طی چند سال اخیر در پی گفت‌و‌گو با مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان متعدد مشخص شد؛ یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم و تأثیرگذار در ارتقای عملکرد شرکت‌های دانش‌بنیان و در عین حال چالش و مانع اصلی در رشد و توسعه آن‌ها، محدودیت‌های منابع مالی و دسترسی نداشتن به منابع مالی به اندازه کافی، به‌طور کارآمد و اثربخش با روشی مطلوب و در زمانی مناسب و منطبق با رشد و توسعه آن‌هاست.
از طرفی ادبیات مربوط به امور مالی کارآفرینی نیز حاکی از آن است که سرمایه مالی، وجود یک نظام تأمین مالی جامع، کارآمد و مؤثر و دسترسی آسان این شرکت‌ها به منابع مالی به‌ویژه در مراحل ابتدایی چرخه حیات، عامل حیاتی در موفقیت‌های آینده و بقا و پایداری رشد این شرکت‌ها محسوب می‌شود و در عین حال باعث بهبود کارایی، ارتقای عملکرد و افزایش کیفیت محصولات و خدمات، کسب موفقیت روزافزون در بازار رقابتی، ورود به بازارهای جدید و دستیابی به اهداف و مأموریت‌شان خواهد شد.
بر این اساس در این شماره برآن شدیم تا با مدیرعامل دو شرکت دانش‌بنیان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیرعامل شرکت «پارسیان داده‌کاوان برتر» با بیان اینکه عمده فعالیت این شرکت دانش‌بنیان، در حوزه آی‌تی و تولید پروژه‌های سفارشی در عرصه نرم‌افزارها، هوش مصنوعی و گوگل وب است گفت: دراین راستا چندین پروژه تعریف کردیم که از تعدادی از آن‌ها تقریباً تا یک ماه آینده رونمایی می‌شود.
داود زنگنه بیدکرپه با تأکید بر اینکه دو پروژه در دست رونمایی داریم که نمونه داخلی ندارند تشریح کرد: این پروژه‌ها طرح‌هایی هستند که در راستای تسهیل فعالیت کسب‌و‌کارها حرکت کردند و در بخش‌هایی همچون معرفی بهینه کسب‌و‌کارها به مخاطبین‌شان در ابعاد (B2B)، (B2C) و نهایتاً معرفی مستقیم به مشتری‌ها موفق عمل می‌کند. B2B، تعاملات بین شرکت‌ها است، در حالی که B2C، تعاملات بین شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان نهایی است.
وی با ابراز اینکه ما در نحوه معرفی بر پایه هوش مصنوعی و رفتارشناسی خرید و فروش، ورود جدی داشتیم ابراز کرد: این رفتارشناسی نیز بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌هاست، یعنی بر اساس بازگشت مشتری‌ها به مجموعه‌های کسب‌و‌کارها ایجاد و در نهایت تبدیل به یک سکو (پلتفرم) شده است.
مدیرعامل شرکت «پارسیان داده‌کاوان برتر» در پاسخ به این پرسش که در ایده و پروژه اولیه چطور به یک محصول یا خدمت قابل ارائه رسیدید؟ چه نیازی از جامعه را هدف قرار داده‌اید؟ تشریح کرد: فرایند کار بر اساس نیازسنجی‌های داخل بازار است، بدین معنا که یک گروه مطالعاتی داشتیم که نسبت به شناسایی ظرفیت‌ها و نیازهای بازار داخلی اقدام می‌کرد. از طرفی هم با شناخت از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌هایی که در خارج از کشور وجود داشت و این نیازها را مرتفع می‌کرد، ما با ورود به عرصه بومی‌سازی این نرم‌افزارها متناسب با بسترهای اقتصادی و بانکی و مالی کشورمان و در عین حال زیرساخت‌های فرهنگی حاکم، ورود کرده و دست به‌کار شدیم.
زنگنه بیدکرپه در پاسخ به این پرسش که از نظر اقتصادی چطور ارزیابی می‌کنید که فعالیت دانش‌بنیانی شما سودآور بوده و چه شاخص‌هایی برای سنجش سود و زیان در نظر گرفتید؟ اذعان کرد: مسلماً شاخص‌های سود و زیان تعریف‌شده‌اند. ممکن است در مسیر بازاریابی تا یک سال نخست نه‌تنها سود نکرد بلکه متضرر هم شد، البته این فرایند طبیعی است چراکه ما به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان همواره در سال‌های اولیه فعالیت، هزینه‌‌ها را افزایش می‌دهیم تا بتوانیم بازارمان را بزرگتر کنیم، هرچند در این بین تناسب وجود دارد؛ یعنی در یک نقطه خاصی هزینه‌ها ساکن شده و در یک خط مستقیم حرکت می‌کند. درواقع در همان مقطع است که بازار اصلی به‌دست آمده و در واقع سوددهی آغاز می‌شود یعنی از حالت نقطه سر به سر حرکت کرده و به سوددهی می‌رسد.
وی در واکنش به این پرسش که در مسیر تأمین مالی اولیه جذب سرمایه‌گذار با چه چالش‌هایی مواجه شدید و اکنون منابع مالی مورد نیاز را چگونه تأمین می‌کنید؟ ابراز کرد: این قسمت از کار فوق‌العاده سخت است. در گام نخست با وام و نیز سرمایه‌گذاری‌های اقوام و در واقع قرض کردن، کارمان را آغاز کردیم اما در ادامه از طریق مذاکره با تعدادی از سرمایه‌گذاران نسبت به تأمین مالی پروژه اقدام کردیم یعنی آن‌ها را در شرکت و سود و زیان آن سهیم کردیم.
در ادامه مدیرعامل شرکت «سنجشگران صنعت روئین‌مدار» که چند سالی است سیستم هوشمند پرورش ماهی در کشور را بومی‌سازی کرده گفت: سیستم هوشمند یک شرایط ایده‌آل زیستی برای ماهی‌ها فراهم و مؤلفه‌های مختلفی چون دما، PH آب و کاهش یا افزایش میزان آب را به‌صورت مداوم بررسی و بهترین شرایط را برای زندگی ماهی‌ها انتخاب می‌کند.
مهران بیگلری خوشمرام افزود: این سیستم خطر تلفات در استخرها را به حداقل می‌رساند، سرریز شدن آب استخر (بر اثر گرفتگی مجرای خروج آب) را اعلام کرده و تغییرات (کاهش یا افزایش) دمای آب استخر را اطلاع می‌دهد.
وی ابراز کرد: دستگاهی که توسط شرکت طراحی شده، علاوه‌ بر نشان دادن لحظه‌ای مؤلفه‌های حیاتی، مجهز به تغذیه موازی از طریق باطری است و می‌توان در صورت بروز مشکل، زنگ هشدار مربوط به رخداد را فعال و پیام‌های مناسب را برای اطلاع اپراتور ارسال کرد.
مدیر این واحد فناور مستقر در پارک علم و فناوری همدان با بیان اینکه شرکت ما فعالیت خود را از تیرماه سال 97 آغاز کرد گفت: خوشبختانه به‌دلیل کارآیی محصول از سراسر کشور مشتری داریم.
بیگلری خوشمرام افزود: نکته این است ایده که اولیه از سمت جهاد کشاورزی مطرح شد؛ البته ما پیش‌تر در سال 97 یک بار خود نسبت به ارائه این ایده به جهاد اقدام کرده بودیم اما در آن مقطع زمانی عنوان شد که این ایده نسبت به زمان جلوتر است و امکان به‌کارگیری آن در حال حاضر در گلخانه‌ها فراهم نیست تا اینکه سال گذشته از ما خواسته شد تا در مسیر هوشمندسازی گلخانه‌ها نیز ورود داشته باشیم چراکه در استان چنین ظرفیتی وجود نداشت، پس گلخانه‌داران مجبور می‌شدند از ظرفیت‌های شرکت‌های غیربومی استفاده کنند.
وی با تأکید بر اینکه طبق نتایج حاصله در بیشتر موارد، اغلب این شرکت‌های غیر بومی عملکرد خوبی نیز ارائه نکرده و یا خدمات پس از فروش مناسبی نداشتند تشریح کرد: در پی این فرایند بنا به درخواست و معرفی ما توسط جهاد کشاورزی، همکاری با یکی از گلخانه‌داران در همدان را آغاز کرده و سیستم هوشمند خود را به‌صورت آزمایشی و برای نخستین‌بار در آن گلخانه پیاده‌سازی کرده و خوشبختانه به نتیجه مطلوبی هم رسیدیم.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه کنترل گلخانه با دشواری بسیاری همراه است؛ بنابراین در این مسیر باید از داشته‌های هوش مصنوعی نیز بهره برد زیرا باوجود کم بودن تعداد تجهیزات در گلخانه‌ها اما تعداد بخش‌های آن زیاد است؛ بنابراین برای رسیدن به کنترل بهینه در بخش‌های مختلف نیازمند هوش مصنوعی هستیم. ما با ترکیب علم الکترونیک و هوش مصنوعی توانستیم یک اتوماسیون هوشمند ایجاد کنیم که ثمره آن بی‌بدیل بود.
بیگلری خوشمرام در پاسخ به اینکه از نظر اقتصادی چطور ارزیابی کردید که فعالیت دانش‌بنیان شما سودآور است و‌ چه شاخص‌هایی برای سود و زیان در نظر می‌گیرید؟ ابراز کرد: به‌هنگام عقد قراداد با در نظر گرفتن هزینه پیاده‌سازی، هدف اصلی‌مان امتحان این سیستم برای نخستین‌بار بود که خود در راستای بازاریابی بیشتر بسیار مؤثر واقع شد، به طوری که امروز ده‌ها گلخانه‌دار از سراسر کشور متقاضی نصب این اتوماسیون در گلخانه‌هایشان شدند.
وی ادامه داد: در واقع سرمایه اولیه توسط کارفرما تأمین و در نهایت سود متعارف نصیب ما شد.
وی با بیان اینکه در این زمینه سود اصلی نصیب گلخانه‌دار نیز شد زیرا از طریق هوشمندسازی، هزینه‌های او نیز در بخش‌های مختلف کاهش پیدا کرد چراکه دیگر هزینه کارگری نخواهد داشت و در عین حال با کنترل دما و رطوبت، میزان استفاده از کود و سم نیز کاهش می‌یابد و در ادامه میزان برداشت محصول نیز بیشتر خواهد بود.
وی تأکید کرد: درواقع ما در خصوص سوددهی، برعکس عمل کرده و از نیاز بازار، به محصول و در پی آن به سود رسیدیم.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ تجربه زیسته کشور در حوزه تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، بیانگر آن است که انتظار حمایت مالی از نهاد‌های سنتی همچون بانک‌ها و بیمه‌ها برای زیست‌بوم دانش‌بنیان، محقق نشده و به همین دلیل، در ماده 100 برنامه سوم توسعه، ایجاد صندوق‌های غیردولتی و صندوق‌های پژوهش و فناوری مصوب شده تا ابزار‌های مالی جدیدی برای حمایت از این حوزه شکل بگیرد.
مسئولیت ایجاد این صندوق‌ها به وزارت علوم واگذار شد، اما به‌دلیل گستردگی ارتباطات این وزارتخانه با سایر نهادها، اجرای این بند قانونی به نتیجه مطلوب نرسید.
بنابراین بنا به تجارب جهانی، ایجاد نهاد‌های مالی موازی در کنار نظام‌های سنتی در راستای حمایت مالی از شرکت‌های دانش‌بنیان، یک الزام است که در بسیاری از کشورها، علاوه بر بانک و بیمه، صنایع مختلف خود به‌عنوان بهره‌برداران از دانش و فناوری در عرصه سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها اقدام کرده و موفق نیز بوده‌اند، چنانکه در گفت‌وگو با دو شرکت دانش‌بنیان عنوان‌شده نیز این رویکرد توانسته منجر به پایداری در تولید و رسیدن به سود در دو شرکت فوق‌الذکر شود.

طاهره ترابی مهوش