مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان با بیان اینکه زنگ خطر به صدا درآمده است، گفت: درحالی که 47 روز از سال آبی جاری می‌گذرد، اما هیچ جبهه بارشی به غرب کشور و استان همدان وارد نشده و بارش استان تاکنون صفر بوده است.
رضا اخلاص‌مند یکشنبه 18 آبان‌ماه در مدرسه پاییزه مدیریت خشک‌سالی اظهار کرد: استان همدان با یک شروع سال آبی خشک و کاهش بی‌سابقه بارش‌ها مواجه است و برای حفظ این نعمت باید برنامه‌ریزی کنیم و با توکل بر منشأ اصلی نزول باران، از خرد جمعی و علمی برای گذر از این بحران بهره بگیریم.
وی ضمن تقدیر از حضور دانشجویان در مدرسه پاییزه مدیریت خشک‌سالی، گفت: امروز پدیده خشک‌سالی یکی از جدی‌‌ترین، پیچیده‌ترین و درعین‌‌حال خاموش‌ترین چالش‌های قرن حاضر بوده و دیگر یک حادثه استثنایی نیست، بلکه بخشی از واقعیت جدید اقلیمی سرزمینی ما شده است.
اخلاص‌مند میانگین بارش‌های استان همدان در سال آبی گذشته در چنین روزی را 21 میلی‌متر و در بلندمدت 56 ساله 36 میلی‌متر دانست و افزود: این آمار بیانگر 100 درصد کاهش بارندگی است که نه‌تنها در یک دوره خشک‌سالی قرار داریم، بلکه با یک تشدید ناگهانی و یک شروع بسیار خشک و نگران‌کننده در سال آبی جاری روبه‌رو هستیم؛ این وضعیت حوضه‌های آبریز ما، به‌ویژه سدها و منابع آب زیرزمینی را تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار خواهد داد.
وی محور نخست را پیش‌بینی کوتاه‌مدت و بلندمدت خشک‌سالی و سنگ‌بنای هرگونه برنامه‌ریزی برای مدیریت خشک‌سالی دانست و ابراز کرد: پیش‌بینی کوتاه‌مدت به ما کمک می‌کند تا برای فصل زراعی پیش‌ رو، تخصیص آب را بهینه کرده و هشدارهای لازم را صادر کنیم و پیش‌بینی بلندمدت نیز با استفاده از سناریوهای تغییر اقلیم، به ما چشم‌اندازی از آینده می‌دهد تا زیرساخت‌ها و راهبردهای کلان خود را براساس آن طراحی کنیم.
این مقام مسئول در محور دوم صحبت‌های خود با بیان اینکه خشک‌سالی تنها به معنای نباریدن باران نیست و ما با زنجیره‌ای از خشک‌سالی‌ها روبه‌رو هستیم، افزود: خشک‌سالی هواشناسی که با کاهش بارش آغاز می‌شود و ما هم‌اکنون در اوج آن هستیم، خشک‌سالی کشاورزی نیز وقتی رطوبت خاک برای محصولات کشاورزی کافی نباشد ایجاد می‌شود و خشک‌سالی هیدرولوژیکی که با کاهش جریان رودخانه‌ها، اُفت تراز زیرزمینی و کاهش ذخایر سدها، خود را نشان می‌دهد.
اخلاص‌مند در محور سوم به اثرات زیست‌محیطی، اقتصادی-اجتماعی و سیاسی و تاب‌آوری اشاره کرد و عنوان کرد: خشک‌سالی پدیده‌ای فراگیر بوده که دامنه تأثیراتش از محیط زیست فراتر رفته و تمام ارکان جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اثرات زیست‌محیطی شامل فرونشست زمین، خشکیدن تالاب‌ها و چشمه‌ها، کاهش کیفیت آب و نابودی تنوع زیستی است.
وی اثرات اقتصادی-اجتماعی را کاهش تولیدات کشاورزی، بیکاری، مهاجرت اجباری از روستاها به شهرها و تشدید تنش‌های محلی بر سر آب دانست و افزود: اثرات سیاسی می‌تواند امنیت غذایی و حتی امنیت ملی را به مخاطره بیندازد.
اخلاص‌مند تشریح کرد: در مفهوم تاب‌آوری، جامعه و اکوسیستم خود را به‌گونه‌ای توسعه دهیم که در برابر شوک‌های خشک‌سالی نه‌تنها مقاومت کنند، بلکه بتوانند به‌سرعت خود را بازیابی کنند.
وی محور چهارم را کاهش اثرات سوء خشک‌سالی بر منابع آبی و دارای دو راهکارها اصلی دانست و اظهار کرد: راهکار نخست، مدیریت تقاضا و افزایش بهره‌وری، شامل توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، ترویج آبیاری نوین، اصلاح الگوی کشت، نصب کنتورهای هوشمند و فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه آب شرب و راهکار دوم، مدیریت عرضه شامل بازچرخانی آب و جایگزینی پساب با آب مصرفی صنایع پُرآب‌بر بود که به وسیله آن می‌توان به اهداف مورد نظر نائل شد.
اخلاص‌مند محور پنجم را مدیریت مشارکتی در شرایط خشک‌سالی دانست و تصریح کرد: خشک‌سالی را نمی‌توان با دستور از بالا مدیریت کرد؛ بلکه موفقیت در گرو همکاری و مشارکت تمامی ذی‌نفعان، ازجمله کشاورزان، صنعتگران، شوراهای اسلامی و سازمان‌های مردم‌نهاد بوده و شما دانشجویان می‌توانید به‌عنوان پُل ارتباطی بین بدنه علمی کشور و جامعه محلی، در نهادینه‌سازی این مشارکت نقش‌آفرینی کنید.
وی در محور ششم به اثرات خشک‌سالی بر منابع آب شرب سطحی تأکید کرد و یادآور شد: تأمین آب شرب سالم، نخستین و حیاتی‌ترین اولویت ما بوده و خشک‌سالی مستمر، حجم آب پشت سدها که نقش مهمی در تأمین آب شرب دارند را به‌شدت کاهش می‌دهد که این امر هم ازنظر کمی و هم ازنظر کیفی، چالش‌های بزرگی برای تصفیه‌خانه‌ها و شبکه توزیع آب ایجاد و هزینه‌های گزافی را به صنعت آب تحمیل می‌کند.
اخلاص‌مند محور هفتم را پیامدهای ناشی از بهره‌برداری ثانویه از منابع آب زیرزمینی دانست و افزود: وقتی آب سطحی کافی نباشد، فشار اصلی به سمت منابع آب زیرزمینی معطوف می‌شود؛ بهره‌برداری ثانویه یعنی ادامه برداشت از چاه‌ها در شرایطی که سفره‌ها دیگر توان بازیابی طبیعی خود را ندارند و پیامدهای فاجعه‌بار این عمل فرونشست زمین و خشکیدن قنات‌ها و چشمه‌های تاریخی است که میراث فرهنگی و طبیعی ما هستند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان در محور هشتم از صحبت‌های خود از تغییر اقلیم و تأثیر آن بر خشک‌سالی در اقلیم استان گفت و یادآور شد: آنچه که امروز تجربه می‌کنیم، تنها یک دوره خشک طبیعی نیست، تغییر اقلیم الگوهای بارش را در ایران تغییر داده است، مشاهدات نشان می‌دهد که بارش‌های برف در استان کاهش شدیدی داشته‌اند.
اخلاص‌مند افزود: خشک‌سالی یک تهدید است، اما می‌تواند به یک فرصت برای بازنگری اساسی در مدل‌های توسعه، تغییر نگرش‌ها و ایجاد همبستگی ملی تبدیل شود.
وی با بیان اینکه مدرسه پاییزه تنها یک دوره آموزشی نیست و یک فراخوان به اتحاد و اقدام است، خاطرنشان کرد: از شما می‌خواهم که موضوع پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی خود را با اولویت‌های بحران آب و خشک‌سالی در استان همدان گره بزنید. شرکت آب منطقه‌ای استان همدان آماده است تا بستری برای تبدیل ایده‌های نوآورانه شما به پروژه‌های عملیاتی فراهم کند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان آب را محور توسعه پایدار دانست و افزود: امروز، محور توسعه پایدار، مدیریت خردمندانه خشک‌سالی است.
مدیرکل پدافند غیر عامل استانداری همدان نیز گفت: صادرات محصولات کشاورزی، به‌ویژه تولیدات گلخانه‌ای، با احتساب قیمت واقعی آب، عملاً معادل صادرات آب است.
علیرضا ثابت‌مقدم با تأکید بر ارتباط پدافند غیر عامل با تهدیدات انسان‌ساز، اظهار کرد: جنگ 12 روزه اخیر نشان داد باید برای تهدیدات احتمالی در حوزه منابع حیاتی ازجمله آب، برنامه‌ریزی عملیاتی و پیشگیرانه داشت.
وی با اشاره به تدوین طرح‌های پدافندی در بخش منابع آب، افزود: براساس تأکید استاندار، برنامه‌های متعددی در دوران بحران‌های اخیر برای حفظ و خدمات‌رسانی پایدار منابع آب طراحی و آماده اجرا شده است.
مدیرکل پدافند غیر عامل استانداری همدان توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در اراضی دیم را بدون پیش‌مطالعه آبی، اقدامی نگران‌کننده توصیف کرد و گفت: تبدیل زمین‌های دیم به آبی با عناوینی چون احداث گلخانه، صنایع وابسته و توسعه‌های نامتوازن کشاورزی، فشار مضاعفی بر منابع زیرزمینی وارد کرده است.
ثابت‌مقدم تأکید کرد: صادرات برخی محصولات گلخانه‌ای با مصرف زیاد آب در شرایط کم‌آبی کنونی، به‌منزله صادرات آب محسوب می‌شود و بررسی‌ها نشان می‌دهد سود اقتصادی این صادرات در مقایسه با هزینه منابع آبی، بسیار ناچیز است.
وی با طرح این پرسش که «آیا رویکرد کشورهای همسایه نیز نسبت به منابع آب مشابه ما است؟» افزود: انجام پژوهش‌های علمی در زمینه تأمین و مدیریت پایدار منابع آب از اولویت‌های ضروری دانشگاه‌ها و مراکز علمی است.
مدیرکل پدافند غیر عامل استانداری همدان توسعه باغات در بالادست سدهای استان را از عوامل مؤثر بر کاهش ورودی مخازن و بحران تأمین آب شرب دانست و عنوان کرد: تصاویر هوایی ثبت‌شده در بازه‌های زمانی مختلف نشان می‌دهد برخی افراد با انتقال آب به زمین‌های دیم و بایر، اقدام به باغ‌سازی و ویلاسازی کرده‌اند که این امر تهدیدی جدی برای منابع آبی استان محسوب می‌شود.
ثابت‌مقدم افزود: با خُرد شدن زمین‌ها و تفکیک غیر مجاز اراضی، منابع آبی منطقه در معرض خطر قرار گرفته‌اند؛ ازاین‌رو باید با تدوین برنامه‌های اجرایی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، نسبت به مدیریت این تهدیدات اقدام شود.
وی همچنین نقش دانشگاه‌ها را در یافتن راهکارهای عملی و بومی، مهم توصیف کرد و گفت: دانشجویان باید پژوهش‌های خود را به مرحله کاربردی برسانند تا نتیجه آن در قالب قوانین و سیاست‌های راهگشا در زندگی مردم و صیانت از منابع حیاتی کشور، نمایان شود.