حاشیهنشینی در سنندج، چهره عریان فقر زیرساختهای شهری
حاشیهنشینی در شهر سنندج همچون بسیاری دیگر از شهرهای کشور، به معضلی جدی تبدیل شده و فقر، بیکاری، نبود زیرساختهای شهری، ناکافی بودن خدمات عمومی و افزایش روزافزون آسیبهای اجتماعی، زندگی ساکنان این مناطق را با چالشهای جدی روبهرو کرده است.
افزایش جمعیت، مهاجرت از روستا به شهر، نبود برنامهریزی شهری مناسب و کمبود زمین برای ساختوساز، ازجمله دلایل اصلی گسترش مناطق حاشیهنشین در سنندج است؛ این مناطق بهدلیل نبود زیرساختهای اولیه همچون آب، برق، گاز و سیستم فاضلاب، با مشکلات بهداشتی و زیستمحیطی جدی روبهرو هستند. همچنین نبود امکانات آموزشی، بهداشتی و تفریحی مناسب، کیفیت زندگی ساکنان این مناطق را بهشدت تحت تأثیر قرار داده است.
امروزه حاشیهنشینی در سنندج نهتنها بر کیفیت زندگی ساکنان این مناطق تأثیر منفی گذاشته است، بلکه بهعنوان یک بار مالی بزرگ، بر دوش شهرداری سنگینی میکند؛ آمارهایی که از گذشته تاکنون ارائه شده، حاکی از آن است که شهر سنندج دارای بیشترین آمار حاشیهنشینی در کشور است و یکچهارم جمعیت آن در نواحی حاشیه ساکن هستند.
«شیدا حیدریان»، رئیس کمیسیون حاشیه شهر و نایبرئیس شورای اسلامی شهر سنندج، در گفتوگویی به بررسی دلایل گسترش روزافزون مناطق حاشیه و سکونتگاههای غیر رسمی در این شهر پرداخته؛ آنچه در ادامه میخوانید، حاصل این گفتوگو است:
* چه عواملی موجب گسترش روزافزون مناطق حاشیه در شهر سنندج شده است؟
گسترش روزافزون مناطق حاشیه در شهر سنندج، پدیدهای چندوجهی است که ریشه در عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیط زیستی دارد؛ بعضی از مهمترین دلایل این پدیده عبارت از «عوامل اقتصادی» همچون فقر و نابرابری اقتصادی، بیکاری، گرانی زمین بهدلیل افزایش تقاضای ناشی از افزایش جمعیت و دسترسی نداشتن به تسهیلات ساخت مسکن است.
همچنین «عوامل اجتماعی» ازجمله مهاجرت از روستا به شهر، رشد سریع جمعیت، ضعف در برنامهریزی شهری و عوامل «کالبدی و زیست محیطی» همچون کمبود زمین مناسب برای ساختوساز، شیب مناسب برای ساخت و نزدیکی به شهر اصلی برای تأمین خدمات مورد نیاز، از دیگر عوامل افزایش روزافزون نقاط حاشیه بوده است.
* میتوان آمار دقیقی از جمعیت ساکن این مناطق در شهر سنندج ارائه داد؟ این جمعیت چه سهمی از کل جمعیت شهر دارد؟
ارائه آمار دقیق از جمعیت ساکن در مناطق حاشیهنشین بهدلیل ماهیت غیر رسمی و پویا بودن این مناطق، دشوار است و تنها میتوان به آمار سرشماری سال 1395 اکتفا کرد که با واقعیت موجود همخوانی ندارد؛ بهعنوان مثال در سرشماری سال 1395 جمعیت نایسر 35 هزار نفر برآورد شده، اما امروزه تخمین زده شده است که جمعیتی بالغبر 100 هزار نفر در آن زندگی میکنند.
همچنین آمار سرشماری سال 1395 برای ناحیه منفصل شهری ننله دو هزار و 400 نفر و حسنآباد چهار هزار و 500 نفر بوده که درحال حاضر جمعیت این نواحی بسیار بیشتر از این آمار است؛ با توجه به اینکه آمار دقیق در دسترس نیست، نمیتوان سهم دقیق این مناطق را نسبت به کل شهر تعیین کرد، مگر برحسب سال 1395 که درست نیست.
* مهمترین مشکلات و چالشهای ساکنان مناطق حاشیهنشین شهر سنندج چیست؟ این مشکلات در طول زمان تشدید شده است؟
ساکنان مناطق حاشیهنشین سنندج با طیف وسیعی از مشکلات و چالشها روبهرو هستند که بهطور مستقیم بر کیفیت زندگی آنها تأثیر میگذارد؛ این مشکلات در طول زمان نهتنها کاهش پیدا نکرده، بلکه در بعضی موارد تشدید نیز شده است.
بعضی از مهمترین این مشکلات عبارت از مشکلات زیرساختی همچون نبود سیستم لولهکشی آب و فاضلاب مناسب و نبود شبکه معابر کارآمد است.
رعایت نکردن اصول فنی و بهداشتی و شهرسازی، تفکیک نشدن اصولی زمینها، تأمین نشدن سرانههای آموزشی، بهداشتی، خدماتی، ورزشی و سرانه فضای سبز، ناکارآمدی و ضعف سیستم حملونقل عمومی و ایجاد ترافیک در بیشتر ساعات روز، عدم مدیریت صحیح زباله، ایجاد گردوغبار بهدلیل وجود معابر خاکی، پوشش مناسب نداشتن معابر، عدم شیببندی و گلولای شدن معابر در فصول بارانی، از دیگر مشکلات موجود در این مناطق است.
* نبود زیرساختهای شهری چه تأثیری بر زندگی روزمره ساکنان این مناطق گذاشته است؟
نبود زیرساختهای شهری و مشکلات بهداشتی در مناطق حاشیهنشین چرخهای معیوب ایجاد میکند که منجر به افزایش محرومیت، کاهش فرصتها و کاهش کیفیت زندگی ساکنان این مناطق میشود.
این مشکلات بر نسلهای آینده نیز تأثیرگذار است و میتواند به ایجاد نسلهای محروم و آسیبپذیر منجر شود.
* مناطق حاشیه به کانون بعضی از آسیبهای اجتماعی تبدیل شده است؟
بله، متأسفانه بسیاری از مناطق حاشیهنشین به کانون بعضی از آسیبهای اجتماعی تبدیل شدهاند؛ این موضوع دلایل متعددی دارد که ازجمله آنها میتوان به مواردی همچون فقر و نابرابری اشاره کرد، زیرا ساکنان این مناطق بیشتر با فقر شدید و نابرابری اجتماعی روبهرو هستند که موجب میشود به سمت فعالیتهای خلاف قانون سوق داده شوند.
همچنین بیکاری و دسترسی نداشتن به فرصتهای شغلی، نبود شغل مناسب و درآمد پایدار، افراد را به سمت ارتکاب جرم و بزهکاری سوق میدهد؛ کمبود امکانات آموزشی و بهداشتی موجب دسترسی نداشتن به آموزش باکیفیت و خدمات بهداشتی مناسب، کاهش سطح آگاهی و درنتیجه افزایش آسیبپذیری افراد میشود.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، ضعف زیرساختهای شهری نیز همچون نبود آب آشامیدنی سالم، سیستم فاضلاب مناسب، برق و گاز، موجب بروز مشکلات بهداشتی و کاهش کیفیت زندگی میشود؛ تبعیض اجتماعی و فرهنگی هم از دیگر عواملی است که سبب نگاه منفی جامعه به ساکنان این مناطق و تبعیض علیه آنها میشود و کاهش عزت نفس و افزایش احساس طردشدگی را در پی دارد.