یک کارشناس مذهبی گفت: سبک زندگی منتظرانه، یعنی سبک زندگی انسان‌های آرمان‌گرا، اخلاق‌محور، حقیقت‌طلب و آینده‌ساز. فرد منتظر تنها به نجات شخصی نمی‌اندیشد، بلکه نسبت به محیط اطراف، نسبت به جامعه و حتی نسبت به آینده تاریخ، احساس مسئولیت می‌کند.
سپهرغرب، گروه انتظار- سمیرا گمار: در دنیای امروز که مفاهیم معنوی گاه در هیاهوی روزمرگی‌ها، پیشرفت‌های پُرشتاب فناوری و الگوهای نوظهور و بعضاً بی‌ریشه سبک زندگی رنگ می‌بازند، بازگشت به مفاهیم بنیادین و ریشه‌دار می‌تواند راهگشای زیستی اصیل و معنادار باشد. یکی از این مفاهیم، «انتظار» است؛ مفهومی که در فرهنگ دینی ما، به‌ویژه در اندیشه شیعی، جایگاهی ویژه و الهام‌بخش دارد.
در فصل «فناوری» که نمود برجسته تحولات معاصر است، بررسی نسبت «انتظار» و «مهدویت» با این عرصه نه‌تنها ضرورتی معرفتی و فرهنگی است، بلکه می‌تواند افقی نو برای تعامل میان ایمان و علم، سنت و مدرنیته و معنویت و فناوری بگشاید. در این مصاحبه تلاش خواهیم کرد تا به این نسبت پیچیده و الهام‌بخش بپردازیم، به همین دلیل به سراغ حجت‌الاسلام مجتبی قلیچ‌خانی‌فرد، اندیشمند حوزه دین، پژوهشگر دغدغه‌مند و فعال فرهنگی رفتیم.
آنچه در ادامه می‌خوانید، گزارشی تفصیلی و جامع از این گفت‌وگوی چندبُعدی درباره نسبت انتظار با سبک زندگی، تحولات فرهنگی، چالش‌های رسانه‌ای و آینده‌سازی اجتماعی است.
متن انتظار خودسازی، عدالت‌خواهی و مسئولیت‌پذیری است
این پژوهشگر دینی در ابتدای گفت‌وگو با تأکید بر اینکه «انتظار» باید به‌درستی فهم شود، گفت: ما نیازمند بازتعریف مفاهیم بنیادین دینی در قالب‌های زبانی و رسانه‌ای روز هستیم. امروز اگر انتظار را صرفاً به معنای چشم‌به‌راه بودن منفعلانه تبیین کنیم، قطعاً کارکرد اجتماعی و تمدنی آن از بین می‌رود؛ انتظار در آموزه‌های شیعی، مفهومی زنده، جریان‌ساز و تحول‌آفرین است.
حجت‌الاسلام مجتبی قلیچ‌خانی‌فرد با استناد به احادیث و متون معتبر شیعی، اظهار کرد: در روایات ما آمده که افضل اعمال امت، انتظار فرج است؛ اما این انتظار به‌معنای سکوت یا کنار نشستن نیست، بلکه در متن آن مبارزه، خودسازی، عدالت‌خواهی و مسئولیت‌پذیری نهفته است.
سبک زندگی منتظرانه در تراز تمدنی
این کارشناس دینی در بخش دیگری از گفت‌وگو «سبک زندگی منتظرانه» را مفهومی چندلایه معرفی کرد و توضیح داد: سبک زندگی منتظرانه، یعنی سبک زندگی انسان‌های آرمان‌گرا، اخلاق‌محور، حقیقت‌طلب و آینده‌ساز. فرد منتظر تنها به نجات شخصی نمی‌اندیشد، بلکه نسبت به محیط اطراف، نسبت به جامعه و حتی نسبت به آینده تاریخ، احساس مسئولیت می‌کند.
حجت‌الاسلام قلیچ‌خانی‌فرد افزود: انتظار تقابل مستقیم با سبک زندگی فردگرای مدرن دارد که در آن اصل بر لذت‌محوری، راحت‌طلبی و فرار از مسئولیت است؛ انتظار انسان را به حضور در میدان دعوت می‌کند، به مجاهدت بی‌ادعا، به کار فرهنگی عمیق، به ساختن.
نسبت انتظار با فناوری و رسانه‌های نوین
وی سپس با اشاره به فضای رسانه‌ای و دیجیتال امروز، این پرسش را طرح کرد که: «آیا رسانه‌های نوین، یارای انتقال این مفاهیم عمیق را دارند؟» و در پاسخ متذکر شد: فناوری ذاتاً ابزار است؛ مسئله این بوده که ما چطور از این ابزار استفاده کنیم. در دنیای امروز که تصویر حرف اول را می‌زند، ما باید مفاهیم بنیادینی چون انتظار را در قالب‌های تصویری، داستانی، درام و محتوای تعاملی ارائه دهیم. اگر این کار را نکنیم، نسل جدید در دریای پُرزرق‌وبرق محتوای سطحی، معنای زندگی را گم خواهد کرد.
این پژوهشگر دینی با انتقاد از رویکردهای شعاری و سطحی‌نگر به مفاهیم مهدوی، بیان کرد: محتوای دینی اگر به زبان هنر، رسانه و ادبیات روز تولید نشود، مخاطب خود را از دست می‌دهد؛ امروز برای رساندن پیام انتظار باید سریال ساخت، پویانمایی ساخت، بازی رایانه‌ای تولید کرد و مخاطب را درگیر کرد، نه فقط آگاه!
حجت‌الاسلام قلیچ‌خانی فرد در ادامه به ویژگی‌های انسان منتظر اشاره و اظهار کرد: نخستین شاخص، آگاهی است؛ منتظر باید زمانه‌شناس باشد. دومین شاخص، اصلاح خویشتن است. کسی که نتواند خودش را مدیریت کند، چگونه می‌خواهد در جامعه اثرگذار باشد؟ و سوم، تعهد اجتماعی است؛ منتظر نمی‌تواند در برابر ظلم، فساد، بی‌عدالتی و تبعیض بی‌تفاوت باشد.
وی با بیان اینکه انتظار باید از خانواده آغاز شود، خاطرنشان کرد: خانواده مهدوی، خانواده‌ای است که امید، محبت، اخلاق و معنویت در آن جاری باشد. پدر و مادری که خودشان اهل مطالعه، دعا و ارتباط با اهل بیت باشند، فرزندانی تربیت می‌کنند که درک عمیقی از انتظار دارند.
این کارشناس مذهبی در بخش انتهایی گفت‌وگو به برخی شبهات درباره انتظار پاسخ داد و گفت: برخی تصور می‌کنند که انتظار یعنی صبر منفعلانه تا یک منجی بیاید و همه‌چیز را درست کند؛ این نگاه، تحریف‌شده است. انتظار حقیقی یعنی ما زمینه‌ساز ظهور باشیم، یعنی خود را و جامعه را آماده کنیم، یعنی اصلاح‌گری از همین امروز آغاز شود.
حجت‌الاسلام قلیچ‌خانی‌فرد در پایان سخنان خود تأکید کرد: فرهنگ انتظار یک دارایی تمدنی است. باید آن را به زبان امروز ترجمه کنیم، با ادبیات جوانان گره بزنیم و از آن نقشه راهی برای ساخت فردای بهتر تهیه کنیم.
انتظار، موتور محرکه زندگی توحیدی
در خاتمه باید گفت؛ در دنیای مدرن که سرعت تغییرات و تحولات به حدی رسیده که حتی مفاهیم دینی و معنوی نیز در سایه آن قرار گرفته‌اند، مفهوم «انتظار» هنوز هم می‌تواند به‌عنوان یک نیروی محرکه عمل کند. بااین‌حال در عصر حاضر، انتظار دیگر صرفاً یک حالت آرزویی و ذهنی نیست که تنها در دل انسان‌ها جای گیرد. این مفهوم به سبک زندگی تبدیل شده است، سبکی که به انسان‌ها اجازه می‌دهد به‌جای سکون و بی‌تحرکی، با دیدگاه و عمل امیدبخش در جهت ساختن آینده‌ای بهتر گام بردارند.
انتظار در عصر مدرن بیشتر از یک انتظار منفعلانه برای وقوع یک رویداد آینده بوده و به یک دعوت به فعالیت‌های اجتماعی، خودسازی و تلاش مستمر برای ایجاد تغییرات مثبت در جامعه تبدیل شده است. فرد منتظر کسی است که به آینده امیدوار است، اما درعین‌حال تلاش می‌کند تا جامعه‌اش را آماده و برای تحقق آن آینده مطلوب مهیا کند. در این مسیر، زندگی منتظرانه به معنای ایجاد تعادل میان فردیت و مسئولیت‌های اجتماعی است. منتظر واقعی کسی نیست که تنها به نجات فردی خود بیندیشد، بلکه دغدغه‌مند جامعه و آینده‌ای است که می‌خواهد در آن زندگی کند.
در دنیای دیجیتال و با توجه به پیشرفت‌های فناوری، رسانه‌ها و ابزارهای نوین، انتظار می‌تواند ابزاری قدرتمند برای ارتباط با نسل‌های جدید باشد. اگر این ابزارها به‌درستی و به‌طور هوشمندانه به‌کار گرفته شوند، می‌توانند به عنوان رسانه‌ای برای ترویج مفاهیم عمیق دینی و فرهنگی در میان جوانان عمل کنند. اما اگر این ظرفیت‌ها بدون برنامه و هدف‌گذاری صحیح مورد استفاده قرار گیرند، نه‌تنها کمکی به گسترش این مفهوم نمی‌کنند، بلکه می‌توانند به انحراف آن نیز منجر شوند.
درنهایت زندگی منتظرانه در دنیای امروز، نه یک زندگی منفعلانه و صرفاً آرزومندانه، بلکه سبکی فعال، امیدوار و مسئولانه است که انسان‌ها را به سمت ساختن دنیای بهتر و آماده‌تر برای ظهور حرکت می‌دهد. این انتظار، همان‌طور که در تاریخ اسلام نشان داده شده، باید بر پایه عمل، مسئولیت اجتماعی و بازسازی فردی باشد تا بتواند تأثیر واقعی و مثبت خود را در جوامع معاصر بگذارد.
شناسه خبر 93938
