4 سراب خروشان نهاوند زیر ذرهبین روزنامه سپهرغرب قرار گرفتند؛
مدیریت ضعیف، گیربانگیر سرابهای نهاوند
زیرساختهای ناکافی و عدم مدیریت صحیح، دست سرابهای خروشان نهاوند را از ارائه خدمات مطلوب به گردشگران و توسعه گردشگری، کوتاه کرده است.

نهاوند، شهر چشمههای جوشان و طبیعت بکر، در جنوب استان همدان و در قلب رشتهکوههای زاگرس قرار گرفته است. این شهر کهن با قدمتی چندهزارساله، همواره بهدلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. خاک حاصلخیز و آب فراوان، نهاوند را به یکی از قطبهای کشاورزی منطقه تبدیل کرده و سرسبزی و طراوت بینظیری به آن بخشیده است.
اما در میان جاذبههای طبیعی و تاریخی این شهر، مجموعهای از چشمههای زیبا و پُرآب با نام «سراب»، خودنمایی میکنند که همچون نگینی درخشان، بر انگشتر نهاوند میدرخشند. سرابهای نهاوند، نهتنها بهعنوان منابع مهم آب کشاورزی و آشامیدنی، بلکه بهعنوان تفرجگاههای طبیعی و مقاصد گردشگری محبوب، نقش بسزایی در زندگی مردم و اقتصاد منطقه ایفا میکنند.
سرابهای نهاوند درواقع نگینی در غرب ایران هستند که زیبایی بکر و طبیعی آنها، چشم هر بیننده را مینوازد.
سراب گیان بدون شک، مشهورترین و پُربازدیدترین سراب نهاوند است. این سراب در نزدیکی شهر نهاوند واقع شده و دسترسی به آن بسیار آسان است. سراب گیان بهدلیل داشتن درختان کهنسال چنار، فضایی سرسبز و خنک را ایجاد کرده و آب این سراب بسیار زلال و گوارا است که در گذشته، آب آشامیدنی شهر نهاوند را تأمین میکرده است.
امروزه سراب گیان به یک تفرجگاه بزرگ تبدیل و امکانات رفاهی متنوعی برای گردشگران در آن فراهم شده است.
سراب گاماسیاب نیز یکی از پُرآبترین سرابهای ایران است و در فاصله کمی از نهاوند قرار دارد. این سراب، سرچشمه رودخانه گاماسیاب است که یکی از مهمترین رودخانههای غرب ایران بهشمار میرود؛ سراب گاماسیاب بهدلیل داشتن آب فراوان و زمینهای حاصلخیز، از دیرباز محل سکونت و کشاورزی بوده است. در اطراف این سراب، روستاهای متعددی وجود دارند که اهالی آنها به کشاورزی و دامداری مشغول هستند.
سراب فارسبان هم در نزدیکی روستایی به همین نام واقع شده است. این سراب بهدلیل داشتن آبشارها و صخرههای زیبا، چشماندازهای بسیار جذابی دارد. سراب فارسبان، مکانی مناسب برای کوهنوردی و طبیعتگردی است و در اطراف آن، جنگلهای بلوط وجود دارند که بر زیبایی و طراوت این منطقه افزودهاند.
همچنین سرابهای نهاوند، نقش حیاتی در کشاورزی و اقتصاد این شهر ایفا میکنند. آب فراوان این سرابها امکان کشت محصولات متنوع و باکیفیت را در این منطقه فراهم کرده است. نهاوند بهدلیل داشتن خاک حاصلخیز و آب فراوان، یکی از قطبهای کشاورزی استان همدان بهشمار میرود؛ ازجمله مهمترین محصولات کشاورزی نهاوند، میتوان به گندم، جو، سیب زمینی و انواع میوهها اشاره کرد. همچنین سرابهای نهاوند نقش مهمی در پرورش دام و طیور دارند.
سرابهای نهاوند بهعنوان یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری استان همدان، سالانه پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران و جهان هستند. این سرابها با زیباییهای طبیعی و تاریخی خود، تجربهای فراموشنشدنی را برای بازدیدکنندگان رقم میزنند. گردشگرانی که به نهاوند سفر میکنند، میتوانند از طبیعت بکر و آرامشبخش سرابها لذت ببرند و همچنین از آثار تاریخی و فرهنگی این شهر نیز دیدن کنند.
با توجه به اهمیت موضوع و حضور گسترده گردشگران طی ایام تعطیلات در این سرابها، با اعضای شورای اسلامی شهر و دهیاران چند روستای نهاوند که دارای سرابهای خروشان و زیبا هستند، گفتوگو کردهایم تا از آخرین وضعیت این ظرفیتهای خدادادی گردشگری استان مطلع شویم. با شناسایی چالشهای موجود، میتوان از آنها فرصت ساخت و این گنجینههای خروشان را ضمن ارتقا، حفظ کرد؛ در ادامه با ما همراه باشید:
عضو شورای اسلامی روستای گاماسیاب با بیان اینکه سراب گاماسیاب بزرگترین سراب شهرستان نهاوند ازنظر بروندهی آب محسوب میشود و بیشترین دبی آب را به خود اختصاص داده است، اظهار کرد: سراب گاماسیاب سرچشمه اصلی رود کرخه است و در مسیر آن رودهای زیادی به آن اضافه میشوند که تا سیمره، قرهسو و کرخه، ادامه مییابد.
محمد قاسمیگودرزی با اشاره به اینکه سراب در جنوبیترین نقطه جغرافیایی استان و در مرز مشترک استان همدان و لرستان یعنی کوههای گرین واقع شده است، ابراز کرد: رودخانه گاماسیاب از دامنه شمالی کوه گرین میجوشد و در نقطه مقابل آن سراب کهمان الشتر قرار دارد.
وی افزود: سراب گاماسیاب زیبایی خاص خود را دارد و اغلب ماههای سال، کوه گرین میهمان برف است و همین موضوع باعث شده تا آب رودخانه که حاصل آب شدن برفها است، بسیار سرد باشد.
به اذعان عضو شورای اسلامی روستای گاماسیاب تا سال 1392 کار خاصی برای این سراب انجام نشده بود؛ گردشگران بیشتر بومی بودند که از روستاهای اطراف به این محل میآِمدند و امکانات خاصی در این سراب وجود نداشت. سال 1392 استاندار وقت همدان (نیکبخت) از این سراب بازدید کردند و بعد از برگزاری جلسه شورای اداری در محل سراب، در همان روز مصوب کردند تا امکاناتی به این محل داده شود.
قاسمیگودرزی ادامه داد: بعد از این جلسه زیرساختهایی مانند سکو، آسفالت، برق، دکل آنتندهی موبایل و سایر موارد به محل اضافه شد و جذب گردشگر به سراب گاماسیاب افزایش یافت؛ در تعطیلات و فصل بهار و تابستان، شاهد حضور گردشگرانی از سراسر کشور هستیم.
وی با بیان اینکه نسیم مطبوع حاصل از خنکی آب و پوشش جنگلی چنار و کاج که در 20 سال گذشته کاشته شدهاند فضای دلپذیر و زیبایی خلق کردهاند، افزود: این مهم باعث شده تا فضای گردشگری آن بهبود یابد.
عضو شورای اسلامی روستای گاماسیاب با تأکید بر اینکه سراب گاماسیاب جای کار بیشتری دارد، گفت: درصورتی که این محل سرمایهگذار مناسبی داشته باشد، میتوان آن را به قطب گردشگری تبدیل کرد؛ بهواقع آنگونه که باید، در این محل کار نشده و ظرفیتهای موجود حداقلی است.
قاسمیگودرزی با اشاره به اینکه 20 سال است در پاییندست سراب یک سد مخزنی درحال احداث بوده اما هنوز به جایی نرسیده است، اظهار کرد: بخشی از حوزه پاییندست بعد از آبگیری این سد، زیر آب خواهد رفت که این مهم هم میتواند خوب باشد و هم بد.
وی ادامه داد: این مهم باعث زیر آب رفتن پوشش گیاهی که چندینسال برای آن زحمت کشیده شده، میشود؛ از طرفی آبگیری این سد به زیبایی منطقه میافزاید و به گردشگری آن کمک خواهد کرد.
قاسمیگودرزی با بیان اینکه زیرساختهای موجود پاسخگوی گردشگری نیست، گفت: سرویسهای بهداشتی موجود و سکوهای احداثشده، پاسخگوی جمعیت گردشگران نیست؛ درحالی که فضا برای ایجاد این موارد وجود دارد و حتی میتوان با دریافت ورودی از مسافران، برای احداث این زیرساختها و امکانات رفاهی، منابع تأمین و کسب درآمد کرد.
به اذعان عضو شورای اسلامی روستای گاماسیاب، این سراب نیازمند توجه ویژه بوده؛ چراکه بهتازگی توسط گردشگران درحال شناسایی است. جاده این سراب بهواسطه سدی که درحال احداث است، فرسوده شده و چون امکان دارد تغییر کند (بهدلیل احداث سد)، توجه کافی به آن که پُرتردد هم هست، نمیشود.
وی با اشاره به اینکه بنا به گفته پدربزرگهای ما آب سراب گاماسیاب از غاری که در بالای آن قرار دارد سرازیر میشده است و طی ایام گذشته در آن خفاش نیز زندگی میکرده اما بنا به حضور گردشگران دیگر در این محل نیستند، ادامه داد: میتوان با تعبیه روشنایی در این غار، به بهبود شرایط آن کمک کرد؛ بنا به گفته قدیمیها، زمین لرزههایی که اتفاق افتاده، موجب شده تا آب سراب از پاییندست جاری باشد.
قاسمیگودرزی تصریح کرد: در مسیر این سراب استخرهای پرورش ماهی زیادی قرار گرفته که در آنها ماهیهای سردآبی پرورش میدهند و جاذبه گردشگری نیز محسوب میشوند.
عضو شورای اسلامی روستای گاماسیاب تأکید کرد: فرمانداری و میراث فرهنگی لازم است برای این محل تأمین هزینه کنند؛ چراکه برای شهرستان درآمدزا است.
وی خاطرنشان کرد: آب این سراب مورد استفاده برای شرب و کشاورزی روستاهای نزدیک به آن است و 33 درصد آب آن به روستای باباقاسم اختصاص دارد؛ اما هماکنون تنها 21 درصد آن به ما اختصاص یافته است.
قاسمیگودرزی سخنان خود را خواندن شعری درخصوص روستای باباقاسم پایان داد و گفت: «شنیدن کجا مثل دیدن بود، نشستن کجا چون دویدن بود/ چو خواهی که بینی دری از بهشت، گذر کن به باباقاسم اردیبهشت».
* سراب گیان در انتظار سرمایهگذاری برای توسعه پایدار گردشگری
در ادامه عضو شورای اسلامی روستای حسینآباد گیان نیز با اشاره به اینکه سراب گیان یکی از جاذبههای توریستی نهاوند محسوب میشود، گفت: گردشگران فراوانی به این سراب مراجعه میکنند و برخی از روزهای تعطیل پذیرای چندینهزار نفر است.
محمد صیفی با اشاره به اینکه چشمه بزرگ و خروشان گیان و جنگلهای طبیعی آن زیبایی چشمنوازی را به نمایش میگذارند، اظهار کرد: آب این سراب بین سه روستای گیان، حسینآباد و ظفرآباد تقسیم میشود.
وی خاطرنشان کرد: زیرساختهای گردشگری مانند سرویسهای بهداشتی، سکو برای نشستن مردم و سایر موارد، کافی نیستند و حتی زباله موجود در این محل جمعآوری و دفع نمیشود؛ زیرا امکانات لازم در آن وجود ندارد.
عضو شورای اسلامی روستای گیان با بیان اینکه بهبود این وضعیت نیازمند بودجه است، گفت: البته میتوان از این فضا توسط افرادی که محلهایی از آن را اجاره میکنند، درآمدزایی کرد تا ضمن حفظ آن، بتوان زیرساخت لازم را ایجاد کرد.
وی با تأکید بر اینکه سراب گیان نیازمند ساماندهی جدی است، افزود: این سراب نیازمند مدیرت بهتری است، چراکه پارکینگ ماشین ندارد و در روزهای پُرتردد جاده کوچک آن یارای پاسخگویی مطلوب به گردشگران نیست؛ همچنین پارکینگ موجود در سراب نیز کفایت مسافران را نمیکند.
صیفی در بخش پایانی سخنان خود نگهداری از جنگلهای موجود در سراب گیان را ضروری دانست و خاطرنشان کرد: امسال با حضور جنگلبانان، وضعیت نگهداری از جنگلهای این فضا بهبود یافته، اما نباید این مهم را فراموش کرد.
* حضور عشایر مراتع سراب فارسبان را تهدید میکند
عضو شورای اسلامی روستای فارسبان نیز نخستین مشکل این سراب زیبا را جاده دسترسی کمعرض آن معرفی کرد و گفت: رفتوآمد ماشینها در این جاده در روزهای پُرتردد بسیار دشوار است.
محمدصالح کمالوند با تأکید بر اینکه سراب بکر فارسبان نیازمند نگهبان است، افزود: فضای این سراب بسیار بکر است و همچنین جاری بودن آن، زیبایی محیط را دوچندان کرده است.
وی با بیان اینکه سراب فارسبان در انتهای یک دره قرار گرفته است، ابراز کرد: در مسیر چشمههای جوشان فراوانی به آن اضافه میشوند؛ در فصل کشاورزی مورد استفاده قرار گرفتن آب این سراب حس میشود.
به اذعان عضو شورای اسلامی سراب فارسبان، تمام کوههای منطقه جزء مجموعه سراب هستند؛ اما متأسفانه یک خانواده عشایر سالهای قبل از شورا سندی بهنام چشمه خطاب دریافت کرد که اهدای این قطعه باعث شد دام آنها به کوههای اطراف آسیب برسانند و با وجود نصب سیم خاردار توسط دولت در این منطقه، همچنان چرای نادرست تهدیدی برای این مراتع است.
کمالوند تصریح کرد: مدیریت خوبی در این سراب حکمفرما نیست و زیرساختهای آن نیز نیاز به بهبود دارند؛ درصورتی که یک عوارضی در ابتدای این روستا قرار بگیرد، تأثیر خوبی بر این موضوع خواهد گذاشت.
وی ادامه داد: با وجود اینکه روستاهای کوچکی نیز در مسیر سراب قرار دارند، اما روستاهای نزدیکتر این سراب را از آنِ خود میدانند و نه از آنِ فارسبان و به همین دلیل اجازه دایر شدن عوارض در ابتدای روستا را به روستای فارسبان نمیدهند.
عضو شورای اسلامی روستای فارسبان با تأکید بر اینکه توجه به سراب فارسبان، بهبود جاده دسترسی و ایجاد روشنایی کمک زیادی به جذب گردشگر خواهد کرد، گفت: دسترسی آسان به کوهها و طبیعت بکر سه تا چهار کیلومتری سراب تا کوههای اطراف، فضای خوبی را برای حضور گردشگران ایجاد میکند.
وی افزود: علاوهبر اختصاص بودجه، داشتن برنامه درست برای صرف آن بودجه نیز ضروری است؛ چراکه برای مثال فضاهایی جهت درست کردن کباب زیر درختان تعبیه شده که این موضوع به درختان آسیب میرساند.
کمالوند فارسبان را منطقه باستانی برشمرد و اذعان کرد: آثار باستانی فراوانی در فارسبان وجود دارند که درصورت مطالعه، میتوانند برگهای زرینی به تاریخ ایران اضافه کنند؛ بنابراین کاوش و مطالعه توسط دانشجویان درخصوص این منطقه، ضروری است.
عضو شورای اسلامی روستای فارسبان بر لزوم وجود تابلوهایی برای معرفی این تپه و سایر قلعههای اطراف آن مثل قلعه جوق و سایر داشتههای منطقه تأکید کرد و افزود: این مهم علاوهبر معرفی، به شناخت منطقه کمک خواهد کرد.
* در محل سراب ملوسان سرویس بهداشتی وجود ندارد
دهیار روستای ملوسان نیز با اشاره به اینکه سراب ملوسان پذیرای خیل عظیمی از گردشگران است، گفت: سراب ملوسان ازجمله سرابهای بکر این منطقه است؛ منتها راه دسترسی مناسبی ندارد و سیل سال 98 جدارههای مسیر را با خود برد، بنابراین هماکنون راه دسترسی به این سراب مشکل دارد.
مراد مومیوند با اشاره به اینکه لازم است میراث فرهنگی و منابع طبیعی زمینهای این مسیر را خریداری کرده و مسیر را هموار کنند، ابراز کرد: ما چندین مرتبه برای بهبود این وضعیت درخواست دادهایم، اما نه میراث فرهنگی و نه منابع طبیعی، هیچیک متولی این کار نیستند و پیگیریهای ما نتیجه نداشته است.
دهیار روستای ملوسان خاطرنشان کرد: این سراب بکر و خلوت است، اما کاری نهتنها برای این سراب، بلکه برای هیچکدام از سرابهای نهاوند نشده است؛ البته تغییر زود به زود فرماندار در شهرستان نهاوند باعث شده تا این ظرفیتها شناسایی نشوند و همچنان روند گذشته خود را طی کنند.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه در محل سراب ملوسان سرویس بهداشتی وجود ندارد، ابراز کرد: جمعآوری زبالههای این سراب نیز هفته گذشته با کمک دانشآموزان و شبکه بهداشت روستا انجام شده است.
مومیوند تصریح کرد: ایجاد عوارضی برای دریافت هزینه و بهبود زیرساختها، یکی از راهکارهای بهبود این وضعیت است.
دهیار روستای ملوسان در پایان سخنان خود گفت: ما از مسئولان درخواست داریم به سرابهای کوچکتر همچون ملوسان توجه بیشتری داشته باشند و به آنها رسیدگی کنند؛ چراکه این سراب در کنار طبیعت ناب، امنیت بیشتری را نسبت به سراب گیان برای خانوادهها فراهم میکند.
سرابهای نهاوند، با تلفیق زیباییهای طبیعی و ظرفیتهای گردشگری، میتوانند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه ایفا کنند. رونق گردشگری در این سرابها، نیازمند برنامهریزی دقیق، سرمایهگذاری مناسب و مدیریت پایدار است. یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگر، سهولت دسترسی به جاذبههای گردشگری است؛ بنابراین راههای دسترسی به سرابهای نهاوند باید بهبود یابند و آسفالت شوند و تابلوهای راهنما نیز در مسیرها نصب شوند تا گردشگران بهراحتی به مقصد خود برسند.
همچنین، گردشگران نیاز به امکانات رفاهی مناسب در محل سرابها دارند؛ احداث رستورانها، کافهها، سرویسهای بهداشتی و محلهای استراحت، میتواند تجربه گردشگری را برای بازدیدکنندگان لذتبخشتر کند. با توجه به کمبود اقامتگاههای مناسب در نهاوند، احداث هتلها، میهمانپذیرها و اقامتگاههای بومگردی در نزدیکی سرابها، میتواند به جذب گردشگران بیشتر کمک کند. ایجاد پارکینگ مناسب در محل سرابها نیز میتواند از ایجاد ترافیک و بینظمی در این مناطق جلوگیری کند.
برای معرفی این جاذبهها به گردشگران، تهیه بروشورها و کاتالوگهای گردشگری حاوی اطلاعات جامع در مورد سرابهای نهاوند و توزیع آنها در مراکز گردشگری، هتلها، و فرودگاهها، ضروری است. با توجه به اهمیت فضای مجازی در جذب گردشگر، ایجاد صفحات اختصاصی در شبکههای اجتماعی و وبسایتهای گردشگری، میتواند به معرفی سرابهای نهاوند به مخاطبان بیشتر، کمک کند. همچنین برگزاری جشنوارهها و رویدادهای گردشگری در محل سرابها نیز میتوانند باعث جذب گردشگران بیشتری بشوند؛ همکاری با آژانسهای مسافرتی و تورگردانها هم میتواند به معرفی سرابهای نهاوند به گردشگران داخلی و خارجی، کمک کند.
حفظ محیط زیست سرابها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است؛ جمعآوری و دفع صحیح پسماندها با ایجاد سطلهای زباله در محل سرابها و آموزش گردشگران درخصوص اهمیت جمعآوری زبالهها، میتواند به کاهش آلودگی این مناطق کمک کند. جلوگیری از ورود فاضلابهای شهری و صنعتی به سرابها با احداث تصفیهخانههای فاضلاب و اعمال قوانین سختگیرانه برای جلوگیری از آلودگی آب هم میتواند به حفظ محیط زیست سرابها کمک کند.
حفاظت از پوشش گیاهی اطراف سرابها با جلوگیری از قطع درختان و بوتهها و کاشت گونههای گیاهی بومی نیز میتواند به حفظ زیبایی و طراوت این مناطق کمک کند. آموزش و آگاهسازی مردم محلی و گردشگران درخصوص اهمیت حفظ محیط زیست سرابها، مهم است و میتواند به ایجاد فرهنگ حفاظت از محیط زیست در این مناطق کمک کند.
از طرفی گردشگری پایدار، باید به نفع جوامع محلی باشد؛ ایجاد فرصتهای شغلی برای مردم محلی در صنعت گردشگری و حمایت از کسبوکارهای کوچک محلی، میتواند به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی این جوامع کمک کند. گردشگری نباید به فرهنگ و سنتهای محلی آسیب برساند و گردشگران باید به فرهنگ و سنتهای مردم محلی احترام بگذارند. منافع حاصل از گردشگری باید بهطور عادلانه بین ذینفعان مختلف توزیع شود و دولت میتواند نقش مهمی در توسعه گردشگری در سرابهای نهاوند ایفا کند. جذب سرمایهگذاران بخش خصوصی با ارائه تسهیلات و مشوقهای مناسب، میتواند به توسعه زیرساختهای گردشگری در سرابهای نهاوند کمک کند.
با اجرای این راهکارها، میتوان گردشگری در سرابهای نهاوند را رونق بخشید و از این جاذبههای ارزشمند برای توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه بهرهبرداری و این میراث ارزشمند را برای نسلهای آینده حفظ کرد؛ اما باید توجه داشت که نبود زیرساختهای لازم، مانعی بزرگ برای رونق این گنجینههای طبیعی است.
شناسه خبر 94370