لالجین به‌عنوان پایتخت سفال و سرامیک ایران شناخته می‌شود. این شهر با پیشینه‌ای غنی در صنعت سفالگری، یکی از مهم‌ترین مراکز تولید سفال در خاورمیانه به‌شمار می‌رود؛ هنر سفالگری در لالجین ریشه در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
سفالگری در لالجین قدمتی دیرینه دارد و برخی منابع تاریخی نشان می‌دهند که این هنر از دوره سلجوقی در این منطقه رواج یافته که تا به امروز ادامه دارد؛ لالجین به‌دلیل خاک مرغوب و دسترسی به منابع طبیعی مناسب، به یکی از قطب‌های اصلی تولید سفال در ایران تبدیل شده است.
سفال لالجین در پی داشتن کیفیت زیاد و تنوع در طراحی و رنگ‌آمیزی، شهرت پیدا کرده است. از ویژگی‌های بارز این سفال‌ها، می‌توان به مواردی همچون مواد اولیه مرغوب، طرح‌های سنتی و مدرن، رنگ‌آمیزی زیبا، دوام و مقاومت اشاره کرد که این محصول را منحصربه‌فرد کرده است.
سفال لالجین نه‌تنها به‌عنوان یک صنعت دستی، بلکه به‌عنوان بخشی از هویت فرهنگی ایران شناخته می‌شود؛ این صنعت نقش مهمی در اقتصاد محلی ایفا می‌کند و برای بسیاری از مردم لالجین منبع درآمد اصلی است. همچنین سفال لالجین به کشورهای مختلف صادر می‌شود و به‌عنوان نمادی از هنر ایرانی در جهان مطرح است.
سفال لالجین به‌عنوان یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی ایران، نمادی از هنر، فرهنگ و تاریخ این سرزمین است. حفظ و توسعه این هنر نیازمند حمایت دولت، آموزش نسل جوان و معرفی بیشتر آن به بازارهای جهانی است. با توجه به ظرفیت‌های زیاد این صنعت، سفال لالجین می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و اقتصادی ایران در جهان مطرح شود.
با وجود شهرت جهانی، صنعت سفال لالجین با چالش‌هایی همچون رقابت با محصولات صنعتی با توجه به تولیدات ماشینی که بازار سفال‌های دست‌ساز را تحت تأثیر قرار داده‌اند و مشکلات بازاریابی مواجه است که فروش این محصولات را تحت شعاع قرار می‌دهد.
با توجه به آنچه بیان شد و این مهم که سفال یکی از هنرهای دیرینه و اصیل ایرانی است، با ناصر امینی، یکی از هنرمندان اهل لالجین که متولد سال 1364 بوده و دارای مدرک کاردانی صنایع دستی است، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه نتیجه را می‌خوانید:
* چه چیزی شما را به حرفه سفال‌گری جذب کرد؟
موقعیت شهر جهانی سفال نخستین انگیزه‌ای بود که باعث شد من به شغل سفالگری روی بیاورم. بعد از ورودم به این حرفه، اشتیاقم صدبرابر شد، چراکه واقعاً حس خلق آثار هنری مخصوصاً سفالگری، لذت‌بخش است و آرامش خاصی به من می‌دهد.
* چطور وارد این حرفه شدید و چه مدت است در این زمینه فعالیت دارید؟
من از سن هشت‌سالگی بعد از تعطیلی مدارس در تابستان، به کارگاه‌های سفالگری می‌رفتم و مشغول کار می‌شدم؛ به سفارش پدرم در یک کارگاه طی ساعات مشخصی آموزش هم می‌دیدم و اکنون بیش از 30 سال است که در این شغل فعالیت دارم.
* اساتید شما چه کسانی بودند؟
اساتید زیادی در لالجین بودند که بنده از حضور همه آن‌ها استفاده کرده‌ام و تک‌تک آن‌ عزیزان نقش اساسی در آموختن این هنر به من داشته‌اند.
حدود 10 سال هنر سفالگری را نزد استاد حاج‌محمدرضا صادقی آموختم که او علاوه‌بر هنر سفالگری، به من سبک زندگی اصولی را نیز آموخت؛ معتقدم حس آرامشی که در کارگاه سفالگری وجود دارد، باعث این موضوع مهم است.
* بفرمایید از چه نوع ابزاری در کار خود استفاده می‌کنید؟
ابزار خاصی برای خلق این آثار هنری نیاز نیست، به‌واقع همه ابزارها ساده و قابل دسترس هستند، مانند چرخ سفالگری، کاردک و تیغه.
*روند طراحی و اجرای یک سفال چگونه است؟
روند طراحی متداول در شهر ما این‌گونه است که الگوها از سوی مشتریان ارائه و توسط سفال‌گران خلق می‌شوند.
آثاری که تاکنون خلق نشده‌اند و برای نخستین‌بار توسط هنرمندان خلق می‌شوند، طرحشان به‌صورت ذهنی است و هر هنرمندی نسبت به افکار و ذهنیت خود، آثار متفاوتی خلق می‌کند؛ جذابیت هنر صنایع دستی نیز همین بوده که آن را نسبت به سایر صنایع متفاوت کرده است.
* چه مدت‌زمانی برای تکمیل یک اثر معمولی نیاز دارید؟
مدت‌زمان تکمیل یک اثر هنری بستگی به نوع، حجم و ریزه‌کاری‌های آن دارد، اما می‌توان گفت تولید هر اثر به‌صورت میانگین 10 روز زمان لازم دارد.
* چه ویژگی‌هایی باعث شده آثار شما منحصربه‌فرد باشند؟
آثار من منحصر‌به‌فرد نیستند، همه هنرمندان آثار منحصربه‌فرد دارند؛ اما آن چیزی که باعث می‌شود یک اثر متفاوت به‌ نظر برسد، استفاده از فن‌های به‌روز، بسته‌بندی درست، تبلیغات و نوع عرضه به بازار است.
* سخت‌ترین چالش‌هایی که تاکنون در این حرفه با آن‌ها روبه‌رو شده‌اید، چه بوده‌اند؟
سخت‌ترین چالش‌های ما مشکلات اداری، عدم حمایت دولت در مواردی مانند مالیات، حذف بیمه‌های معافیت‌دار، اجرایی نشدن بیمه هنرمندان در این شهر، مسائل صادرات و مهم‌ترین و عذاب‌آورترین آن‌ها، عدم همفکری دولت با بخش خصوصی بوده که روند پیشرفت را به‌شدت کُند کرده‌اند.
برای مثال با اصلاح کوره‌های سنتی، می‌توان باعث کاهش 60 الی 70 درصدی مصرف سوخت شد؛ همچنین این مهم ارتقای 60 درصدی محصولات تولیدی را به همراه خواهد داشت، اما متأسفانه دولت فایبرهای صنعتی را با تعرفه بسیار زیاد، به‌صورت انحصاری و توسط اشخاصی خاص وارد می‌کند که این امر باعث شده تهیه محصول مذکور برای یک کارگاه تولیدی صنایع دستی، توجیه اقتصادی نداشته باشد و همچنان از کوره‌های قدیمی استفاده شود.
* وضعیت صادرات محصولات شما چگونه است؟
وضعیت صادرات توسط تولیدکنندگان خوب نیست و ما صادرات را به‌صورت غیر رسمی انجام می‌دهیم؛ محصولات تولیدی کارگاه من اکثراً صادر می‌شوند و در کشور عراق و جدیداً در کشور روسیه، استقبال از آن‌ها بیشتر شده است.
* به عنوان پرسش آخر بفرمایید درخصوص تأمین خاک برای سفال‌گران لالجینی موضوعاتی مثل کمبود مطرح بود، آیا این مشکل حل شده است؟
تأمین خاک رس برای سفال‌گران همچنان با چالش مواجه است. کمبودی در این خصوص وجود ندارد و گیرهای اداری باعث این اختلال شده؛ ما از متولیان این حوزه درخواست احداث آزمایشگاه تخصصی داریم تا بتوان با اصلاح کیفیت، خاک را بهبود بخشید.
سفال لالجین به‌عنوان یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی ایران، نمادی از هنر، فرهنگ و تاریخ این سرزمین است. حفظ و توسعه این هنر نیازمند حمایت دولت، آموزش نسل جوان و معرفی بیشتر آن به بازارهای جهانی است؛ با توجه به ظرفیت‌های زیاد این صنعت، سفال لالجین می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و اقتصادی ایران در جهان مطرح شود. هم‌اکنون نیز این محصول به‌دلیل کیفیت زیاد، طراحی‌های منحصربه‌فرد و اصالت فرهنگی، مورد توجه خریداران خارجی قرار گرفته‌ است.
یکی از مشکلات این حوزه، حمل‌ونقل است؛ چراکه حمل‌ونقل ظروف سفالی به‌دلیل شکنندگی، نیازمند بسته‌بندی مناسب و هزینه‌های زیاد بوده و دیگر موضوع، رقابت با محصولات مشابه ماشینی است. چراکه رقابت با محصولات مشابه از کشورهایی مانند چین و هند که با قیمت‌های پایین‌تر عرضه می‌شوند، سخت است.
عدم معرفی کافی و تبلیغات هدفمند در بازارهای جهانی، تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری بین‌المللی از دیگر مشکلاتی است که دسترسی به برخی از بازارها را دشوار کرده است.
برای افزایش صادرات سفال لالجین می‌توان به استفاده از روش‌های نوین بسته‌بندی برای کاهش آسیب‌های حمل‌ونقل، ایجاد برند معتبر برای آن و معرفی به‌عنوان یک محصول لوکس و هنری، حضور فعال در نمایشگاه‌های صنایع دستی و هنری در سطح جهانی، ارائه تسهیلات مالی و حمایت‌های دولتی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان و شناسایی و ورود به بازارهای جدید اشاره کرد که باید برای این موارد برنامه‌ریزی کرد تا بتوان از این هنر ارزآوری لازم را داشت.
کلام آخر آنکه صادرات سفال لالجین با وجود چالش‌ها، ظرفیت زیادی برای رشد و توسعه دارد؛ با بهبود کیفیت محصولات، افزایش تبلیغات و حمایت‌های دولتی، می‌توان سهم بیشتری از بازارهای جهانی را به‌دست آورد؛ سفال لالجین نه‌تنها به‌عنوان یک کالای تجاری، بلکه به‌عنوان نمادی از فرهنگ و هنر ایران، می‌تواند جایگاه خود را در جهان تثبیت کند.

شهره کرمی