمان همیاری مساجد برای تقویت بنیه اقتصادی مساجد را داده‌اند؛ بنده عرض می‌کنم لطفاً یک اداره به ادارات اضافه نکنید، همین 20 نهاد سهم خود را در آبادانی مساجد به‌ازای بهره‌ای که از آن‌ها می‌برند، بپردازند و اقتصاد مساجد را تقویت کنند.
درعین‌حال اگر بزرگواران وقت کردند، به‌جای دادن نقش مخاطب منفعل به اهالی محل، جایگاه کنشگر فعال را برای همه مردمی که در دایره نفوذ آن مسجد زندگی می‌کنند، درنظر بگیرند؛ متأسفانه در بسیاری از مساجد نمایندگان ادارات و نهادها با استفاده از نفوذ خود، بیشتر دنبال سهم‌خواهی هستند تا اینکه خدمتی در همراهی با مردم محل و نمازگزاران ارائه دهند!