امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آن‌ها در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی برای تحقق سلامت، خودکفایی دارویی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی، بر کسی پوشیده نیست.
گیاهان دارویی به‌عنوان ذخایر و گنجینه‌های ژنتیکی در هر منطقه، می‌توانند بزرگ‌ترین ثروت برای هر استان به‌عنوان یکی از تولیدات مهم در بخش کشاورزی محسوب شده و درعین‌حال از ارزش خاصی در علوم زیستی، پزشکی و دامپزشکی به‌لحاظ پیشگیری و درمان بیماری برخوردار هستند. بر این اساس استفاده از گیاهان دارویی به‌دلیل اثبات اثرات مفید آن‌ها، ارزان بودن، نداشتن اثرات جانبی و همچنین سازگار بودن با محیط زیست، روزبه‌روز درحال افزایش است.
بنابراین ایجاد فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری جهت تولید بیشتر گیاهان دارویی در بخش کشاورزی، حائز اهمیت بوده و لازم است در زمینه گسترش کشت و فرآورده‌های مختلف تولید این گیاهان، تحقیقات گسترده‌ای انجام شود؛ چراکه شرایط جغرافیایی و تنوع آب‌وهوایی برای مثال در استانی همچون همدان و امکان رویش بیشتر گیاهان دارویی در آن، فرصتی طلایی نصیب این استان کرده تا از آن به بهترین نحو استفاده کند. پس کشت گیاهان دارویی و تولید فرآورده‌های آن می‌تواند به‌عنوان یک ضرورت و در چارچوب یک برنامه مشخص و جامع، خودکفایی دارویی، اشتغال و توسعه بخش کشاورزی را به‌ دنبال داشته و به‌عنوان عامل مهمی در ارزآوری برای کشور، اثرگذار باشد.
بنابراین طی سال‌های اخیر این موضوع از سوی جهاد کشاورزی استان به‌عنوان یک راهکار راهبردی در راستای رونق اقتصاد کشاورزی و راهکار مقابله با چالش کم‌آبی مطرح و در دستور کار بوده؛ به‌طوری که طرحی با عنوان کشت گیاهان دارویی در دیم‌زارها به‌عنوان یک سیاست کلان از سوی جهاد کشاورزی استان در دست اجرا است.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم تا دراین‌باره با مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
حجت‌الله شهبازی با اشاره به رویکرد دنبال‌شده از سوی سازمان درخصوص گسترش کشت گیاهان دارویی در دیم‌زارهای استان همدان، گفت: تا قبل از عنوان شدن طرح جهش تولید در دیم‌زارها که در استان همدان از سال 1401 به آن ورود کردیم، در کل سهم ناچیزی از کشت گیاهان دارویی داشتیم.
وی افزود: به‌طور متوسط اگر بخواهیم مساحت زیر کشت گیاهان دارویی در دیم‌زارهای استان را از سال 1391 تا 1400 بررسی کنیم، تنها 4.8 هکتار هر سال زیر کشت گیاهان دارویی دیم داشتیم که عدد کمی است، اما با مطرح شدن این طرح شاهد نوعی جهش تولید در این عرصه بودیم.
این مقام مسئول با بیان اینکه در سال 1401 سهمیه‌ درنظر گرفته‌شده برای استان در این زمینه یک‌هزار هکتار احداث گیاهان دارویی دیم بود درحالی که عملکرد ما در همان سال به یک‌هزار و 237 هکتار رسید، اظهار کرد: در سال 1402 نیز سهمیه یک‌هزار هکتاری داشتیم که در آن شاهد تحقق یک‌هزار و 579 هکتار کشت و درواقع تحقق 150 درصد تعهد بودیم که از این مقدار در یک‌هزار و 370 هکتار موفق به برداشت محصول بودیم.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: این عدد بیانگر آن است که از بالغ‌بر 87 درصد مزارعی که به کشت گیاهان دارویی اختصاص داده بودیم، موفق به برداشت محصول شدیم.
شهبازی با تأکید بر اینکه در سال 1402 میزان محصول برداشت‌شده از این مزارع بالغ‌بر یک‌هزار و هفت تُن بود که این عدد به‌هیچ‌وجه در استان سابقه نداشت، خاطرنشان کرد: برای سال جاری نیز طبق پیش‌بینی‌ها و برش‌های‌ شهرستانی درنظر گرفته‌شده، پیشنهاد دادیم که در سطح پنج هزار هکتار از اراضی دیم شاهد کشت این محصولات باشیم.
وی با بیان اینکه در راستای ترغیب کشاورزان برای ورود به این عرصه امکانات و کمک‌های دولتی خاص درنظر گرفته شده است، عنوان کرد: خوشبختانه برای نخستین‌بار در سال زراعی 1403- 1404 قرار است کمک‌هزینه تأمین بذر گیاهان دارویی دیم را با 50 درصد از اعتبارات دولتی، تأمین کنیم؛ کسانی که محصولات مورد نظر ما را کشت کنند، می‌توانند تا 50 درصد هزینه‌هایشان از اعتبارات دولتی استفاده و 50 درصد باقی‌مانده را خود تأمین کنند؛ البته به شرط آنکه اول کشت را انجام داده و بعد از ما 50 درصد هزینه را دریافت کنند.
این مقام مسئول ابراز کرد: هماهنگی لازم با اداره توسعه فناوری‌های مکانیزه سازمان جهاد کشاورزی انجام شده تا از طریق کارشناسان مجرب و آموزش‌دیده با همراهی شرکت‌های مکانیزاسیون و شرکت‌های تولیدکننده ادوات کشاورزی استان، بتوانیم در راستای نظارت، آموزش و تأمین دستگاه‌های مورد نیاز در این بخش، ورود جدی‌تری داشته باشیم.
شهبازی خاطرنشان کرد: بنابراین کشاورزانی که سال جاری درصدد آن هستند که در کشت گیاهان دارویی از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات بهره ببرند، می‌توانند با مراجعه به مراکز خدمات ما در روستاها، از نظرات کارشناس استفاده کرده و اقدام به کشت مکانیزه این محصولات کنند.
وی با ابراز اینکه عمده محصولات کشت‌شده در قالب گیاهان دارویی در دیم‌زارهای استان طی سال زراعی گذشته خاکشیر، گشنیز و موسیر بوده است، اظهار کرد: علاوه‌بر این محصولاتی همچون زیره، گلرنگ، سیاهدانه، کنگر، خار مریم، زعفران و گل‌ محمدی نیز از دیگر محصولاتی بوده که در این طرح مورد تأکید سازمان برای کشت است.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه برای سال جاری نیز علاوه‌بر این محصولات مواردی همچون قدومه، بابونه و ختمی در زمره گیاهان دارویی برای کشت قرار گرفتند، عنوان کرد: البته معرفی 13 گونه عنوان‌شده به معنای محدودیت برای کشت سایر گیاهان دارویی نیست.
این مقام مسئول با ابراز اینکه در راستای تأمین بازار فروش محصولات نیز هماهنگی لازم با بخش خصوصی از سوی اداره کل انجام شده تا کشاورز درصورت عدم موفقیت درخصوص فروش محصول بتواند این امر را از طریق تشکل‌هایی که در بخش خصوصی داریم انجام دهد، اظهار کرد: علاوه‌بر این به کشاورزان توصیه می‌شود حتماً از محل تمهیداتی که در صندوق بیمه برای کشت گیاهان دارویی دیده‌ شده، محصولات و مزرعه خود را بیمه کنند تا درصورت بروز آسیب، بتوانند نسبت به دریافت خسارت اقدام کنند.
شهبازی در واکنش به این مسئله که برخی کشاورزان زعفران‌کار عنوان می‌کنند بذرهای یارانه‌دار برای این محصولات فراهم نشده، گفت: در توسعه کشت گیاهان دارویی سهم درنظر گرفته‌شده برای زعفران، به‌مراتب پایین‌تر از سایر گونه‌ها است؛ درحالی که هزینه اولیه این محصول به‌مراتب از سایر اقلام بیشتر است؛ بنابراین سه محصول زعفران، موسیر و گل‌ محمدی جزء محصولات حمایتی نیستند.
وی ادامه داد: با یک شرکت در بخش خصوصی در شهرستان کبوراهنگ هماهنگ کردیم که درصورت علاقه‌مندی، متقاضیان می‌توانند به‌صورت کشاورزی قراردادی نسبت به خرید پیاز زعفران اقدام کنند.
این مقام مسئول با تأکید بر اینکه در این فرایند بخشی از هزینه خرید پیاز توسط شرکت تأمین می‌شود و در عوض به وقت برداشت امکان تهاتر محصول فراهم است، عنوان کرد: خوشبختانه در استان این امکان برای کشاورزان زعفران‌کار فراهم شده که درصورت علاقه‌مندی بتوانند از آن بهره ببرند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در واکنش به فعالیت برخی شرکت‌های مهندسی که بر اثر ناآگاهی پیازهای تقلبی، آلوده به کنه و قارچ و جوانه‌زده تهیه کرده و در اختیار کشاورزان قرار می‌دهند، ابراز کرد: یکی از چالش‌هایی که در این حوزه داریم، نبود بذرهای گواهی‌شده است، اما دو راهکار پیش روی کشاورزان قرار داده‌ایم؛ نخست اینکه برای مزارع بزرگ می‌توانند از طریق نامه این اداره نسبت به خرید بذر اقدام کنند و راهکار دوم اینکه کشاورزان بذر را از شرکت‌ها و افراد شناخته‌شده در استان خریداری کنند که حتی در بسیاری از موارد حاضر هستند بذر را به‌صورت تضمینی در اختیارشان قرار دهند.

طاهره ترابی مهوش