سپهرغرب، گروه اجتماعی: روانشناسان و کارشناسان اجتماعی معتقدند جابه‌جایی‌های مداوم محل سکونت که این‌روزها به‌دلیل افزایش قیمت مسکن و اجاره‌بها زیاد شده ضمن تشدید اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، ناامیدی و عدم سازگاری با محیط، می‌تواند تبعات درازمدتی بر زندگی و روابط اجتماعی افراد داشته باشد.
افزایش قابل توجه قیمت مسکن به‌ویژه در پایتخت طی سال‌های اخیر سبب شده است که بخش اعظمی از جامعه ایران این‌روزها اجاره‌نشینی را تجربه کنند.
براساس آمار برخی از منابع رسمی، اجاره‌نشینی در مناطق شهری طی سال‌های اخیر نزدیک به 37 درصد افزایش یافته است و بیش از 30 درصد از هزینه خانوارها به مسکن اختصاص می‌یابد.
انجام شماری از اقدامات نظیر طرح «اقدام ملی مسکن» که در برخی از استان‌ها همچون خراسان شمالی با هدف تعدیل قیمت‌ها به اجرا رسید نیز حکایت از اهمیت کاهش هزینه‌های هنگفت مسکن در سراسر کشور دارد.
این افزایش رو به رشد قیمت مسکن که اجاره‌نشینان را نیز به‌ویژه در کلان‌شهرها با انتقال و جابه‌جایی‌های مداوم روبه‌رو کرده است، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان روانشناسی و اجتماعی با افزایش تنش‌های روانی، سبب بسیاری از آسیب‌های روحی نظیر تعارض و عدم سازگاری می‌شود.
این آسیب‌ها به گفته برخی از روانشناسان برای کودکان که ازلحاظ روحی آسیب‌پذیرتر هستند، بیش از والدین بروز می‌یابد و رفتار و عملکرد آنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
یک روانشناس بالینی در این رابطه گفت: از منظر روان‌شناختی هر تغییر در زندگی آدمی اصل سازگاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مهدیه رحمانیان افزود: به‌عبارت‌دیگر تغییر در هر وضعیت که بی‌شک با اُنس و الفت آدمی همراه است، سبب اختلالات اضطرابی و عدم سازگاری می‌شود.
رحمانیان با اشاره به تغییر مراکز آموزشی و مدارس فرزندان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تبعات این جابه‌جایی، ادامه داد: اصل سازگاری در کودکان نسبت به بزرگ‌سالان دیرتر اتفاق می‌افتد و بر این اساس تأثیر این اختلالات اضطرابی بر کودکان نیز بیش از بزرگ‌سالان است.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: این عدم سازگاری به‌ویژه در کودکان، ارتباطات اجتماعی آنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سبب تعارض می‌شود و هنگام سازگاری با محیط اجتماعی جدید خشونت و پرخاشگری، ناامیدی و اضطراب را تقویت می‌کند.
رحمانیان تصریح کرد: یکی از مؤثرترین اقدامات به‌منظور جلوگیری از این آسیب‌ها و عدم سازگاری، عدم جابه‌جایی‌های مداوم است.
وی افزود: در برخی مواقع این انتقال و جابه‌جایی ناگزیر انجام می‌شود و بر این اساس فرزندان و والدین نیازمند فراگیری برخی از آموزش‌ها تحت عنوان «مکانیسم‌های (سازوکار) سازگاری» هستند. فراگیری این آموزش‌ها طی یک مقطع زمانی در مراکز آموزشی و مدارس مورد توجه وزارت آموزش‌وپرورش قرار گرفت.
رحمانیان خاطرنشان کرد: براساس مهارت‌های این مکانیسم بشر هنگام جابه‌جایی و تغییر، عوارض و تبعات کمتری را بر رفتار و عملکرد تجربه می‌کند و سریع‌تر با محیط اجتماعی جدید سازگار و مأنوس می‌شود.
به اعتقاد برخی از تحلیلگران اجتماعی انتقال و جابه‌جایی‌های مداوم محل سکونت و محیط‌های اجتماعی شماری از فرصت‌های نوین را نیز در اختیار آدمی قرار می‌دهد؛ اما آسیب‌های روحی و روانی آن بیش از بهره‌برداری از فرصت‌ها است.
توسعه و گسترش تعاملات اجتماعی جهت برقراری ارتباطات جدید یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها به‌شمار می‌رود که به اعتقاد کارشناسان آدمی را به سمت سازگاری و انعطاف‌پذیری سوق می‌دهد. اگرچه برخی از کارشناسان در این خصوص بر حفظ ارتباطات اجتماعی پیشین به‌دلیل کاهش اضطراب و تنش و همچنین برقراری آرامش تأکید می‌کنند.
یک روانشناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی در این خصوص اظهار کرد: انتقال و جابه‌جایی مداوم محل سکونت همواره با برخی از آثار و تبعات مثبت و منفی همراه می‌شود.
افشین طباطبایی افزود: یکی از مهم‌ترین تبعات مخرب این انتقال و جابه‌جایی که به‌طور متعارف به‌دلیل شرایط اقتصادی انجام می‌شود، تغییر مراکز آموزشی و مدارس فرزندان خانواده است.
طباطبایی ادامه داد: این انتقال و جابه‌جایی در دوران کودکی (قبل از حضور در مدارس) برای فرزندان آسیب‌زا نیست، اما در دوران تحصیل تغییر مداوم دوستان، مدرسان و محل تحصیل و مدرسه، امنیت روانی وی را با مخاطره روبه‌رو می‌کند.
وی با بیان این مهم که امنیت روانی والدین نیز بر روان فرزندان تأثیرگذار است، تصریح کرد: جابه‌جایی در محیط اجتماعی، کار و سکونت برای والدین نیز از منظر روحی با دشواری همراه است و بر این اساس امنیت روانی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این کارشناس همچنین با اشاره به اینکه در جامعه ایران افراد در تأمین مسکن از امنیت روانی برخوردار نیستند، افزود: در بسیاری از جوامع مالک تحت شرایط خاص به‌منظور تخلیه ملک از اختیاراتی برخوردار بوده، اما بازپس‌گیری ملک بی‌دلیل میسر نمی‌شود و بر این اساس احساس امنیت فراهم است.
طباطبایی تخریب اسباب و تجهیزات منزل، هزینه‌کردهای اقتصادی به‌منظور جابه‌جایی و قطع ارتباطات اجتماعی پیشین را از دیگر تبعات مخرب این انتقال عنوان کرد و گفت: سازگاری با محیط اجتماعی جدید نیز از منظر مادی و معنوی هزینه‌های زیادی دارد.
وی خاطرنشان کرد: کسب تجارب جدید، رویارویی با فرصت‌های تازه، توسعه و تقویت تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباطات جدید را نیز باید از نتایج مؤثر این مهاجرت عنوان کرد؛ اما از منظر روان‌شناختی بی‌شک این انتقال به‌طور مداوم سبب تزلزل امنیت روانی می‌شود.
به گفته بعضی از پژوهشگران یکی از مهم‌ترین دلایل اثرات مخرب بر روح و روان آدمی، تنزل و پس‌رفت در این جابه‌جایی‌ها است. این مهاجرت در بسیاری از موارد به‌دلیل شرایط نامساعد اقتصادی انجام می‌پذیرد و بر این اساس با ارتقای وضعیت همراه نمی‌شود.
به‌عبارت دیگر تغییر محل سکونت به‌دلیل شرایط نابه‌سامان اقتصادی با هجرت به مناطق جنوب شهر، کاهش متراژ مسکن، افزایش سال ساخت و غیره همراه است و بنابراین تنش، یأس، ناامیدی و افسردگی بروز می‌یابد.
کارشناس ارشد روانشناسی و مشاوره نیز در این خصوص عنوان کرد: انتقال و جابه‌جایی‌های مداوم محل سکونت بی‌تردید با نوسانات خلقی و اضطراب همراه می‌شود.
مهدی عسکری‌پور افزود: آدمی از منظر فطری با محیط اجتماعی وفق می‌یابد، ازنظر روحی و روانی با ارتباطات اجتماعی مأنوس می‌شود و بنابراین تغییر در هریک برای وی با دشواری همراه است.
عسکری‌پور ادامه داد: این انتقال و جابه‌جایی برای کودکان نیز که در مراکز آموزشی و مدارس به محیط اجتماعی، دوستان، مدرسان و مدیران دل‌بستگی می‌یابند، موجب بروز تنش و اضطراب می‌شود.
به عقیده این مشاور ترک هریک از تعلقات و دل‌بستگی‌ها در بزرگ‌سالان نیز به‌دلیل ایجاد وابستگی‌های عاطفی سبب بروز این تنش‌های روانی می‌شود.
این روانشناس با اشاره به شرایط اقتصادی کشور، تصریح کرد: این انتقال و جابه‌جایی که جهت وضعیت نامساعد اقتصادی انجام می‌شود، با تنزل موقعیت اجتماعی باعث سرخوردگی و ضربات روحی است.
وی افزود: این سرخوردگی و همچنین احساس بی‌ثمر بودن زحمات به‌دلیل تنزل موقعیت اجتماعی، در درازمدت خشونت، پرخاشگری و افسردگی را رقم می‌زند.
عدم گفت‌وگو در خانواده بر بروز آسیب‌های روحی اثرگذار است
عسکری‌پور درخصوص کاهش و رفع این تبعات مخرب اظهار کرد: دولت و حاکمیت باید برای بهبود شرایط اقتصادی جامعه اقدام و بر این اساس از جابه‌جایی‌های مداوم محل سکونت جلوگیری کنند.
وی همچنین یادآور شد: درحال حاضر سرانه گفت‌وگو در خانواده در جامعه ایران به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است؛ در برخی از مواقع این گفت‌وگو در طول روز به یک ساعت نیز نمی‌رسد و این امر نیز بر افزایش تنش‌ها و نوسانات خلقی می‌افزاید.
این کارشناس تصریح کرد: فقدان این گفت‌وگوها همچنین سبب عدم بیان بسیاری از چالش‌های اقتصادی و اجتماعی خانواده می‌شود و این کتمان بر بروز سردرگمی‌ها و آسیب‌های روحی اثرگذار است.
عسکری‌پور با بیان این مهم که دلایل انتقال و جابه‌جایی باید برای اعضای خانواده توضیح داده شود، گفت: مشارکت اعضای خانواده در هریک از مسائل به‌طور حتم سازگاری را افزایش و پذیرش تغییر را تقویت می‌کند.
وی همچنین با تأکید بر اهمیت فرزندپروری، افزود: روش تربیت کودکان نیز بر سازگاری و انعطاف‌پذیری مؤثر است و بی‌شک تربیت صحیح خانوادگی هنگام بروز چالش‌ها و پذیرش تغییرات، آثار و تبعات مخرب را کاهش می‌دهد.
شناسه خبر 15449
