در جهان به‌هم‌پیوسته امروز، تعاملات بین‌المللی دیگر نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی بنیادین برای رشد، پویایی و حیات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی هر منطقه به‌شمار می‌آید. استان همدان با پیشینه‌ای غنی از تاریخ، تمدن، اندیشه و فرهنگ، سال‌ها در انتظار بازتعریفی از نقش خود در سطح ملی و بین‌المللی است؛ به‌ویژه در سال‌های اخیر که توانسته بخشی از اندوخته عظیم داشته‌های خود را پیش چشم جهانیان قرار دهد، از گنجینه هگمتانه گرفته تا محصولات متنوع کشاورزی و صنایع دستی.
دراین‌میان امضای تفاهم‌نامه اقتصادی میان همدان و شهر بخارای ازبکستان، اگرچه گامی در ظاهر کوچک بوده، اما درحقیقت گامی مهم است برای ورود همدان به عرصه دیپلماسی منطقه‌ای و تعامل سازنده با ملت‌ها و فرهنگ‌های دیگر.
* چرا تعامل بین‌المللی برای همدان اهمیت دارد؟
1. اقتصاد محلی، نیازمند افق جهانی
همدان با بهره‌مندی از منابع غنی طبیعی، نیروی انسانی تحصیل‌کرده و صنایع سنتی متنوع، ظرفیت زیادی برای رشد اقتصادی دارد، اما نبود دسترسی پایدار به بازارهای بین‌المللی یکی از مهم‌ترین موانع شکوفایی اقتصادی آن است؛ در شرایطی که بازار داخلی با محدودیت‌های تقاضا، کاهش قدرت خرید و رقابت شدید مواجه بوده، راهکار اصولی، توسعه صادرات و جذب سرمایه‌های خارجی است.
تعاملات بین‌المللی از طریق خواهرخواندگی شهرها، توافق‌نامه‌های تجاری و روابط دوجانبه، می‌تواند زمینه‌ساز صادرات مستقیم کالاها و خدمات همدان شود؛ برای نمونه صنایع دستی، فرش، خشکبار و گیاهان دارویی همدان در بازارهای آسیای میانه، حوزه قفقاز و حتی اروپا می‌توانند مخاطبان گسترده‌ای پیدا کنند. ایجاد مراکز مشترک تجاری با کشورهای هدف می‌تواند به همدان کمک کند تا زنجیره ارزش خود را گسترش دهد.
در کنار آن، حضور سرمایه‌گذاران خارجی در پروژه‌های عمرانی، گردشگری و تولیدی، به شرط تأمین امنیت سرمایه‌گذاری و تسهیل قوانین، می‌تواند به رونق اشتغال، افزایش سطح درآمد و توسعه زیرساخت‌های استان منجر شود. بدون نگاه برون‌گرایانه و فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی در سطح استانی، بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها ممکن نخواهد بود.
2. گردشگری، پُلی برای تبادل فرهنگی و توسعه پایدار
گردشگری ازجمله حوزه‌هایی است که می‌تواند همدان را به یکی از قطب‌های اقتصادی و فرهنگی غرب کشور تبدیل کند. اما این امر مستلزم معرفی بین‌المللی، تعامل با نهادهای گردشگری جهانی و ایجاد مسیرهای ارتباطی با دیگر کشورها است. گردشگری امروز نه‌تنها یک صنعت درآمدزا، بلکه ابزاری برای شناخت ملت‌ها و تقویت دیپلماسی فرهنگی است.
همدان با پیشینه‌ای چندهزارساله، وجود آرامگاه‌های بزرگان علم و ادب، غارها و جاذبه‌های طبیعی منحصربه‌فرد، می‌تواند به‌راحتی در تورهای گردشگری منطقه‌ای جای بگیرد. خواهرخواندگی با شهرهایی همچون بخارا که اشتراک فرهنگی و تاریخی دارند، فرصت مناسبی برای تعریف تورهای مشترک فرهنگی، برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای متقابل است.
افزایش تعامل با آژانس‌های بین‌المللی گردشگری، راه‌اندازی دفاتر معرفی همدان در کشورهای هدف، شرکت در نمایشگاه‌های جهانی گردشگری و تسهیل ورود گردشگران خارجی، تنها بخشی از گام‌هایی است که می‌تواند همدان را در مسیر توسعه پایدار از طریق گردشگری قرار دهد. این ارتباطات نه‌تنها آورده اقتصادی دارند، بلکه موجب ارتقای تصویر فرهنگی همدان در سطح جهان خواهند شد.
3. دیپلماسی شهری، بازوی مکمل سیاست خارجی
در عصر جدید، مفهوم «دیپلماسی شهری» به‌عنوان یکی از ابزارهای قدرت نرم شهرها و مناطق مطرح شده است؛ در این الگو شهرها فراتر از تابعیت صرف از دولت مرکزی، به کنشگران فعال در عرصه روابط بین‌الملل بدل شده‌اند. شهرهایی که بتوانند شبکه‌ای از ارتباطات مؤثر با دیگر شهرها و مناطق دنیا ایجاد کنند، نه‌تنها منافع اقتصادی خود را تأمین می‌کنند، بلکه به ارتقای جایگاه ملی خود نیز کمک خواهند کرد.
در این چارچوب، همدان می‌تواند با ایجاد روابط خواهرخواندگی، انعقاد تفاهم‌نامه‌های فرهنگی، اقتصادی و آموزشی با شهرهای هم‌سطح یا مکمل در آسیا، اروپا و آفریقا، به توسعه پایدار و متوازن خود سرعت بخشد؛ به‌عنوان نمونه، بخارا در ازبکستان، شهری تاریخی با ویژگی‌های مشابه همدان است که تعامل با آن می‌تواند الگویی برای همکاری‌های چندجانبه باشد.
نقش مدیریت شهری در تحقق این هدف کلیدی است؛ شهرداری‌ها باید مجهز به ساختارهای روابط بین‌الملل شوند، ظرفیت کارشناسی خود را توسعه دهند و برنامه‌های راهبردی برای مشارکت در شبکه‌های شهری جهانی مانند UCLG، متروپولیس و غیره تدوین کنند. سیاست خارجی مؤثر از پایین به بالا، از دل شهرها آغاز می‌شود و همدان می‌تواند یکی از این کنشگران تأثیرگذار باشد.
4. دانش و فناوری، نیازمند تبادل و همکاری فرامرزی
در دنیای امروز توسعه علمی و فناوری بدون تعاملات بین‌المللی، امکان‌پذیر نیست. دانشگاه‌ها و مراکز علمی همدان با همه ظرفیت‌های انسانی و دانشی خود، نیازمند همکاری با مراکز معتبر جهانی هستند تا هم در تولید علم نقش‌آفرین باشند و هم در مسیر فناوری و نوآوری گام بردارند.
* چه باید کرد؟
- تدوین و اجرای یک برنامه جامع دیپلماسی شهری برای همدان، با محوریت اقتصاد، فرهنگ و آموزش
- تقویت حضور فعال همدان در نمایشگاه‌ها و رویدادهای بین‌المللی
- راه‌اندازی میزهای همکاری دوجانبه با شهرهای هم‌تراز در منطقه آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و اروپا
- استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و نخبگان محلی برای ترویج گفتمان تعامل بین‌المللی
* سخن پایانی
همدان، این شهر کهن‌سال اما سرزنده، شایسته آن است که از مرزهای جغرافیایی عبور کند و صدای فرهنگ، تمدن، ظرفیت‌های انسانی و اقتصادی‌اش را به گوش جهان برساند. جهانِ امروز جای شهرهایی است که جرئت گفت‌وگو و همدلی دارند؛ همدان اگر بخواهد، می‌تواند یکی از این شهرها باشد.
شناسه خبر 93783
