مرواربافی که ریشه‌ای عمیق در فرهنگ و زندگی مردم این منطقه دارد، همچنان به همت استادکاران بومی زنده و پویا مانده است.
«مُروار» نوعی ترکه از خانواده درخت بید بوده و طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده، مروار کشت‌شده در شهرستان ملایر از مرغوبیت خاصی برخوردار است که در سایر نقاط کشور همتای آن یافت نمی‌شود.
هنر مرواربافی در جای‌جای ملایر ریشه دوانده و یکی از صنایع‌ دستی تزئینی کاربردی با زیبایی‌های خاص به‌شمار می‌رود که هنرمندانش با خلاقیت، به بافت وسایل مختلف با استفاده از ترکه خاصی که «مروار» نام دارد، می‌پردازند. بهترین نوع مروار در روستاهای داویجان، گوراب، می‌آباد، حرم‌آباد، توشه غاز و جوراب شهرستان ملایر کشت می‌شود.
درحال حاضر دو هزار هنرمند مروارباف ملایری در قالب 150 کارگاه تخصصی سالانه بیش از هفت میلیون قطعه انواع صنایع‌ دستی مُروار تولید و راهی بازارهای خارجی می‌کنند.
* تولید سالانه بیش از 7 میلیون قطعه انواع صنایع‌ دستی مروار در ملایر
رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی ملایر از تولید سالانه بیش از هفت میلیون قطعه انواع صنایع‌دستی مُروار در ملایر خبر داد.
ابراهیم جلیلی ادامه داد: شهرستان ملایر در زمینه صنایع‌ دستی دارای بیش از 6 هزار و 300 کارگاه، با اشتغال‌زایی مستقیم برای 12 هزار و 300 هنرمند و اشتغال‌زایی برای 25 هزار نفر هنرمند به‌صورت غیر مستقیم در 20 رشته ازجمله مبلمان منبت، مرواربافی، خراطی، ساخت سازهای سنتی، گلیم و جاجیم‌بافی، انواع سفال، تراش سنگ‌های قیمتی، گیوه‌بافی و رودوزی سنتی است که بیشترین اشتغال به‌ترتیب در منبت، مرواربافی و قلم‌زنی و سفال است.
رئیس میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی ملایر اظهار کرد: شهرستان ملایر دارای دو برند شهر جهانی مبلمان منبت و روستای ملی مرواربافی بوده، بعد از کشاورزی بیشترین اشتغال شهرستان به تولیدات صنایع‌ دستی اختصاص دارد و ما در زمینه تولید صنایع‌ دستی جایگاه خوبی داریم؛ اما در زمینه صادرات بسیار جای کار داشته و نیازمند آموزش و آشنایی با قوانین صادراتی و گمرکی ایران و کشورهای هدف هستیم.
وی با اشاره به برگزاری جلسه بررسی معضلات و مشکلات صادرات صنایع‌ دستی در شهرستان ملایر با حضور مسئولان مرتبط، افزود: صنایع‌ دستی شهرستان نیازمند بازاریابی، تولید محصول متناسب با بازار هدف، بسته‌بندی مناسب، کاتالوگ معرفی و سرمایه‌گذاری درباره صادرات است و نخستین قدم در صادرات داشتن کارت بازرگانی و سپس بازاریابی محصولات، تهیه کالا و بسته‌بندی مناسب است.
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: 20 رشته صنایع‌ دستی در شهرستان ملایر وجود دارد که پس از منبت، مرواربافی بیشترین سهم اشتغال‌زایی را به خود اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه دو هزار هنرمند در 20 کارگاه بزرگ و 150 کارگاه کوچک خانگی مشغول به بافت مروار هستند، افزود: نزدیک به 200 هکتار از زمین‌های کشاورزی شهرستان ملایر به کشت چوب مروار اختصاص دارد و محصولات تولیدشده به عراق، ارمنستان، ترکیه و آذربایجان صادر می‌شود.
* روستای «داویجان»، قطب تولید مروار
جلیلی با اشاره به اینکه مهم‌ترین مراکز مرواربافی در شهرستان ملایر روستای مِی‌آباد یا رضوانکده، داویجان، حرم‌آباد، گوراب و توچغاز است، گفت: شهرستان ملایر در صنعت مرواربافی مقام اول کشور را دارد و روستای «داویجان» قطب تولید این محصول به‌شمار می‌رود.
رئیس میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی ملایر از ثبت ملی هنر زیبای مرواربافی به نام ملایر خبر داد و افزود: با ثبت ملی این هنر زیبا زمینه رونق بیشتر آن ایجاد شده و در کنار منبت با برند جهانی، فرصت خوبی را برای پیشرفت شهرستان فراهم کرده است.
* ضرورت تشکیل تعاونی‌های مرواربافی برای دسترسی به بازارهای خارجی
نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش در همایش تجلیل از مرواربافان پیشکسوت که در روستای ملی داویجان برگزار شده بود، حمایت از تشکیل تعاونی‌های مرواربافی را گامی مؤثر در راستای سازمان‌دهی تولید، افزایش بهره‌وری و دسترسی بهتر هنرمندان به بازارهای داخلی و خارجی دانست.
احمد آریایی‌نژاد با تأکید بر اهمیت صنایع‌ دستی در توسعه اقتصادی روستاها، گفت: مرواربافی یکی از ظرفیت‌های مهم داویجان است که علاوه‌بر حفظ هویت فرهنگی، می‌تواند نقش بسزایی در ایجاد اشتغال پایدار و رونق اقتصادی ایفا کند.
وی ادامه داد: با ثبت ملی داویجان به‌عنوان روستای مرواربافی، فرصت مناسبی برای معرفی این هنر در سطح وسیع‌تر فراهم شده است.
نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: ضروری است که با همکاری نهادهای دولتی و بخش خصوصی، زمینه‌ای برای توسعه تعاونی‌های مرواربافی فراهم شود تا ضمن حمایت از هنرمندان، ارزش‌افزوده این هنر به خود روستاییان بازگردد.
وی گفت: هنر مرواربافی ضمن معرفی فرهنگ و تمدن ایران‌زمین، زمینه اشتغال افراد جویای کار و راهیابی به بازارهای جهانی را فراهم می‌کند. میراث ماندگاری که برای شکوفایی نیاز به برنامه‌ریزی، آموزش مداوم، حمایت و فراهم کردن فرصت‌های معرفی مانند برپایی نمایشگاه یا بازارچه‌های دائمی دارد.
مرواربافی نوعی از ترکه‌بافی است که در بافت آن از ترکه مروار استفاده می‌شود، در شهرستان ملایر دو نوع محصول مروار وجود دارد؛ یک مدل که به‌نام باغی معروف است و در کنار جوی آب باغات روییده می‌شود و مدل دیگر که به‌صورت گسترده در زمین‌های کشاورزی کشت می‌شود و از کیفیت بالاتری برخوردار است و در آذرماه و پیش از شروع فصل سرما برداشت می‌شود.
مروار یک‌بار کاشته می‌شود و بستگی به کیفیت خاک و نوع نگهداری، تا چندین‌سال قابلیت برداشت دارد؛ روستاهای داویجان، گوراب، رضوانکده، حرم‌آباد و توچغاز قطب اصلی کشت مروار ملایر هستند.
نخستین مرحله پس از برداشت محصول دسته‌بندی و سایزبندی است که در اصطلاح محلی به آن سرکش کردن می‌گویند، مرحله بعدی مروار را در دیگ‌های مخصوص می‌جوشانند و بسته به تَر و خشک بودن مروار، بین هفت تا 12 ساعت نیاز به پخت دارد؛ سپس ترکه‌ها را با دست پوست‌گیری کرده که باید پیش از خشک شدن ترکه‌ها بافت آغاز شود.
از مروار محصولات مختلفی به‌دست می‌آید که می‌توان به میز و صندلی، کتابخانه، انواع سبد میوه در سایزها و شکل‌های مختلف، ظروف نگهداری میوه، گهواره بچه و غیره اشاره کرد، همچنین کاربری مهمی در حوزه کشاورزی دارد و از آن برای کارهای دامداری، کشاورزی، نگهداری محصولات باغی، کندوی عسل و غیره استفاده می‌شود.