شناسه خبر:91752
1403/11/15 08:32:00

عضو هیئت‌علمی جامعه المصطفی گفت: حضرت عباس علیه‌السلام با سه امام معصوم زیست و بالنده شد، او دارای عصمت اختیاری بود و علم و شجاعتش مثال‌زدنی است، از او کمتر خطابه به یادگار مانده چون در محضر امام معصوم جز به ضرورت سخن نمی‌گفت.

در میان محبان اهل بیت علیهم‌السلام شخصیت حضرت ابالفضل العباس (ع) بسیار مورد توجه بوده و ادب و وفای حضرت، در تاریخ مشهور است. مقام معنوی حضرت عباس (ع) از طریق تقوا و تزکیه و خضوع ایشان در برابر امامان معصوم (ع) بود. ایشان بدون هیچ نگاه برتری‌جویانه به نسبت‌شان با امیرالمؤمنین (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، فقط به وظایف خود توجه داشتند. شخصیت معنوی، عبادی و اخلاقی حضرت عباس (ع) آن‌قدر زیاد است که نسبت به ایشان کنیه «ابوالفضل»، یعنی پدر فضائل را به‌کار می‌برند و حضرت به‌واسطه تقوا و ایمان راسخ‌شان احترام و آبروی ویژه‌ای نزد خداوند دارد تا جایی‌ که «باب‌الحوائج» لقب گرفته‌اند. قمر بنی‌هاشم (ع) شجاعتی داشت که برخاسته از ایمان بود و پس از شهادت ایشان ائمه اطهار (ع) این ویژگی خاص حضرت عباس (ع) را متذکر شده و آن وجود نورانی را تحسین می‌کردند. امام علی(ع) فرمودند: «لو تمیزت الاشیاء لکان الصدق مع الشجاعة»؛ اگر اشیاء دسته‌بندی شوند، بدون شک صدق و راستی با شجاعت و قهرمانی همراه خواهد بود. (غررالحکم، ج1، ص568) کسی که به انتخاب خود و اعتقاد خود شک ندارد و از سر صدق بندگی می‌کند و از امامان خود اطاعت می‌کند، دلیلی ندارد ترس و وحشتی از کسی به دل خود راه دهد.

با ذکر این مقدمه آن‌چه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهرغرب با عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ جامعه المصطفی و از پژوهشگران برجسته دینی در مورد شخصیت و صفات حضرت عباس علیه‌السلام است؛ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدقاسم احمدی می‌گوید عباس علیه‌السلام پرورش‌یافته دامان اهل بیت بوده و محضر سه امام معصوم را درک کرده، بنابراین با استعداد و ایمانی که داشته عجیب نیست به مقامی برسد که شهیدان به او غبطه بخورند یا سیدالشهدا که عالم و آدم می‌گویند «بابی انت و امی» به برادرش عباس بگوید جانم فدایت...

در ادامه مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:

وی در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه حضرت ابالفضل ‌العباس علیه‌السلام در خاندان اهل‌ بیت علیهم‌السلام رشد کرد و بالنده شد، گفت: این شخصیت والا در خاندان نبوت تربیت شده، کسب علم کرده، اخلاق آموخته و فضائل شخصیتی خود را به‌دست آورده است.

بالندگی در خانواده وحی او را عباس کرد...

وی در ادامه با تأکید بر اینکه بالندگی در دامان اهل بیت زمینه‌ای بسیار مناسب برای رشد هر انسان فرهیخته‌ای است، تصریح کرد: با این وصف، هر قدر شایستگی انسان بیشتر باشد، علم، فضیلت، ایمان و تقوای بیشتری دریافت می‌کند و هرچه انسان کم‌توان‌تر باشد، کمتر بهره می‌برد. زندگی و شهادت حضرت عباس نشان می‌دهد بسیار مستعد بوده و از این ظرفیت ارزشمند نهایت استفاده را برده است.

این کارشناس علوم دینی سپس افزود: پدر حضرت عباس، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام بوده که بعد از نبی صلوات‌الله علیه و آله برترین مخلوق خدا بوده، مادرش هم فاطمه کلابیه بوده که خاندانش به شجاعت و برتری مشهور بودند. عقیل برادر حضرت امیر (ع) که به نسابه عرب (نسب‌شناسی) معروف بوده او را از یک خاندان شایسته انتخاب می‌کند و به همسری امیرالمؤمنین (ع) درمی‌آید.

خانواده مادری عباس شجاع و نامدار بودند

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی در جمع‌بندی این بخش از سخنان خود با این بیان که خانواده مادری حضرت عباس شجاع، شایسته و نامدار بودند، خاطرنشان کرد: حضرت عباس علیه‌السلام از هر دو طرف نام‌آور بوده و اگرچه برتری فاطمه‌ کلابیه به برتری بانوی دو عالم فاطمه زهرا علیهاالسلام نمی‌رسد اما زنی شایسته بوده. این نکته را هم اضافه کنم که هیچ زنی در عالم به پای حضرت صدیقه طاهره (س) نمی‌رسد و مقام هیچ‌کس با ایشان قابل قیاس نیست.

وی گفت: نکته‌ای که در مورد حضرت عباس علیه‌السلام بسیار مهم بوده و کمتر به آن اشاره می‌شود این است که ایشان با سه امام معصوم زندگی کرده؛ حضرت امیرالمؤمنین، امام حسن مجتبی و امام حسین علیهم‌السلام. حضرت عباس در برابر ائمه همواره مطیع بوده و با ادب سرشاری که از او در تاریخ به یادگار مانده، هیچ‌گاه خود را مطرح نکرده است.

اباالفضل العباس خودش را مطرح نکرد، بنابراین کمتر مطلبی از او به یادگار مانده

عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ جامعه المصطفی در ادامه متذکر شد: تا وقتی امیر مؤمنان در قید حیات بوده، حضرت عباس هیچ نام و نشانی از خود در باب اخلاق، سیاست، شجاعت و علم مطرح نمی‌کند، در زمان امام حسن مجتبی نیز همین‌طور و در زمان اباعبدالله الحسین نیز همین گونه بوده؛ یعنی مطیع و تابع محض. بنابراین کمتر مطلبی از آن وجود مقدس در تاریخ به چشم می‌خورد. این مطیع بودن و خود را مطرح نکردن همان ادبی است که حضرت عباس به آن شهره شده است.

عباس در برابر ائمه معصوم مانند عبد در برابر مولا بود

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی با این بیان که حضرت عباس علیه‌السلام در برابر سه امام معصوم هم‌عصر خود مثل یک عبد در برابر مولا بود، مطرح کرد: اگر کمتر حدیث و روایتی از حضرت به جا مانده به این دلیل و موقعیت خاندانی بوده، البته از سوی دیگر فضائل پرشمارش نیز مرهون هم‌زیستی و تبعیت محض از امام معصوم است.

برادرم، عباس، جانم فدایت...

وی تصریح کرد: وقتی امام حسین علیه‌السلام حضرت عباس را برای پاسخ دادن به امان‌نامه‌ای که شمرابن‌ذی‌الجوشن آورده بود، فرستاد فرمود: بنفسی انت یا اخی؛ جانم به فدای تو برادرم. ببینید وقتی امام معصوم چنین تعبیری را به‌کار می‌برد و فدا شدن جان ارزشمند خود را درباره شخصیتی به‌کار می‌برد، از سر مبالغه و احساسات نیست، بلکه بیان‌کننده یک حقیقت بزرگ درباره آن وجود مقدس است.

این مدرس علوم دینی یادآوری کرد: امام حسین علیه‌السلام وقتی حضرت عباس را این‌طور مورد خطاب قرار می‌دهد او را شایسته این تعبیر می‌داند، تعبیری که قوی بوده و در تواریخ به‌ویژه تاریخ طبری از ابی‌ مخنف هم نقل شده، بیانگر عظمت وجودی آن جناب است.

راز عظمت حضرت عباس (ع) از نگاه تاریخ و روایات

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی سپس با اشاره به کلام امام سجاد علیه‌السلام در مورد حضرت عباس و جایگاه باعظمت ایشان نیز، بیان کرد: حضرت زین‌العابدین نیز فرموده‌اند: «إِنَّ للعبّاس عندَاللهِ مَنزِلَةً یَغبِطُهُ بِها جَمیعُ الشُهداء یَومَ القِیامَة؛ همانا (عمویم) عباس نزد خداوند، جایگاه و مقامی دارد که تمام شهیدان در روز قیامت غبطه آن مقام را می‌خورند.» این عبارت یعنی حتی جناب جعفر طیار و حمزه سیدالشهدا هم غبطه می‌خورند، این کلام برای اهل معنا بسیار عمیق و بلند است.

وی با تأکید بر اینکه کلمات معصومین درباره حضرت عباس جایگاه برجسته و والای ایشان را مشخص می‌کند، ابراز کرد: جمله دیگری از امام صادق علیه‌السلام درباره حضرت ابالفضل روایت شده که فرمود: «کانَ عَمُّنَا العَبّاسُ بنُ عَلِىٍّ نافِذَ البَصیرَةِ، صٌلبَ الإِیمانِ، جاهَدَ مَعَ أبى عَبدِ اللّه ِوأبلی بَلاءً حَسَناً، ومَضی شَهیداً؛ عمویمان عباس‌بن على علیه‌السلام، تیزبین بود و ایمانى استوار داشت، همراه اباعبدالله علیه‌السلام جنگید، آزمونى نیکو داد و به شهادت رسید.» این جملات جز جایگاه باعظمت حضرت عباس چه معنایی دارد؟

عباس علیه‌السلام علم را چشیده و در جانش نفوذ کرده بود

این پژوهشگر علوم دینی سپس با اشاره به مقام علمی حضرت قمر بنی‌هاشم، تأکید کرد: در روایات آمده همان‌طور که عرض کردم ایشان پرورش‌یافته خاندان اهل‌ بیت علیهم‌السلام بود، خاندانی که دارای علم لدنی و الهی بودند، در روایتى که از امامان معصوم علیه‌السلام به ما رسیده، فرموده‌اند: «ان العباس بن على زُق العلم زَقا؛ همانا عباس فرزند على علیه‌السلام علم را چون غذا، در کودکى از پدرش وارد جانش نموده است.» یعنی علم را چشیده و تمام و کمال از خاندان عصمت و طهارت دریافت کرده است.

امیرِ بیان، مربی قمر بنی‌هاشم

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی ادامه داد: عباس علیه‌السلام چشم باز کرده و امیرالمؤمنین را بالای سر خود دیده، همان امامی که کلامش را مادون کلام خدا و مافوق کلام بشر می‌خوانند. هیچ بشری مثل امیرِ بیان نیامده و چنین شخصیتی، مربی عباس علیه‌السلام بوده است.

وی در ادامه سخنان خود به حماسه کربلا و نقش و حضور حضرت عباس علیه‌السلام در آنجا نیز گریزی زد و تشریح کرد: ایشان در کربلا یک حرکت دقیق و ظریف دارد و آن هنگامی است که فرزندان امام حسین، فرزندان امام حسن، فرزندان مسلم‌ابن عقیل و... همه به شهادت رسیدند. سه برادر ابالفضل العباس هم در کربلا در رکاب سیدالشهدا بودند، حضرت عباس ابتدا برادرانش عبدالله، عثمان و جعفر را به میدان می‌فرستد تا با شهادت آنان از اجر مصیبت برادران خود نیز بهره‌مند شود‌، یعنی عباس علیه‌السلام داغ برادران خود را دیده و اینکه آن‌ها در رکاب حسین علیه‌السلام به شهادت رسیدند و از این حیث نیز مقام والایی دارد.

شجاعت و وفاداری حضرت عباس (ع)، الگویی جاودانه برای آزادگان

عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ جامعه المصطفی اضافه کرد: در شب عاشورا که امام، بیعت را از همه برداشت و فرمود: «شما بروید، این‌ها با من کار دارند.» نخستین شخصی که برخاست و اعلام وفاداری کرد حضرت عباس علیه‌السلام بود و صحبت جانانه‌ای کرد که ما بعد از تو به کجا برویم؟‌ زندگی بی تو برای ما ارزشی ندارد، اگر هفتاد (یا هزار) بار ما را بکشند، جسد ما را بسوزانند، خاکستر ما را بر باد بدهند و ما باز زنده شویم، دوباره پشت سر تو می‌ایستیم و از آنان هراسی نداریم. اصحاب نیز یکی یکی بعد از عباس‌ سلام‌الله علیه برخاسته و اعلام وفاداری می‌کنند و در رکاب سیدالشهدا علیه‌السلام می‌مانند.

ابالفضل العباس دارای عصمت اختیاری بود

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی با بیان اینکه حضرت عباس معصوم نبوده اما مقامی در حد عصمت داشته نیز تصریح کرد: برخی، از این مقام به «عصمت اختیاری» یاد می‌کنند؛ به این معنا که ایشان با اختیار خود هیچ‌گاه گناه نکرده و آن‌قدر معرفت و علم داشته که باطن گناه را می‌شناسد و تزکیه و ایمان بالا این مقام را به ایشان می‌دهد.

تعابیر معصومین در مورد حضرت عباس صرفاً احساسی نیست

وی با ابراز اینکه تعبیرات حضرات معصومین احساسی نبوده وگرنه در مورد دیگر اولاد و برادران ائمه نیز مطرح می‌شد، گفت: مقام عباس علیه‌السلام و اخلاص و معرفت بالای او سبب این بیانات در وصف مقام او شده، وگرنه برادران ایشان هم به شهادت رسیده‌اند، اما این تعابیر والا منحصر به شخصیت ابالفضل العباس است.

این کارشناس علوم دینی یادآور شد: در مورد تعبیرات لشکر دشمن مبنی بر پسرعمو خواندن حضرت عباس نیز باید توجه کرد، مسأله نسبت خانوادگی نبوده بلکه هم‌قبیله بودن از جانب مادر، مطرح است. بنابراین وقتی شمر امان‌نامه آورد و ایشان را با نسبت هم‌قبیله‌ای خطاب قرار داد، ابالفضل العباس به اذن امام حسین علیه‌السلام سخنانی گفت و فرمود: لعنت بر تو و امان‌نامه‌ات، امان‌نامه آورده‌ای که مرا از فرزند فاطمه سلام‌الله علیها جدا کنی؟ اینجا نیز همان‌طور که عرض کردم ادب عباس علیه‌السلام مشهود است و تا امام معصوم دستور نداده کلامی بر زبان نمی‌آورد.

حضرت عباس (ع)، علمدار عاشورا و اسوه‌ جانبازان

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدی در خاتمه سخنان خود با اشاره به نام‌گذاری روز ولادت حضرت عباس به روز جانباز و تبریک این روز بزرگ به جانبازان سرافراز گفت: ابالفضل العباس قبل از شهادتش جانباز شده و با آن دست‌های بریده‌شده نیز تمام تلاش خود را کرد تا از امام و خیام دفاع کند. این نام‌گذاری اتفاق مبارکی بوده و الگوی نیکی برای همه جانبازان است که روز جانباز با نام آن مرد بزرگ که با حلم و بردباری، شجاعت و آزادگی، تلاش و مجاهدت، علمدار دفاع از حق بوده است.

شناسه خبر 91752