ماه مبارک رمضان، ماه ضیافت الهی و نزول قرآن، فرصتی است برای تزکیه روح و نزدیکی به خداوند و جایگاهی ویژه در میان مردم دارد. می‌گویند اگر حساب سال و ماه را هم نداشته باشی، بوی ماه رمضان را استشمام می‌کنی و نزول این ماه بر قلب‌ها با عشق عجین است.
احکام مربوط به این ماه ازجمله وجوب روزه، در آیات متعددی از قرآن کریم ذکر شده و جامعه به‌ویژه جامعه ایرانی از دیرباز به این امر اهتمام ویژه داشته و دارد، اما گاهی اوقات شاهد فاصله گرفتن از آموزه‌های قرآنی و عرفی هستیم که این امر به‌ویژه در ارتباط با شناخت جایگاه و فلسفه روزه‌داری، خود را نشان می‌دهد. بسیاری از افراد حتی کسانی که سال‌ها روزه گرفته‌اند، آگاهی دقیقی از آیات الهی مربوط به این ماه ندارند و همین مسئله، یکی از دلایل بی‌توجهی به حرمت رمضان در برخی از بخش‌های جامعه است. در این میان، نقش اندیشمندان دینی در تبیین صحیح معارف قرآنی و انتقال آن به مردم، بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند که با ذکر این مقدمه آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهر با حجت‌الاسلام حسین ثروتی، از اساتید حوزه و دانشگاه و مبلغ قرآن کریم در این خصوص است؛ به گفته وی صرف استفاده از ابزارهای قانونی برای حفظ حرمت این ماه، کافی نیست و جامعه‌ای که آیات خدا را نشناسد، نمی‌تواند به‌درستی در مسیر تربیت دینی حرکت کند. حجت‌الاسلام ثروتی در سخنان خود به این نکته اشاره می‌کند که نخستین و مهم‌ترین راهکار برای حفظ قداست رمضان، آگاهی‌بخشی براساس قرآن است، نه صرفاً برخوردهای ظاهری و مقطعی.
مشروح گفت‌وگو با وی را در ادامه بخوانید:
این مدرس حوزه و دانشگاه در ابتدای سخنان خود با تأکید بر اینکه جامعه اسلامی باید در مسیر تربیت قرآنی حرکت کند، تصریح کرد: غفلت از آیات الهی، باعث ضعف در التزام عملی و کاهش جایگاه روزه در زندگی مردم شده که برای حفظ حرمت این ماه، ضروری است که در کنار ابزارهای قانونی، تبیین و تبلیغ قرآنی نیز مورد توجه قرار گیرد.
* حفظ حرمت ماه رمضان و جایگاه قرآن در این مسیر
حجت‌الاسلام حسین ثروتی سپس با اشاره به اهمیت تربیت دینی براساس آموزه‌های قرآنی، اظهار کرد: یک مسلمان باید تحت تربیت کتاب آسمانی باشد. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه امروز این است که مردم آیات قرآن درباره روزه را نمی‌دانند؛ در سوره بقره تنها چهار آیه درباره روزه و ماه رمضان نازل شده است، اما بسیاری از افرادی که سال‌ها این فریضه را انجام داده‌اند، حتی این چند آیه را هم نخوانده‌اند و معنای آن‌ها را درک نکرده‌اند.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیات 183 تا 187 سوره بقره، افزود: این چهار آیه مستقیماً درباره روزه و احکام آن صحبت می‌کنند، اما مصیبت این است که مسلمانانی که 40 یا 50 سال است روزه می‌گیرند نیز از محتوای این آیات بی‌خبر هستند. همین افراد دعاهای مربوط به ماه رمضان را از بر هستند و بارها تکرار می‌کنند، اما به کلام خدا که اساس این عبادت است، کمترین توجهی ندارند.
حجت‌الاسلام ثروتی با این بیان که بی‌توجهی به قرآن نشان‌دهنده ضعف در تربیت دینی جامعه است، تصریح کرد: با استناد به آیه 185 سوره بقره که می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِی أُنزِلَ فِیهِ ٱلْقُرْآنُ هُدًۭى لِّلنَّاسِ»، باید بدانیم ماه رمضان ماه هدایت است، اما این هدایت زمانی محقق می‌شود که جامعه با قرآن مأنوس باشد و مفاهیم آن را درک کند.
* ضرورت تذکر و تبلیغ قرآنی در جامعه
وی در ادامه با استناد به آیه 45 سوره قاف که می‌فرماید «فَذَکِّرْ بِٱلْقُرْءَانِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ»، تأکید کرد: پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله که الگوی کامل اخلاق است، مأمور شد که با قرآن به مردم تذکر دهد. اما امروز در جامعه ما چند درصد از تذکرات دینی ما مبتنی بر قرآن است؟ ما که ادعای دین‌داری می‌کنیم، آیا واقعاً خودمان این چهار آیه درباره روزه را بلد هستیم؟ اگر بلد نیستیم، چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم جامعه حرمت ماه رمضان را حفظ کند؟
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: ما باید جامعه را با ابزار قرآن به سمت رعایت حرمت این ماه هدایت کنیم، نه فقط با سلیقه‌های شخصی و روش‌های غیر مؤثر. اگر واقعاً دغدغه دین و حرمت رمضان را داریم، ابتدا باید خودمان کلام خدا را یاد بگیریم و سپس آن را به دیگران منتقل کنیم. در غیر این صورت هر اقدامی که انجام دهیم، مقطعی و غیر تأثیرگذار خواهد بود.
* تبعات بی‌حرمتی به ماه رمضان
حجت‌الاسلام ثروتی در ادامه به برخی از دیدگاه‌های مطرح‌شده در فضای مجازی درباره حرمت‌شکنی ماه رمضان اشاره کرد و گفت: برخی تصور می‌کنند بی‌حرمتی فقط این است که کسی در ملأ عام روزه‌خواری کند. اما بی‌حرمتی بزرگ‌تر آن است که مردم از آیات الهی درباره این ماه غافل باشند؛ اینکه خداوند چهار آیه درباره روزه نازل کرده، اما اکثریت مسلمانان حتی از آن‌ها خبر هم ندارند، بی‌حرمتی آشکار به قرآن و این ماه است.
وی مطرح کرد: اگر جامعه نسبت به تعالیم قرآن در این زمینه بی‌توجه باشد، نتیجه آن کاهش التزام عملی به احکام الهی و تضعیف ارزش‌های دینی خواهد بود. این مسئله به مرور زمان باعث می‌شود که نه‌تنها حرمت این ماه، بلکه بسیاری از اصول دینی دیگر نیز در جامعه کم‌رنگ شود. اگر ما امروز درباره حرمت رمضان کوتاهی کنیم، در آینده نزدیک شاهد کم‌رنگ شدن بسیاری از احکام دیگر نیز خواهیم بود.
این فعال حوزه تبلیغ قرآن کریم در پایان سخنان خود تأکید کرد: استفاده از ابزارهای قانونی برای حفظ حرمت این ماه لازم است، اما کافی نیست. به این صورت که اگر جامعه از درون به سمت باورهای دینی حرکت نکند و تنها به قوانین و تذکرات ظاهری اکتفا شود، این حرمت‌ها دوام نخواهد داشت. تربیت دینی باید از طریق قرآن انجام شود، نه از طریق اجبار.
* حفظ حرمت ماه رمضان، ضرورتی برای جامعه اسلامی
گفتنی است؛ ماه مبارک رمضان فرصتی برای تزکیه نفس و نزدیکی به فطرت خود و خداوند است، اما اگر جامعه نسبت به آموزه‌های قرآنی این ماه بی‌توجه باشد، نمی‌توان انتظار داشت که مردم حرمت آن را حفظ کنند. همان‌طور که حجت‌الاسلام ثروتی تأکید کرد، بازگشت به قرآن و آشنایی با آیات مرتبط با روزه، نخستین گام برای احیای ارزش‌های دینی در این ماه است.
حفظ حرمت رمضان، تنها به اجرای قوانین محدود نمی‌شود؛ بلکه باید از طریق تذکر قرآنی، آگاهی‌بخشی و تربیت دینی در سطح جامعه نهادینه شود. اگر مسلمانان، به‌ویژه نسل جوان، از معارف قرآنی این ماه آگاهی پیدا کنند، احترام به این ماه نه به‌عنوان یک اجبار اجتماعی، بلکه به‌عنوان یک باور قلبی در جامعه گسترش خواهد یافت؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش توجه به حرمت رمضان، عدم آگاهی کافی نسبت به فلسفه روزه‌داری است. روزه تنها یک تکلیف شرعی نیست، بلکه یک برنامه جامع برای تربیت روح و جسم محسوب می‌شود. روزه به انسان می‌آموزد که چگونه بر نفس خود غلبه کند، همدلی بیشتری با نیازمندان داشته باشد و در برابر سختی‌ها صبور باشد. اما وقتی افراد، به‌ویژه جوانان، تنها بُعد ظاهری روزه را ببینند و از محتوای عمیق آن غافل بمانند، طبیعتاً انگیزه‌ای برای رعایت حرمت این ماه نخواهند داشت.
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ شأن این ماه، گسترش آگاهی‌های دینی است. همان‌گونه که حجت‌الاسلام ثروتی اشاره کرد، جامعه‌ای که آیات الهی درباره روزه را نشناسد، نمی‌تواند به‌درستی از ارزش‌های این ماه محافظت کند. بنابراین لازم است که آموزش معارف قرآنی در مساجد، مدارس و رسانه‌ها تقویت شود.
علاوه‌بر آن، مسئولان فرهنگی باید به‌جای تکیه بر برخوردهای سلبی، فرهنگ‌سازی را در اولویت قرار دهند. برخوردهای قانونی شاید در کوتاه‌مدت تأثیرگذار باشد، اما در بلندمدت، تنها زمانی مؤثر خواهد بود که با آموزش، تبلیغ و ترویج معارف دینی همراه باشد.

سمیرا گمار