وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بخشنامه توجه ویژه به سلامت مادران در زمان بحران را به دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور ابلاغ کرد.
با توجه به شرایط ویژه کشور و ضرورت ارائه خدمات مؤثر و ایمن به مادران باردار در دوران بحران، معاونت‌های بهداشت و درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نامه‌ای خطاب به رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور، بر لزوم اجرای تمهیدات فوری و ویژه برای حفظ سلامت مادران و نوزادان تأکید کردند.
در این ابلاغیه با تقدیر از تلاش‌های کادر بهداشت و درمان در مواجهه با شرایط کنونی کشور، از رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها درخواست شده است با توجه به احتمال بروز اختلال در خدمات‌رسانی در بخش‌های غیر دولتی، اقدامات لازم برای استمرار مراقبت‌های دوران بارداری در مراکز بهداشتی و درمانی صورت گیرد و اطلاع‌رسانی مؤثر به مردم در این زمینه انجام پذیرد.
همچنین پیش‌بینی مراکز پشتیبان درصورت آسیب احتمالی مراکز اصلی، اطلاع‌رسانی درباره زمان و مکان ارائه خدمات، معرفی سامانه 4030 برای مشاوره سلامت مادران و افزایش ظرفیت مراکز درمانی در مناطق مسافرپذیر ازجمله مواردی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
در این بخشنامه ضمن تقدیر و تشکر از عملکرد همکاران حوزه سلامت در شرایط کنونی کشور، خواهشمند است جهت حفظ و تأمین سلامت مادران و نوزادان در این ایام، موارد ذیل مورد توجه قرار گیرد:
1- با توجه به احتمال محدودیت دسترسی به خدمات مامایی در بخش‌های غیر دولتی، تدابیر لازم جهت استمرار دسترسی مادران باردار به مراقبت‌های دوران بارداری در مراکز بهداشتی و درمانی صورت گیرد و مراتب به نحو مقتضی به مردم اطلاع‌رسانی شود.
2- پیش‌بینی لازم درخصوص مراکز بهداشتی و درمانی پشتیبان صورت گیرد تا درصورت آسیب‌دیدگی احتمالی یک مرکز، سریعاً با مرکز پشتیبان جایگزین شده و مراتب به نحو مقتضی به مردم اطلاع‌رسانی شود.
3- زمان و مکان ارائه خدمات توسط مراکز جامع خدمات سلامت به جمعیت زیر پوشش اطلاع‌رسانی شود.
4- وجود سامانه 4030 از طریق رسانه‌های جمعی و فضاهای مجازی به مادران باردار اطلاع‌رسانی شود. لازم است تا توصیه شود که این سامانه فقط جهت کسب مشاوره سلامت مادران است و از تماس برای گرفتن انواع مشاوره‌های دیگر خودداری کنند و این خط را اشغال نکنند.
5- نظر به عزیمت هم‌وطنان به شهرهای مختلف تدابیر لازم برای افزایش ظرفیت پذیرش مراکز بهداشتی و درمانی مربوطه و ارائه خدمات به مادران باردار سفرکرده به این مناطق فراهم و مراتب به نحو مقتضی به مردم اطلاع‌رسانی شود.
6- جهت پیگیری هرچه بهتر موارد نیازمند اعزام و ارجاع، فهرست کارشناسان مسئول سلامت مادران در حوزه‌های ستادی دانشگاه/ دانشکده‌ها با نامه رسمی به مشاورین پاسخگو در سامانه 4030 اعلام شود.
7- تسریع در تعیین تکلیف مادر باردار و ترخیص ایشان و ویزیت حضوری در نخستین فرصت و ارائه خدمات اورژانسی به ایشان بدون تأخیر انجام گیرد.
8- تمهیدات لازم جهت دسترسی سریع‌تر مادران باردار به خدمات پاراکلینیکی ازجمله سونوگرافی و آزمایش‌های ضروری صورت گرفته و تمرکز بر انجام خدمات حیاتی مورد تأکید قرار گیرد.
9- با توجه به عوارض مادری و نوزادی سزارین، حتی‌الامکان از انجام سزارین‌های غیر ضروری پرهیز شده و استانداردهای کشوری سزارین رعایت شود.
10- بانک اطلاعاتی مادران نیازمند مراقبت ویژه توسط هر دانشگاه/دانشکده تهیه و پیگیری مستمر مادران با شرایط خاص و نیازمند مراقبت ویژه تا حصول نتیجه انجام گیرد.
11- در مراکز دارای بار مراجعه بالا، حتی‌الامکان از افراد با تجربه جهت ارائه خدمات به مادران باردار استفاده شود.
12- ارائه خدمات به مادران باردار در مراکز بهداشتی و درمانی، مطابق با دستورالعمل‌های کشوری مورد تأکید قرار گیرد.
13- برنامه ریزی و نظارت لازم بر اجرای دستورالعمل مقیمی متخصصین زنان در بلوک زایمان انجام گیرد.
14- فهرست متخصصین زنان و زایمان، بیهوشی و اطفال مقیم و آنکال دوم در بیمارستان‌ها و در بیمارستان‌هایی که کمتر از سه متخصص زنان و زایمان دارند، مشخص و در معرض دید باشد؛ حضور آنکال اول درصورت نیاز در کمتر از 30 دقیقه ضروری است.
15- فهرست تیم احیای نوزادان و بزرگ‌سالان در بلوک زایمان و بخش‌های مرتبط مشخص و در معرض دید قرار گیرد.
16- برنامه پاسخگویی اساتید معین گروه زنان (اسامی و شماره تماس) به بیمارستان‌ها و شبکه ‌های بهداشتی اعلام شود.
17- افراد تیم چند تخصصی مادران نیازمند مراقبت ویژه در بیمارستان‌ها از قبل تعیین شده و برنامه کاری ایشان در معرض دید کارکنان بلوک زایمان قرار گیرد.
18- داروهای اساسی مرتبط با سلامت مادران به‌خصوص داروهای کنترل و درمان خونریزی در بلوک‌های زایمان تأمین شود.
19- کنترل اقلام فوریت‌های مامایی در اورژانس‌های کلیه مراکز درمانی شامل ست‌های اورژانسی (ست زایمان، ست سزارین، ست خونریزی و پره اکلامپسی، اسپکولوم، کاغذ نیترازین و غیره) و داروهای ضروری شامل اکسی توسین، میزوپروستول، سولفات منیزیوم، لابتالول، هیدرالازین، آمپول ترانسامیک اسید، و دیگر موارد منطبق با دستورالعمل‌های کشوری انجام شود.
20- اقدامات درمانی مورد نیاز مادران بستری در بخش‌های مراقبت ویژه زیر پوشش آن دانشگاه/دانشکده با برگزاری جلسات (حضوری یا مجازی) تیم درمانی ایشان و مشاوره با پزشکان معالج مقیم بیمارستان مدیریت شود.
21- برای سهولت ارجاع و اعزام مادران باردار و نوزادان، هماهنگی بیمارستان‌های سطح یک و دو با بیمارستان‌های سطح سه مطابق با استاندارد اعزام انجام شده و معاونت درمان دانشگاه/دانشکده بر این امر نظارت داشته باشد.
22- جهت تأمین پایدار نیروی انسانی و استمرار ارائه خدمات به مادران باردار، مرخصی کارکنان بخش‌های بهداشتی و بیمارستانی مانند بلوک زایمان، پس از زایمان، نوزادان و مراقبت ویژه نوزادان در شرایط بحرانی مطابق دستورالعمل ستاد بحران دانشگاه/ دانشکده اقدام شود.
23- ارائه خدمات مشاوره‌ای مطابق با بسته خدمتی سلامت روان برای مادران باردار در مراکز تابعه مورد تأکید بوده و مقتضی است مشاورین پاسخگوی سامانه 4030 راهنمایی لازم در این خصوص را به مادران ارائه دهند.
24- خدمات مراقبتی مادران باردار مراجعه‌کننده اعم از اورژانس و غیر اورژانس در درمانگاه‌های تخصصی مربوطه یا تریاژ مامائی انجام شود.
25- ثبت اطلاعات زایمان و ثبت صدور گواهی ولادت در سامانه ملی باروری سالم انجام شود.