اجرای طرح پارک حاشیهای همدان در آستانه آغاز؛ تکمیل زیرساختها تا یک ماه آینده
ترافیک در همدان به یکی از شاخصترین نشانههای ناهماهنگی در نظام توسعه شهری تبدیل شده است. ساختار شعاعی شهر، تراکم فعالیتهای اداری و آموزشی در مرکز، کمبود مسیرهای ارتباطی منظم و رشد نامتوازن جمعیت سبب شده جریان حرکت در این شهر همواره با ازدحام و توقف همراه باشد.
گرههای ترافیکی امروز همدان بیش از آنکه نتیجه کمبود خیابان باشند، حاصل نبود نگاه جامع در برنامهریزی شهریاند؛ نگاهی که سالها میان اجرای پروژههای مقطعی و تصمیمهای واکنشی سرگردان مانده است.
همدان شهری تاریخی با کالبدی فشرده و امکانات محدود است که هر اقدام عمرانی در آن باید بر پایه مطالعه، هماهنگی نهادی و شناخت الگوی سفر شهروندان انجام شود. این واقعیت نشان میدهد مسئله ترافیک نه در خیابانها، بلکه در لایههای برنامهریزی، مدیریت فضا و توزیع خدمات نهفته است.
حل این معضل نیازمند رویکردی انسانمحور و علمی است؛ رویکردی که میان نیاز شهر، ظرفیتهای محیطی و ابزارهای نوین مدیریت ترافیک، تعادل ایجاد کند و همدان را از چرخه تصمیمهای موقتی به مسیر توسعه پایدار هدایت سازد.
با ذکر این مقدمه و با توجه به اینکه یکی از از راهکارهای کاهش ترافیک شهر همدان اجرای طرح پارک حاشیهای است، برای اطلاع از آخرین وضعیت اجرای این طرح با مهدی حیدری، رئیس کمیسیون فنی عمرانی شورای شهر همدان و سپس برای ارزیابی تأثیر این طرح با دکتر حسن سجادزاده، عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلیسینا گفتوگو کردیم که در ادامه میخوانید:
رئیس کمیسیون فنی و عمرانی شورای شهر همدان، با تأکید بر ضرورت ساماندهی پارکهای حاشیهای در معابر شهر گفت: در حال حاضر، همدان با کمبود جدی فضای پارک در حاشیه خیابانها مواجه است.
مهدی حیدری، اظهار کرد: تعداد فضای پارک مورد نیاز شهر همدان در کنار معابر حدود 12 هزار مورد است؛ در حالی که ظرفیت فعلی کمتر از چهار هزار فضاست، یعنی کمتر از یکسوم نیاز واقعی.
وی افزود: توزیع ناعادلانه فضاهای پارک، باعث شده برخی شهروندان یا کسبه محترم، خودروهای خود را از صبح تا شب در پررفتوآمدترین نقاط شهر پارک کنند و این موضوع موجب نارضایتی عمومی شده است.
وی با اشاره به تجربه اجرای «طرح الیت» در سالهای گذشته گفت: در بسیاری از شهرهای پیشرفته دنیا نیز پارکهای حاشیهای با سازوکار مرحلهای اجرا میشود؛ 30 یا 40 دقیقه نخست رایگان است و از ساعت دوم به بعد هزینه بهصورت افزایشی محاسبه میشود تا گردش پارک خودروها برقرار گردد.
رئیس کمیسیون فنی و عمرانی شورای شهر همدان هدف اصلی اجرای این طرح را «استفاده عادلانه شهروندان از فضاهای پارک» دانست و خاطرنشان کرد: شهرداری موظف است اطلاعرسانی عمومی، خطکشیها و نصب تابلوهای لازم را پیش از اجرا انجام دهد تا شهروندان اجرای طرح را اقدامی درآمدزا تلقی نکنند.
به گفته حیدری، شرکت مجری اجرای طرح، مشخص شده و پارکبانان انسانی حذف خواهند شد؛ خودروهای مکانیزه با دوربین در سطح شهر تردد کرده و بهصورت خودکار اطلاعات پارک خودروها را برای محاسبه عوارض ثبت میکنند.
وی افزود: مزیت دیگر این سیستم، ثبت خودکار توقفهای ممنوع و کاهش پسزدگیهای ترافیکی است که گامی در جهت انضباط شهری محسوب میشود.
وی اجرای طرح را دارای مصوبه شورای هماهنگی ترافیک استان دانست و اظهار کرد: با ابلاغ مصوبه حدود یک هفته پیش، فرآیند اجرا آغاز شده و انتظار داریم تا یک ماه آینده زیرساختهای طرح شامل تابلوها و خطکشیها نصب و نهایی شود.
رئیس کمیسیون فنی و عمرانی شورا با اشاره به طرح جامع ترافیک همدان، آن را سند بالادستی برنامههای شهری دانست و گفت: در همین دوره با پیگیریهای انجامشده، این طرح در شورای عالی ترافیک کشور تصویب شد و جهتگیری پروژههای حملونقل و نوسازی ناوگان شهری بر اساس آن انجام میشود.
حیدری ادامه داد: برای نمونه، تقاطع مدرس در اولویت نخست پروژههای غیرهمسطح قرار گرفته و تأخیر در اجرای آن، اتلاف زمان شهروندان و آلودگی محیطزیست را به همراه دارد.
وی با اشاره به وضعیت فعلی ناوگان حملونقل عمومی همدان اظهار کرد: بر اساس طرح جامع ترافیک، شهر نیازمند دو هزار و 500 دستگاه تاکسی است، اما اکنون سه هزار و 500 تاکسی فعال داریم که هزار مورد بیش از نیاز بوده و همین امر موجب افت درآمد رانندگان شده است.
رئیس کمیسیون فنی و عمرانی شورای اسلامی شهر همدان با اشاره به کمبود ناوگان حملونقل عمومی، اعلام کرد: طبق سند بالادستی، شهر همدان نیازمند 250 دستگاه اتوبوس و میدلباس فعال است، در حالی که در حال حاضر تنها 120 دستگاه در چرخه خدماترسانی قرار دارند که بخشی از این تعداد نیز در فرآیند تعمیر یا بازسازی هستند. لازم به ذکر است که 52 دستگاه از ناوگان فعلی در همین دوره مدیریت شهری خریداری شده است.
حیدری در ادامه افزود: در ابتدای این دوره، بخش عمده ناوگان در اختیار بخش خصوصی بود؛ اما اکنون سهم سازمان اتوبوسرانی به حدود 80 دستگاه افزایش یافته که نشانه تقویت ظرفیت شهرداری است. البته مهاجرت بخشی از ناوگان خصوصی به شهرهای دیگر باعث کاهش نسبی ظرفیت شده؛ ما باید تا افق طرح جامع، یعنی سال 1413، به عدد 250 دستگاه اتوبوس و میدلباس برسیم.
وی از تصمیم جدید شورا برای حمایت از اقشار خاص خبر داد و گفت: طبق مصوبه اخیر شورای شهر همدان در روز جهانی عصای سفید، استفاده روشندلان از ناوگان اتوبوسرانی همدان، بعد از ابلاغ این تصمیم، رایگان خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه ممکن است ابلاغ این موضوع حدود یک هفته تا 10 روز طول بکشد، اظهار کرد: در مراحل بعد، توانیابان، دانشآموزان و گروههای دارای نیازهای خاص نیز تحت پوشش قرار میگیرند.
رئیس کمیسیون فنی و عمرانی شورای شهر همدان همچنین از راهاندازی نرمافزارهای اتوبوسیاب اطلاع داد که به شهروندان امکان میدهد موقعیت و زمان رسیدن اتوبوسها را مشاهده کرده و برنامهریزی بهتری برای تردد روزانه انجام دهند.
حیدری افزود: 52 دستگاه از اتوبوسهای جدید به رمپ ویژه معلولان مجهز هستند تا تمامی اقشار بتوانند با سهولت از خدمات ناوگان استفاده کنند.
وی در پایان سخنان خود، با اشاره به طرح جامع ترافیک، گفت: این طرح برای شهر همدان سه خط سامانه اتوبوسهای تندرو (BRT)پیشبینی کرده که دو خط آن هماکنون فعال است.
* طرحهای جزئی درمانگر ترافیک همدان نیست/ ضرورت بازنگری بنیادین در نظام ترافیک شهری همدان
در ادامه عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلیسینا، در گفتوگویی درباره وضعیت ترافیکی شهر همدان اظهار کرد: صرف اجرای طرحهای حاشیهای، راهحل اساسی برای گرههای ترافیکی همدان نیست و باید رویکردی ریشهای و علمی اتخاذ شود.
حسن سجادزاده، چهار محور اساسی را در حل مسئله ترافیک مؤثر دانست و گفت: نخست، محلمحوری در برنامهریزی شهری و توزیع عادلانه خدمات در سطح محلات. دوم، توسعه حملونقل هوشمند و همگانی. سوم، بهبود ورودیها و کنارگذرهای غربی و شرقی شهر متناسب با ساختار شعاعی همدان و چهارم، مکانیابی اصولی خدمات عمومی شامل ادارات، مراکز بهداشتی و فرهنگی.
به گفته وی، نبود نگاه محلهمحور باعث شده بسیاری از نیازهای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی در یک محدوده متمرکز شوند و خود بهتنهایی تولید ترافیک کنند.
عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلیسینا، افزود: پراکندگی 73 ساختمان اداری شهرداری در سطح شهر، خود از علل تولید ترافیک است. تجمیع آنها در قالب شهرک اداری در رینگ دوم میتواند هم از حجم ترددها بکاهد و هم خدماترسانی را تسهیل کند.
سجادزاده با اشاره به تراکم ترافیک در ورودیهای شهر، بیان کرد: سه محور اصلی ورودی همدان در یک نقطه کانونی، یعنی قانطور (چراغ قرمز)، به یکدیگر متصل میشوند، این امر موجب شده که شاهد حجم عظیمی از تردد کامیونهای سبک و سنگین در این نقاط باشیم.
وی با تأکید بر ضرورت تغییر نگرش از راهکارهای موقت مانند پارکهای طبقاتی و تعریض خیابانها بیان کرد: تا زمانی که مدیریت شهری از تفکر سنتی فاصله نگرفته و جای آن را رویکرد انسانمحور و علمی نگیرد، مسئله ترافیک در همدان حل نخواهد شد.
وی در ادامه، کمبود حملونقل عمومی و ضعف در هوشمندسازی آن را یکی از بحرانهای کنونی دانست و گفت: در همدان تاکنون حرکت جدی به سمت حملونقل پاک و یکپارچه انجام نشده. تمرکز صرف بر اتوبوسهای بزرگِ سنگین، در برخی خیابانها خود عامل ترافیک است.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: راهکار کوتاهمدت، توسعه تاکسیها و ونهای کممصرف برقی است و در افق بلندمدت باید استفاده از خودروهای برقی و حتی مونوریل و تراموا در دستور کار قرار گیرد.
سجادزاده افزود: در «طرح جامع حملونقل» مسیرهایی مانند خیابان باباطاهر و خیابان شهدا برای خطوط انبوهبر در نظر گرفته شده که بهجای تسهیل، ازدحام بیشتری ایجاد خواهند کرد؛ بنابراین بازنگری علمی ضرورت دارد.
وی تأکید کرد: در بافت تاریخی همدان (رینگ نخست)، تراموا، ماشینهای برقی یا ون گزینههای منطقیتری است، زیرا هم بافت را مختل نمیکند و هم برای گردشگران جذابیت دارد. در رینگهای دوم و سوم شهر، سیستمهای ترکیبی مانند سامانه اتوبوسهای تندرو (BRT)، مونوریل و خطوط برقی میتوانند مکمل یکدیگر باشند.
وی کاربرد رویکرد ترکیبی در مدیریت شهری را عامل موفقیت دانسته و اظهار کرد: در بسیاری از شهرهای جهان، تراموا، سامانه اتوبوسهای تندرو، مسیرهای دوچرخه و حملونقل هوشمند بهصورت همافزا فعال هستند و ما نیز باید چنین الگویی را در شهر پیادهسازی کنیم.
این استاد دانشگاه در جمعبندی سخنان خود گفت: یک طرح جامع ترافیک با رویکرد انسانمحور و مبتنی بر پژوهش دانشگاهی شرط لازم تحول در همدان است. کارشناسان حوزه حملونقل باید در کنار جامعه علمی وارد میدان شوند تا نگاه علمی جای آزمونوخطاهای تکراری را بگیرد.
*راه آینده همدان؛ از مدیریت ترافیک تا سامان اجتماعی شهر
ترافیک همدان در واقع آینهای از نحوه اداره، توزیع خدمات و سامان اجتماعی این شهر است. نمیتوان از شهری سخن گفت که زیرساختهایش با شتاب توسعه یافته اما منطق توزیع جمعیت، کاربری زمین و حملونقل آن همچنان بر مدار دهههای پیش میچرخد. مسئله همدان در اصل، مسئله ترافیک نیست؛ بلکه مسئله تعارض میان مدیریت مدرن و ساختار سنتی تصمیمسازی است. تا زمانی که سیاستهای شهری بر پایه واکنش به بحرانها شکل گیرد و نه بر اساس تحلیل دادهها و پیشبینیهای آیندهنگرانه، چرخه مداوم ازدحام و نارضایتی عمومی همچنان پابرجا خواهد بود.
در چنین شرایطی، نخستین گام در مسیر اصلاح، تشکیل اجماع میان نهادهای علمی، اجرایی و اجتماعی است. دانشگاهها باید در فرآیند تصمیمسازی حضور مؤثر داشته باشند و مدیریت شهری، از نگاه صرفاً فنی و عمرانی فاصله بگیرد. حل ترافیک در همدان تنها با احداث زیرگذر یا تعریض خیابان ممکن نیست؛ بلکه نیازمند سیاستهای فرهنگی، آموزش ترافیک، اصلاح الگوی سفرهای شهری و گسترش حملونقل پاک است.
از سوی دیگر، موفقیت هیچ طرحی بدون همراهی شهروندان دوام نمیآورد. اگر شهروند احساس کند بخشی از برنامهریزی شهری است، رفتار ترافیکی او نیز اصلاح میشود. این امر مستلزم شفافیت، اطلاعرسانی مستمر و ایجاد اعتماد عمومی است. در نهایت، آینده ترافیک همدان به نقطهای گره خورده که علم، مدیریت و مسئولیت اجتماعی در کنار هم قرار گیرند؛ نقطهای که در آن شهر نه فقط برای عبور، بلکه برای زیستن ساخته شود.
