سپهرغرب، گروه خبر: امام صادق (ع) با استناد به آیه 24 سوره عبس به همه مسلمانان یادآور می‌شوند که آبشخور فکری خود را از مصدر علمی صحیحی انتخاب کنند چراکه توجه به این نکته آن‌ها را درراستای تمسک به مکتب پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام راهنمایی می‌کند.

در جهان کنونی، اخلاقیات در اثر متزلزل شدن نظام‌های ارزشی و سست شدن مبانی مقدسات، مورد تهدید قرارگرفته، باثبات‌ترین عقاید دینی از انسان گرفته‌، اندیشه‌های مکانیکی و عاریتی جایگزین آن و انسان با آشفتگی‌های گوناگون درونی و بیرونی مواجه شده که مهم‌تر از همه بحران معرفت دینی است.

به همین سبب، انسان امروز در رویارویی با نعمت‌های دنیوی راه افراط‌وتفریط را پیشه خود کرده و حداکثر تلاشش را در جهت جمع‌آوری مادیات دنیوی، صرف کرده و تقوا، ساده‌زیستی، قناعت، صداقت و غیره را در زندگی خود کم‌رنگ کرده و توجه در ابعاد مادی زندگی غالب بر توجه در عناصر معنویات شده‌است.

انبیای الهی، به‌خصوص رسول گرامی اسلام (ص)، بهترین شیوه‌های تربیتی را فراروی پیروان خود قرار داده‌است چنانکه زندگی متعالی آنان می‌تواند به‌عنوان موفق‌ترین الگوهای تربیتی در طول تاریخ بشر مطرح شود. از همین رو بازخوانی سیره علمی و عملی پیامبر اکرم (ص) و ادراک صحیح و فهم عمیق آن در همه‌ جنبه‌های فردی و اجتماعی می‌تواند مورد استفاده واقع شود.

به بهانه ولادت نبی مکرم اسلام و امام صادق (ع) گفت‌وگویی با محمدرضا فریدونی، استاد دانشگاه بوعلی سینا و محقق و پژوهشگر سیره حضرت محمد (ص) انجام شده‌است که در ادامه می‌خوانید؛

استاد دانشگاه بوعلی سینای همدان در خصوص منابعی که می‌توان با استفاده از آن‌ها به شناخت حضرت رسول (ص) دست یافت، گفت: در کنار قرآن کریم مراجعه به روایاتی که از اهل‌بیت علیه‌السلام در خصوص سیره علمی و عملی نبی اکرم (ص) در کتب معتبر روایی واردشده بهترین راه شناخت رفتار و کردار ایشان است.

محمدرضا فریدونی با اشاره به دعای دوم صحیفه سجادیه، بیان کرد: امام سجاد (ع) در این دعای شریف مروری بر شخصیت والای حضرت نبی اکرم داشته و با تعبیر «مِفْتَاحِ الْبَرَکةِ» که به معنی کلید برکت است از وجود مبارک رسول خدا یاد می‌کند.

وی ادامه داد: اگر انسان در احوال هستی دقت نظر داشته باشد متوجه می‌شود که تمام عالم هستی نتیجه فیض خدا است و درواقع اگر این فیض نبود ما آفریده نمی‌شدیم.

این پژوهشگر معارف اسلامی با بیان اینکه دوام حیات ما نیز از سر فیض حق‌تعالی است، تصریح کرد: حتی حیات ما در برزخ، قیامت و مسائلی مانند شفاعت، ورود به بهشت و وارد شدن بر حوض کوثر نیز مصداق همین فیض است.

فریدونی با تشبیه وجود حضرت رسول به کلید برکت، عنوان کرد: هر فیضی که از ازل تا ابد به تمام موجودات عالم هستی اعم از انسان می‌رسد به برکت وجود مقدس رسول‌الله است.

وی با اشاره به وجود پیامبر اکرم به‌عنوان واسطه فیض، ادامه داد: اینکه گفته می‌شود حضرت رسول (ص) واسطه فیض در عالم است یعنی تمام ساحت هستی را در برمی‌گیرد و علت آفرینش موجودات عالم و نگاه لطف باری‌تعالی نسبت به موجودات، وجود مبارک ایشان است.

محقق و پژوهشگر سیره حضرت محمد (ص) با اشاره به حدیثی از امام صادق (ع)، خاطرنشان کرد: ایشان فرموده‌اند: «نحن علت الوجود» و این حدیث نشان می‌دهد که حضرت رسول و ذریه گرامی‌اش به اذن خداوند علت وجود هستی هستند، از همین رو سعادت انسان از مسیر تضرع به این رسول بزرگوار ممکن می‌شود.

فریدونی با اشاره به نکته دیگری که در دعای دوم صحیفه سجادیه در خصوص پیامبر اکرم آمده، عنوان کرد: در این متن شریف عبارت دیگری با عنوان «قَائِدِ الْخَیرِ» وجود دارد به این معنی که هر خیری به انسان می‌رسد زمام امورش در دستان رسول اکرم است.

وی با اشاره به آیه 21 سوره نور، اذعان کرد: در کنار دو عبارت موجود در صحیفه سجادیه توجه به آیه (وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکى‏ مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً) این نکته را به ما یادآور می‌شود که اگر فضل و رحمت خداوند نبود هیچ‌کدام از ما روی پاکی را نمی‌دیدیم، حال‌آنکه در روایات معتبر، وجود رسول اکرم و امیرالمؤمنین علی (ع) به‌عنوان واسطه فضل و رحمت خداوند ذکر شده‌است.

این استاد دانشگاه افزود: اگر به دنبال این باشیم که در تمام ساحت‌های فردی و اجتماعی جامعه توحیدمحور باشیم باید به وجود مبارک حضرت رسول مستمسک شویم که این یک کمال برای انسان محسوب می‌شود.

فریدونی بیان اینکه انسان موجودی مختار آفریده شده‌است، خاطرنشان کرد: فیض رسول اکرم در همه حال به موجودات عالم می‌رسد، اما اینکه انسان با اختیار خود به سمت پیامبر حرکت کند و به وجود شریف ایشان متمسک شود از مراتب کمال انسان به‌حساب می‌آید.

وی با تبیین این نکته که در سیره علما نیز توجه و انس به رسول اکرم دیده می‌شود، بیان کرد: در صحبت‌های بزرگانی چون مرحوم انصاری همدانی آمده که «نخستین قدم برای اصلاح فرد و جامعه، تبعیت تام از رسول اکرم است.»

استاد دانشگاه بوعلی سینای همدان با اشاره به راه‌های کسب این تبعیت تام، گفت: می‌توان با مراجعه به کتبی همچون «سنن النبی» علامه طباطبایی که در آن به بیان جزئیات رفتاری و گفتاری پیامبر پرداخته‌است به سیره حضرت پی برد و آن را نصب‌العین خود قرار داد.

فریدونی با تبیین نقش حضرت امام صادق (ع) در زنده نگه‌داشتن مکتب رسول‌الله، اظهار کرد: ایشان بر آیه (وَمَا کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِینفِرُوا کافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِن کلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَائِفَةٌ لِّیتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِینذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیهِمْ لَعَلَّهُمْ یحْذَرُونَ) که مردم را به تفقُه در دین دعوت می‌کند، تحقق عینی بخشید.

وی با بیان اینکه امام صادق (ع) تفقه را در موضوع خاصی محصور نکرد، اضافه کرد: تربیت شاگردان ممتاز و برجسته‌ای مانند هشام بن صالح، هشام بن حکم و جابر بن حیان که در زمینه‌های مختلف فقهی، کلامی و علوم طبیعی به درجات بالایی رسیده بودند از ویژگی‌های منحصربه‌فرد مکتب جعفری است که ایشان پایه‌گذار آن بودند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اهمیت آبشخورهای فکری انسان، ادامه داد: خداوند در آیه 24 سوره عبس می‌فرماید: (فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلی‏ طَعامِهِ) در نگاه نخست شاید به نظر برسد که منظور این آیه شریف، غذایی است که انسان تناول می‌کند، اما وجود مبارک امام صادق (ع) در مورد این آیه فرمودند که انسان ببیند علمش را از چه کسی می‌گیرد.

فریدونی در پایان خاطرنشان کرد: درواقع امام صادق (ع) به آبشخورهای فکری فرد اشاره می‌کند، بنابراین بیشتر افرادی که در طول تاریخ دچار انحراف شدند در تشخیص و بهره‌گیری مصدر علمی خود مرتکب اشتباه بودند.

اگر به متون مقدس قرآن کریم نگاهی داشته باشیم این آیه به چشم می‌خورد که می‌فرماید: «قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نیکوست براى آن‌کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد می‌کند.» (احزاب، 21)، بنا بر این آیه، رفتار و گفتار و نحوۀ عملکرد پیامبر (ص) بهترین الگو برای مؤمنین است. نیکوست جامعۀ مسلمین جهان با الگو قرار دادن شیوۀ آن بزرگوار، درمان دردهای سخت امروز خود را بازیابد.

جامعۀ مسلمانان جهان، امروز در حالی میلاد فخر عالم امکان، حضرت محمد (ص) را جشن می‌گیرند که زخم‌هایی از تفرقه بر تن دارند. حضرت محمد (ص) زید ابن حارثه که غلامِ حضرت خدیجه (س) بود را به فرزندی گرفت و پس‌ازآنکه زید در دامان اسلام تربیت شد او را فرمانده سپاهیان اسلام و بلال حبشی را که قبلاً برده‌ای سیاه‌پوست بود، نخستین مؤذن اسلام قرار داد؛ همچنین پیامبر اسلام (ص) درباره سلمان فارسی که عرب نبود فرمود: «سلمان از ما اهل‌بیت است.»

به‌این‌ترتیب پیامبر (ص) مرزهای ساختگی قوم و نژاد را درهم شکست تا یکی از مهم‌ترین دلایل تفرقه و دودستگی را از پیش روی امت واحدۀ اسلامی برداشته باشد.

سیرۀ پیامبر اکرم (ص) در ایجاد وحدت میان امت نوپای اسلامی، الگوی کارآمدی برای اتحاد اسلامی در همۀ زمان‌هاست. اکنون نه‌تنها سیرۀ آن بزرگوار در ایجاد الفت میان قلوب مؤمنین، پیش روی ماست بلکه محبت و عشق به نبی اکرم به‌عنوان سرمایه‌ای عظیم در قلب‌های یک و نیم میلیارد مسلمان جهان موج می‌زند.