سفال لالجین، به‌عنوان یکی از اصیل‌ترین و شناخته‌شده‌ترین صنایع دستی ایران، نمادی از هنر، فرهنگ و تاریخ این سرزمین است. شهر لالجین، واقع در استان همدان، به‌دلیل پیشینه غنی در زمینه سفالگری، به‌عنوان پایتخت سفال ایران شناخته می‌شود که با قدمتی چندهزار ساله، همواره مرکز تولید ظروف سفالی و سرامیکی بوده و هنرمندان آن با مهارت و خلاقیت بی‌نظیر خود، آثاری خلق می‌کنند که نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان مورد تحسین قرار گرفته‌اند.
سفال لالجین تنها یک محصول هنری نیست، بلکه روایتی از زندگی، فرهنگ و اعتقادات مردم این منطقه است. از دیرباز، سفال‌گری در لالجین به‌عنوان یک هنر-صنعت، نقش مهمی در اقتصاد و معیشت مردم این شهر ایفا کرده است. هنرمندان این خطه با استفاده از خاک مرغوب منطقه و فنون سنتی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند، ظروفی می‌سازند که ترکیبی از زیبایی، کارایی و اصالت دارند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد سفال لالجین، تنوع طرح‌ها و نقش‌های آن است. از نقش‌های هندسی و گیاهی گرفته تا طرح‌های انتزاعی و مدرن، هر قطعه سفال لالجین داستانی منحصر به‌فرد را روایت می‌کند. این تنوع نه‌تنها نشان‌دهنده خلاقیت هنرمندان است، بلکه بیانگر توانایی آن‌ها در تطبیق هنر سنتی با نیازها و سلیقه‌های دنیای مدرن است.
در دنیای امروز، سفال لالجین نه‌تنها به‌عنوان یک کالای هنری، بلکه به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی ایران شناخته می‌شود. این هنر اصیل با وجود چالش‌های دنیای مدرن، همچنان زنده و پویا باقی مانده و با نوآوری‌هایی مانند احداث آزمایشگاه‌های تخصصی برای بهبود کیفیت خاک و استفاده از فناوری‌های جدید، به سمت آینده‌ای روشن در حرکت است.
سفال لالجین تنها یک محصول نیست؛ بلکه میراثی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ ایران دارد و با هر قطعه‌ای که ساخته می‌شود، داستان‌های گذشته را به آینده پیوند می‌زند. این هنر، نشان‌دهنده تعامل انسان با طبیعت، خلاقیت و پشتکار است و به ما یادآوری می‌کند که چگونه می‌توان با استفاده از ساده‌ترین مواد، مانند خاک، آثاری ماندگار و ارزشمند خلق کرد.
با ذکر این مقدمه و با توجه به این موضوع با رئیس اتحادیه سفال و سرامیک لالجین گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
مهدی کشوری‌دلاور، با بیان اینکه حدود 30 سال است که در حوزه سفال و سرامیک فعالیت دارم، اظهار کرد: از دوران کودکی همراه با تحصیل در کنار پدرم مشغول فعالیت بودم و از تجربیات او در این عرصه استفاده کرده‌ام.
وی مطرح کرد: هم‌اکنون محصولات لالجین را به بیشتر شهرهای کشور و همچنین به برخی از کشورها مثل عراق، عمان و امارات صادر می‌کنم.
*حضور در هفت نمایشگاه معتبر
وی با یادآوری اینکه نزدیک به دو سال است که مسئولیت اتحادیه به بنده واگذار شده، خاطرنشان کرد: اتحادیه سفال و سرامیک طی این دو سال در رویدادهای مختلف مثل نمایشگاه‌های معتبر که در شهرهای تهران و تبریز به‌صورت گروهی برگزار شده، حضور داشته است.
*برگزاری دوره‌های آموزشی
این مسئول ادامه داد: اتحادیه دوره‌های آموزشی ازجمله لعاب‌کاری، کمک‌های اولیه، امور مالیاتی، محتوا و فن بیان برای معرفی لالجین و استان همدان در سطح ملی و بین‌المللی برگزار کرده، همچنین در حوزه تبلیغات نیز برای جذب گردشگر اقداماتی انجام شده است.
*فعالیت 1300 کارگاه و 300 فروشگاه در لالجین
کشوری‌دلاور با بیان اینکه حجم عمده سفال و سرامیک در شهر جهانی لالجین تولید می‌شود افزود: بالغ بر یک هزار و 300 کارگاه و حدود 300 فروشگاه مشغول فعالیت هستند.
* لالجین در زمینه اشتغال هم سهم بسزایی در استان ایفا می‌کند
وی با اشاره به اینکه لالجین در زمینه اشتغال هم سهم بسزایی در استان ایفا می‌کند به‌ طوری که روزانه بالغ بر 6 هزار نفر به‌صورت مستقیم در کارگاه‌های این شهر حضور می‌یابند و هزاران نفر به‌صورت غیر مستقیم در این حرفه فعالیت دارند، تصریح کرد: اگر توجه ویژه‌ای به لالجین در سطح استان و ملی شود، قطعاً بازخورد مطلوبی در سطح ملی و بین‌المللی خواهد داشت و باعث رشد و آبادانی استان خواهد شد.
*تعطیلی دانشگاه‌ها زنگ خطری برای رشد و پیشرفت آموزشی لالجین
وی افزود: بعد از جهانی شدن لالجین از طرف یونسکو در سال 1395 تصور بر این بود که توجه ویژه‌ای به این شهر خواهد شد و شاهد تغییرات اساسی در سطح زیرساخت و آموزش خواهیم بود اما متأسفانه نه‌تنها این اتفاق نیفتاد بلکه شاهد تعطیلی دانشکده علمی کاربردی و همچنین دانشگاه پیام نور لالجین بودیم، با توجه به جایگاه مهم آموزش در پیشرفت این صنعت، این امر یک زنگ خطر جدی به‌شمار می‌رود.
رئیس اتحادیه سفال و سرامیک لالجین تأکید کرد: هنرمندان لالجین افراد پرتلاش و زحمت‌کشی هستند که برخی اوقات شبانه‌روزی کار می‌کنند ولی این روزها مشکلات عدیده‌ای گریبانگیر آن‌ها شده است.
*معطلی مجوز برداشت خاک در برخی از ادارات استان؛ تهدید بزرگ برای صنعت سفال لالجین
کشوری‌دلاور در ادامه با اشاره به موانع و چالش‌هایی که هنرمندان با آن روبه‌رو هستند گفت: با وجود پیگیری‌های انجام‌شده، سال جاری خاک مرغوب به دست هنرمندان سفالگر نرسید و باعث از بین رفتن دسترنج آن‌ها و تعطیلی کارگاه‌ها شد، همچنین مجوز برداشت خاک در برخی از ادارات استان مثل جهاد کشاورزی معطل مانده که یک تهدید بزرگ برای صنعت سفال و افراد شاغل در این حوزه به‌شمار می‌رود.
* معافیت حق بیمه سهم کارفرما در طول یک سال اخیر از کارگاه‌های جدید حذف شده
وی افزود: درخصوص بیمه تأمین اجتماعی نیز معافیت پرداخت حقِ بیمه سهم کارفرما در طول یک سال اخیر از کارگاه‌های جدید حذف شده و افزایش حق بیمه کارگران را در پی داشته که منجر به عدم توانایی در پرداخت این مبلغ شده و شکایت بین کارگر و کارفرما را در پی داشته است.
*رکود بازار با افزایش قیمت مواد اولیه سرامیک، لعاب و بسته‌بندی
وی خاطرنشان کرد: افزایش قیمت مواد اولیه سرامیک و لعاب و همچنین لوازم بسته‌بندی با وجود وضعیت بد بازار فروش، یکی دیگر از عوامل رکود بازار محسوب می‌شود.
رئیس اتحادیه سفال و سرامیک لالجین با بیان اینکه امسال در سه مرحله گرانی داشته‌ایم، گفت: این در حالی است که قیمت تولیدکننده با توجه به نبودن بازار و رقابت ناسالم تغییری پیدا نکرده و در مواردی کمتر از قیمت تمام‌شده عرضه شده که در طولانی‌مدت باعث می‌شود شاهد تعطیلی برخی از کارگاه‌ها باشیم.
کشوری‌دلاور ابراز کرد: با توجه به بازار رقابتی در لالجین و حجم تولید بالا متأسفانه معاملات به‌صورت چکی و دفتری است در صورتی که برای تأمین مواد اولیه بایستی نقدی خرید کرد و این موضوع یکی دیگر از چالش‌های تولیدکنندگان است.
*140 کارگاه در لالجین با مشکل گازکشی مواجه‌اند
وی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه حدود 140 کارگاه در لالجین با مشکل گازکشی مواجه‌اند و همچنان مثل قدیم از سوخت نفت سفید استفاده می‌کنند، اظهار کرد: این موضوع باعث پایین آمدن کیفیت محصولات و مشکلات عدیده برای هنرمندان شده که نیاز به تصمیم جدی مسئولان و مساعدت در این زمینه داریم.
* دغدغه‌مندی استاندار؛ رشد و پیشرفت شهر جهانی لالجین رادر پی خواهد داشت
رئیس اتحادیه سفال و سرامیک لالجین در پایان تأکید کرد: امیدواریم با ورود استاندار که خود دغدغه‌مند هستند و بازنگری در انتخاب یکسری از مسئولان ادارات که جلوی رشد و توسعه را گرفته‌اند؛ شاهد رشد و پیشرفت روزافزون استان و شهر جهانی لالجین باشیم.
برداشت خاک از معادن لالجین همچنان به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم این منطقه مطرح است. خاک لالجین به‌دلیل کیفیت بالا و ویژگی‌های منحصر به‌فرد، ماده اولیه اصلی برای تولید سفال و سرامیک در این شهر محسوب می‌شود. با این حال، برداشت بی‌رویه و غیراصولی خاک در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی را در مورد تخریب محیط زیست و کاهش منابع خاک مرغوب ایجاد کرده است.
برخی افراد و گروه‌ها به‌صورت غیرمجاز و بدون نظارت، اقدام به برداشت خاک از اراضی اطراف لالجین می‌کنند که این موضوع نه‌تنها به محیط زیست آسیب می‌زند، بلکه کیفیت خاک را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
با توجه به برداشت‌های گسترده، منابع خاک مرغوب در حال کاهش است و این امر می‌تواند آینده صنعت سفال‌گری لالجین را با خطر مواجه کند از طرفی برداشت بی‌رویه خاک منجر به تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک و تغییرات نامطلوب در اکوسیستم منطقه شده است.
این موضوعات باعث شده تا سازمان‌های محیط زیست و منابع طبیعی با افزایش نظارت و کنترل، از برداشت‌های غیرمجاز جلوگیری کنند. همچنین برای جلوگیری از تخریب بیشتر، محدوده‌های مجاز برای برداشت خاک تعیین شده و تنها معادن دارای مجوز، اجازه فعالیت دارند.
نبود قوانین جامع و ضمانت‌های اجرایی قوی، مانع از کنترل کامل برداشت خاک شده است. از طرفی برای حفظ صنعت سفال‌گری لالجین و محیط زیست این منطقه، ضروری است که برداشت خاک به‌صورت پایدار و مسئولانه انجام شود. این امر مستلزم همکاری بین سازمان‌های دولتی، هنرمندان محلی و جامعه است. همچنین، احداث آزمایشگاه‌های تخصصی برای بهبود کیفیت خاک و استفاده از روش‌های نوین می‌تواند به کاهش وابستگی به برداشت بی‌رویه خاک کمک کند.
کلام آخر آنکه در صورت عدم توجه به این چالش‌ها، ممکن است صنعت سفال‌گری لالجین با مشکلات جدی مواجه شود؛ بنابراین، اقدامات فوری و برنامه‌ریزی بلندمدت برای حفظ منابع خاک و محیط زیست این منطقه ضروری است.

شهره کرمی