مردادماه سال 1401 بود که سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست، نسبت به افزایش جمعیت گرگاس‌در ایران هشدار داد و گفت: آمیزش سگ و گرگ، گونه «گرگاس» را به‌وجود می‌آورد که بسیار خطرناک و درنده‌خو است و از نظر ژنتیکی نیز هیچ ارزشی ندارد.
این در حالی است که گرگ‌ها خود به‌تنهایی یکی از گونه‌های شاخص گوشتخواران از خانواده سگ‌سانان محسوب می‌شوند که از آن‌ها می‌توان به‌عنوان شکارچیانی که در رأس هرم غذایی قرار دارند یاد کرد که معمولاً از طرف دیگر حیوانات تهدید نمی‌شوند، مگر اینکه توسط انسان کشته یا به بیماری خاصی دچار شوند و یا در نقاط خاصی از جهان، حیوان بزرگتری مانند ببر بتواند آن‌ها را شکار کند.
از سوی دیگر بر اساس نظر کارشناسان بوم‌شناس، گرگ‌ها پالایشگرهای طبیعت محسوب می‌شوند به این صورت که بیشتر اوقات گرگ، حیوانی را که ضعیف‌تر، نحیفت‌تر و بیمار‌تر باشد مورد حمله قرار می‌دهد که این موضوع را می‌توان به‌نوعی پالایش طبیعت قلمداد کرد اما متأسفانه طی سال‌های اخیر همانطور که در مقدمه عنوان شد؛ متأسفانه بنا به افزایش تعداد سگ‌های ولگرد در طبیعت شاهد پدیدار شدن گونه تلفیقی به‌عنوان گرگاس هستیم که به لحاظ محیط زیستی مشکل‌ساز بوده و خطراتی برای جوامع محلی ایجاد می‌کند، به طوری که این روزها زمزمه‌هایی از افزایش تعداد این گونه در اطراف روستاهای شهرستان کبودراهنگ به گوش می‌رسد، این در حالی است که افزایش جمعیت گرگاس‌ها در نزدیکی روستاها می‌تواند تأثیرات مختلفی بر زندگی روزمره روستاییان بگذارد که ازجمله آن می‌توان به افزایش حمله این گونه به دام‌های روستاییان، احساس ناامنی در میان ساکنان، تغییر در رفتار دام‌ها در تولید شیر و گوشت در پی ترس از این گونه، تغییر در روش‌های نگهداری از دام به‌دلیل خطرات ناشی از گرگاس با ایجاد حصارهای محکم‌تر، امن‌تر با هزینه‌کرد بالاتر و درنهایت اثرات محیط‌زیستی اشاره کرد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌و‌گویی با عبدالله سالاری؛ متخصص بوم‌شناسی و مدیریت حیات وحش و نیز مهدی صفی‌خانی؛ معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
متخصص بوم‌شناسی و مدیریت حیات وحش در پاسخ به پرسشی درباره علل افزایش جمعیت گرگ‌ها گفت: برای فهم بهتر این مسئله، تحقیق و بررسی‌های میدانی لازم است، جفت‌گیری بین سگ‌های ولگرد و گرگ‌ها می‌تواند منجر به افزایش جمعیت گرگاس شود.
عبدالله سالاری با تأکید بر اینکه دو دلیل اصلی برای این مسئله وجود دارد، تشریح کرد: یکی قرابت زیستگاهی میان این دو گونه و دیگری اقدام روستاییان در بزرگ کردن توله‌های گرگ و آمیزش مصنوعی با سگ‌ها.
وی با بیان اینکه گرگ‌ها به‌طور طبیعی از انسان دوری می‌کنند، مگر در شرایطی خاص که باعث شود برای یافتن غذا به حاشیه روستاها نزدیک شوند، خاطرنشان کرد: در مقابل، گرگاس به‌دلیل تربیت و جفت‌گیری سگ با گرگ‌ها، برخی ویژگی‌های ژنتیکی از این حیوانات را به ارث می‌برند این موضوع به نزدیکی گرگاس‌ها به انسان و احتمال حمله به آن‌ها می‌افزاید.
مدیرعامل انجمن حامیان و پژوهشگران حیات وحش، با اشاره پیشنهادهایی برای کنترل این پدیده افزود: کاهش غذارسانی به سگ‌های ولگرد، مدیریت پسماندهای شهری و روستایی ‌و در نهایت فرهنگ‌سازی و آموزش در مورد خطرات نزدیک شدن به گرگاس‌ها از اصلی‌ترین راهکار‌ها برای کنترل این گونه است.
سالاری در مورد مواجهه ایمن با این حیوانات نیز گفت: بهترین راه، ایجاد سر و صدا برای فراری دادن آن‌ها و تماس با سازمان حفاظت محیط زیست است.
وی افزود: حضور سگ‌های ولگرد و گرگاس‌ها نه‌تنها می‌تواند به انسان‌ها آسیب برساند، بلکه خطرات جدی برای خلوص ژنتیکی جمعیت گرگ‌های بومی نیز به همراه دارد.
در ادامه معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز در واکنش به این پرسش که طی روزهای اخیر خبرهایی از روستاهای اطراف شهرستان کبودراهنگ درباره افزایش آمار گرگاس‌ها به ما رسیده، آیا تأیید می‌کنید؟ چه دلایلی برای این مسئله وجود دارد؟ گفت: وجود گرگاس یا همان هیبرید سگ و گرگ، یک حقیقت است و این حیوان نه خیلی عجیب و نه پیچیده است.
مهدی صفی‌خانی با بیان اینکه این گونه ویژگی‌هایی از هر دو نوع حیوان دارد، بنابراین امکان وجود آن در هر منطقه‌ای محتمل است اذعان کرد: اما نکته مهم دلایل بروز این وضعیت است.
وی با ابراز اینکه یکی از دلایل، کارهای غیر اصولی است که در محیط‌های روستایی انجام می‌شود، اظهار کرد: بعضی از فرهنگ‌ها و نگرش‌های غلط نسبت به این موضوع وجود دارد که به اشتباه تصور می‌کنند با گرفتن توله گرگ و آمیزش مصنوعی آن و گرفتن هیبرید به‌عنوان گونه نگهبان، می‌تواند برای دامداری مفید باشد، در حالی که خوی وحشی این گونه نمی‌تواند انتظارات را برآورده کند؛ بنابراین پس از مدتی آن‌ها را در طبیعت رها می‌کنند که این کار خطرناک است چراکه در پی این اتفاق این گونه تا حدودی با انسان‌ها سازگار می‌شود.
وی افزود: دلیل دیگر به رفتارهای نادرست ما در مدیریت پسماند و لاشه دام‌ها در محیط‌های روستایی بازمی‌گردد چراکه این تجمعِ سگ‌ها در مناطق خاص، می‌تواند باعث جذب گونه‌هایی مثل گرگ شود و در این مقطع، به‌دلیل نزدیکی ژنتیکی، احتمال جفت‌گیری و تولید نسل جدید مثل گرگاس وجود دارد.
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان با اشاره به اینکه بخش دیگری از دلایل به اقداماتی که ما به‌صورت ناخواسته انجام می‌دهیم اما نتایج مثبتی به همراه ندارد بازمی‌گردد، عنوان کرد: گرگاس به خودی خود باعث آزار نمی‌شود، اما ما به‌دنبال راه‌هایی برای قطع نسل این حیوان هستیم به همین جهت، اگر موجودی از این نوع شناخته شود، ما دستور اتلاف آن را به مراجع ذی‌صلاح صادر خواهیم کرد، اما روش‌های انجام این کار نیاز به دقت دارد.
صفی‌خانی با بیان اینکه تشخیص این گونه‌ها به وقت و دقت نیاز دارد تشریح کرد: متخصصان هم در برخی موارد نمی‌توانند نظر قطعی دهند و اختلاف‌نظر بین آن‌ها وجود دارد به همین دلیل از رسانه‌ها و فضای مجازی درخواست می‌کنم با احتیاط برخورد کنند و نظرات کارشناسان را در نظر بگیرند.
وی در مورد رفتار روستاییان با این گونه، گفت که اگر این حیوان در حیات وحش وجود داشته باشد، نیازی نیست که به آن نزدیک شوند، آنچه مسلم است اینکه حیوان در فصل زادآوری ممکن است حساس‌تر شود و رفتارهای تهاجمی نشان دهد؛ بنابراین در فصل‌هایی که این حیوان حساس است، بهتر است از آن دوری کرد.
این مسئول ادامه داد: ما همچنین می‌بینیم که در مناطق حفاظت‌شده، تغییراتی در جمعیت گونه‌های مختلف ایجاد شده؛ مثلاً ممنوعیت شکار خرگوش باعث کاهش حملات گرگ به دام‌ها شده، بنابراین، باید توجه داشت که علل حمله این حیوان به انسان یا دام به دو دلیل زیربنایی بازمی‌گردد؛ یکی آزار و اذیتی که حیوان ممکن است در فصل خاصی تجربه کند و دیگری بر هم خوردن زنجیره غذایی.
صفی‌خانی، با اشاره به بهبود مدیریت پسماند در روستاها که راهکار اصلی برای مدیریت این حیوانات است خاطرنشان کرد: مردم باید از دهیاران و شوراهای روستایی بخواهند که پسماندها را به‌صورت اصولی مدیریت کنند؛ البته نباید این نکته را از ذهن دور کرد که رها کردن لاشه دام‌ها در اطراف روستاها، خود به جذب حیوانات وحشی کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه در کنار راهکارهای عنوان‌شده جلوگیری از شکار غیرمجاز، چاره‌ساز خواهد بود افزود: باید به این نکته توجه داشته باشیم که بی‌توجهی نسبت به شکارچیان غیرمجاز، بر‌هم خوردن زنجیره غذایی را به همراه دارد و می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. پس نیاز به مدیریت بهتری داریم تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنیم؛ بنابراین از مردم روستاها، درخواست می‌شود که در این خصوص آگاه بوده و در برابر شکارچیان غیرمجاز واکنش نشان دهند.
وی، در خصوص افزایش تعداد سگ‌های بلاصاحب و تأثیر آن در افزایش گونه گرگاس، اظهار کرد: این مشکل نقش اساسی در ایجاد نگرانی‌ها دارد اگر جمعیت سگ‌های ولگرد وجود نداشته باشد، این گونه مسائل نیز بروز نخواهد کرد.
این مقام مسئول ادامه داد: در خصوص افزایش سگ‌ها نه‌تنها موضوع گرگاس مطرح است حتی در برخی از مناطق دیگر، گزارش‌هایی از حمله سگ‌های بلاصاحب به انسان‌ها وجود دارد که باعث نگرانی می‌شود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ نبود تخصص و نادیده گرفتن هشدارهای متخصصان محیط زیست، در ایجاد و افزایش گرگ‌های هیبریدی «گرگاس‌ها» مؤثر است. هشدارهایی که چند سالی است برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد داده می‌شود و همیشه مسئولان مرتبط کمبود بودجه را بهانه‌ای برای کنترل جمعیت سگ‌ها بیان می‌کنند و یا این امر ازسوی محیط زیست‌دوستان تصنعی مورد عتاب و خطاب قرار می‌گیرد.

طاهره ترابی مهوش