این خطه با تولید سالانه ده‌ها هزار تن گندم، جو، گردو، بادام و گوشت قرمز، ظرفیت تبدیل شدن به قطب صنایع تبدیلی را دارد، اما هنوز در گرداب چالش‌های ساختاری اسیر است.
بیش از 80 درصد مواد خام این استان بدون فرآوری به سایر مناطق ارسال می‌شود و سهم آن از ارزش افزوده ملی ناچیز است. صنایع تبدیلی موجود – مانند واحدهای کوچک تولید رب گوجه‌فرنگی، خشکبار و لبنیات محلی – تنها نوک کوه یخ از ظرفیت واقعی این منطقه‌اند.
مشکل اصلی، زنجیره‌ای از موانع است؛ زیرساخت‌های فرسوده، نبود شهرک‌های صنعتی مجهز، شبکه حمل‌ونقل ضعیف به‌ویژه در مسیرهای مرزی، و فناوری‌های قدیمی که بازدهی را کاهش می‌دهند. موقعیت مرزی ایلام، اگر چه دسترسی به بازار عراق را فراهم میکند، اما تا کنون جذب سرمایه‌گذاری رشد چشمگیری نداشته است. این در حالی است که روش‌های سنتی کشاورزی و دامداری، وابستگی اقتصاد محلی به فروش مواد اولیه با سود اندک را تشدید کرده است.
راه نجات، اجرای برنام‌های جامع با محوریت همکاری دولت، بخش خصوصی و جامعه محلی است. نخستین گام، ارائه مشوق‌های مالی جذاب مانند معافیت مالیاتی 10 ساله برای واحدهای نوپا، وام‌های کم‌بهره با تضمین دولت، و تأسیس صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری برای پوشش ریسک‌های مرزی است.
گام بعدی، توسعه زیرساخت‌هاست؛ احداث شهرک تخصصی صنایع تبدیلی در محور ایلام- مهران با تمرکز بر فرآوری محصولات کشاورزی و دامی، توسعه کریدور ترانزیتی ایلام- عراق برای صادرات، و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های خورشیدی.
ویژندسازی نیز کلید رقابت‌پذیری است. ثبت نشان جغرافیایی برای محصولات منحصر به‌فردی مانند گردوی ایلام و رب گوجه، همراه با راه‌اندازی سکوهای دیجیتال برای بازاریابی مستقیم، می‌تواند هویت جدیدی به محصولات این منطقه ببخشد.
توانمندسازی نیروی انسانی از طریق تأسیس مراکز نوآوری با مشارکت دانشگاه‌ها و برگزاری کارگاه‌های تخصصی بین‌المللی، نیز ضروری است. اما همه این‌ها بدون همگرایی منطقه‌ای محقق نمی‌شود. ایجاد اتاق مشترک صنایع تبدیلی با استان‌های همجوار مانند کرمانشاه و لرستان و جذب سرمایه‌گذاران عراقی در پروژه‌های مشترک، می‌تواند چرخه‌ اقتصادی جدیدی را راه بیندازد. آینده ایلام در گرو تبدیل «طلای سبز» آن به کالاهای باارزش است.
اگر دولت با بودجه‌های هدفمند، بخش خصوصی با جسارت سرمایه‌گذاری و مردم محلی با مشارکت فعال پیشگام شوند، این استان می‌تواند تنها در یک دهه به قطب صنایع تبدیلی غرب ایران تبدیل شود. صنایع تبدیلی نه‌تنها بیکاری جوانان را کاهش می‌دهند، بلکه با جلوگیری از خام‌فروشی، درآمدهای ایلام را چندین برابر خواهند کرد.
امروز زمان آن است که سیاستگذاران به جای تکیه بر منابع نفتی، بر گنجینه‌های کشاورزی و معدنی ایلام تمرکز کنند؛ گنجینه‌ای که میتواند خواب سنگین این خطه را به رونقی تاریخی تبدیل سازد.
*امیررضا غلامی