در سفر اخیر وزیر علوم به همدان او از رسالت دانشگاه در جوامع امروزی سخن گفت که رسالت اصلی آن در زمان کنونی تربیت انسان‌های متعهد، ارتقای فرهنگ و اخلاق اجتماعی، تقویت مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی به مسائل ملی و منطقه‌ای است. به عبارت دیگر، می‌توان گفت دانشگاه علاوه‌بر وظیفه آموزش و پژوهش، مأموریت سوم خود را باید در قالب «مسئولیت اجتماعی» تعریف کند؛ یعنی تعهد به حل مسائل واقعی جامعه، تعامل با محیط پیرامون و ایفای نقش در ارتقای رفاه و عدالت اجتماعی. در کشوری مانند ایران که بسیاری از استان‌های آن با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دست‌ به‌ گریبان‌ هستند، توجه دانشگاه‌ها به جامعه محلی، ضرورتی دوچندان دارد.
استان همدان نمونه روشنی از این وضعیت است؛ همدان با پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی و با داشتن دانشگاه‌های متعدد همچون بوعلی‌سینا، صنعتی، آزاد اسلامی، علوم پزشکی و مراکز آموزش عالی دیگر، ظرفیتی کم‌نظیر در کشور محسوب می‌شود. بااین‌حال همدان همچنان با مسائل گوناگونی ازجمله بیکاری جوانان، مهاجرت نخبگان، چالش‌های زیست‌محیطی، کاهش سطح نشاط اجتماعی و عدم توسعه اقتصادی پایدار مواجه است؛ ازهمین‌رو، مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها در همدان ایجاب می‌کند که این مراکز علمی، نقشی فعال‌تر در زندگی روزمره مردم ایفا کنند و از حصارهای دانشگاهی فراتر روند.
ما همیشه به برنامه‌های اقتصادی این انتقاد را وارد می‌کنیم که چرا دستاوردهای آن‌ها در سفره مردم دیده نمی‌شود، به نظر می‌رسد به دانشگاه‌ها نیز همین نقد وارد است؛ به‌عنوان مثال از دانشگاه‌های استان همدان که حدود 60 هزار دانشجو را در خود جای داده‌اند، باید پرسید چه دستاوردی برای زندگی مردم بومی داشته‌اند؟ به عبارت دیگر یکی از انتقادهای رایج به نظام آموزش عالی جدایی آن از نیازهای واقعی جامعه است. بسیاری از پژوهش‌ها در دانشگاه‌ها به‌دلیل انتزاعی بودن یا نبود ارتباط با نهادهای اجرایی، عملاً راهی به زندگی مردم پیدا نمی‌کنند.
از سوی دیگر اقتصاد دانش‌بنیان امروزه یکی از ارکان توسعه محسوب می‌شود؛ دانشگاه‌های همدان با حمایت از شرکت‌های نوپا (استارت‌آپ‌ها) و مراکز رشد، می‌توانند فرصت‌های شغلی تازه برای جوانان ایجاد کنند؛ به‌ویژه در زمینه‌هایی همچون فناوری اطلاعات، انرژی‌های تجدیدپذیر و کشاورزی پیشرفته، ظرفیت‌های زیادی برای شکل‌گیری کسب‌وکارهای نو وجود دارند. ایجاد ارتباط میان فارغ‌التحصیلان کارآفرین و سرمایه‌گذاران محلی، حمایت از ایده‌های نوآورانه و تبدیل دانشگاه به قطب مشاوره اقتصادی و فناورانه، می‌تواند نرخ بیکاری در استان را کاهش دهد. این همان معنای عملی مسئولیت اجتماعی است که در این صورت می‌توان گفت دانشگاه از حصار دیوارهای خود بیرون آمده و در معیشت مردم نقش‌آفرینی می‌کند.
در حوزه فرهنگ نیز باید خاطرنشان کرد از آنجایی که همدان نه‌تنها مرکز تاریخی ایران، بلکه خاستگاه فرهنگ و هنر است، دانشگاه‌ها باید در حفظ و ترویج میراث فرهنگی استان، مسئولیت اجتماعی خود را جدی بگیرند؛ این امر می‌تواند با برگزاری جشنواره‌های علمی- فرهنگی، حمایت از پژوهش‌های بومی در حوزه زبان و ادبیات محلی و همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه گردشگری فرهنگی تحقق یابد. حضور استادان و دانشجویان در پروژه‌های اجتماعی همچون بازسازی بناهای تاریخی، پیوند دانشگاه با جامعه را تقویت کرده و سبب می‌شود مردم، دانشگاه را بخشی از زندگی خود بدانند.
دانشگاه‌های همدان با برخورداری از استادان و پژوهشگران متخصص، ظرفیت زیادی برای مشاوره دادن به مدیران محلی دارند. مشارکت در تدوین برنامه‌های توسعه شهری، ارائه راهکارهای علمی برای مدیریت بحران‌هایی مانند خشک‌سالی یا آلودگی محیط زیست و همکاری با نهادهای مدنی در حوزه سلامت روان، نمونه‌هایی از ایفای نقش سیاست‌گذاری دانشگاه در سطح محلی هستند؛ اگر مسئولان استانی به دانشگاه‌ها به‌عنوان بازوی علمی خود اعتماد کنند و دانشگاه‌ها نیز از انزوا فاصله بگیرند، تصمیم‌گیری‌های محلی می‌تواند کیفیت و کارآمدی بیشتری پیدا کند.
برای تحقق مسئولیت اجتماعی، دانشگاه‌ها باید به سمت ارتباط دوسویه با جامعه حرکت کنند؛ این ارتباط تنها با برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی شکل نمی‌گیرد، بلکه نیازمند حضور فعال دانشگاه در متن زندگی روزمره مردم است. ایجاد مراکز مشاوره در محلات، راه‌اندازی کلینیک‌های حقوقی و روانشناسی توسط دانشجویان تحت نظارت استادان یا ارائه آموزش‌های عمومی در زمینه محیط زیست و سلامت، می‌تواند اعتماد مردم به دانشگاه‌ها را افزایش دهد. هرچه این ارتباط نزدیک‌تر شود، جامعه محلی دانشگاه را از آنِ خود می‌داند و در مقابل، دانشگاه نیز از حمایت مردم بهره‌مند می‌شود.
این یک واقعیت است که حضور دانشگاه‌های متعدد در همدان فرصتی مغتنم برای این استان است تا مسیر توسعه پایدار را با تکیه بر دانش و پژوهش طی کند؛ اما این فرصت تنها زمانی به ثمر می‌نشیند که دانشگاه‌ها مسئولیت اجتماعی خود را جدی بگیرند. یعنی از نقش سنتی آموزش و پژوهش فراتر روند و در خدمت به جامعه محلی گام بردارند. بهبود معیشت مردم ارتقای فرهنگ و هویت محلی، حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و مشارکت در سیاست‌گذاری‌های استانی، همگی جلوه‌هایی از این مسئولیت‌ هستند. دانشگاهی که به جامعه بی‌اعتنا باشد، درواقع بخشی از مأموریت خود را نادیده گرفته است در مقابل، دانشگاهی که خود را شریک مردم بداند، نه‌تنها اعتبار علمی و اجتماعی بیشتری کسب می‌کند، بلکه در تحقق عدالت، رفاه و توسعه انسانی نیز نقش‌آفرین خواهد بود.