سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی : بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی مبتلایان کرونا در اتوبوس، مترو و دیگر وسائل نقلیه عمومی گرفتار این بیماری هولناک شده‌اند
با گذشت کمتر از یک سال کرونا اکنون دیگر به یک چالش رسمی و فراگیر در حوزه بهداشت و سلامت برای تمامی کشورها تبدیل‌شده و توانسته تا با مبتلا کردن میلیون‌ها نفر و ایجاد موج مرگ و میری بسیار نگران‌کننده‌، به‌عنوان یک تهدید درجه یک برای جمیع انسان‌ها با هر جنس و نژاد و سن‌وسال به نقش‌آفرینی بپردازد.
ویروس شوم و منحوسی که باتوجه‌به سرعت انتشار بالا این توان را داشته تا با اجبار به خانه‌نشینی و تعطیل کردن محافل، میهمانی و حتی رفت و آمدها، کره زمین را به یک زندان بزرگ مملو از سلول‌های خانگی برای نوع بشر تبدیل کند.
کارشناسان بر این عقیده‌اند که این بیماری با چنین گسترشی، اثرات بسیار شدیدی را بر تمامی شئون و ساختارهای سیاسی، گردشگری و اقتصاد کشورهای جهان به دنبال داشته گواینکه قطعاً تأثیرات بسیار جدی و عمیق‌تری را نیز در آینده نزدیک به دنبال خواهد داشت و حتی مطابق برخی از پیش‌بینی‌ها، ممکن است اثرات این بیماری هولناک تا چندین سال دیگر پایدار بوده و باعث بروز مشکلات دیگر شود
البته به‌رغم این فراگیری پرسرعت و تعدد ابتلا و مرگ نگران‌کننده اما تقریباً همه صاحب‌نظران و پزشکان تأکید دارند که مردم با چند اقدام پیشگیرانه (به‌عنوان بهترین راهکار مقابله با کرونا) مانند عدم حضور در اماکن شلوغ، عدم ازدحام جمعیت در مکان‌های بسته، استفاده از ماسک، حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی و شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون، عدم مسافرت غیرضروری و... می‌توان تا میزان بسیار بالایی از خطر ابتلا به این بیماری مصون و درامان ماند
بااین‌حال اما موضوع افزایش چندمرحله‌ای و درعین‌حال گسترده‌تر این بیماری در چند ماه اخیر نشان داد که روند مقابله با کرونا بیشتر از آنکه نیازمند ضدعفونی‌کردن 24 ساعته اماکن و افزایش تخت‌های بیمارستانی و بخش‌های مراقبت‌های ویژه و یا تعطیلی اجباری شهرها و مدارس و ممانعت از مسافرت یا حتی تلاش برای پیداکردن دارو و واکسن و اقداماتی سلبی و تحدیدی ازاین‌دست باشد نیازمند یک فرهنگ‌سازی محکم و عمیق در نوع نگاه؛ مواجهه و عملکردهای نوع بشر به این بیماری است.
در واقع مشکل اصلی بی‌توجهی انسان‌ها و حتی برخی متولیان نظام‌های مدیریت و سلامت حاکم بر جوامع جهانی به الزامات، بایستگی‌ها و متعاقباً وجود نوعی عدم باورپذیری به خطرات نهفته و ساری در این بیماری چه در بحث فرد مبتلا و چه افراد سالم است که گویا چندان جدی گرفته نشده و در نتیجه این شده که هر موج جدید کرونا بسیار شدیدتر و سهمگین‌تر از موج قبلی ساختار سلامتی انسان‌ها را به چالش کشیده و قربانیان بیشتری را به کام خود فرو می‌کشد.
این بدان معناست که کرونا به‌رغم سادگی در پیشگیری اما در سایه بی‌توجهی و بی‌اعتنایی توانسته تا طی یک سال گذشته پیچیده‌ترین مشکلات را برای نوع بشر به بار آورد.
آبان و روزهای سیاه کرونا...
شاید این تنها یکی دو ماه اول از زمان بروز پاندمی کرونا در ایران بود که باتوجه‌به تلاش‌های شبانه‌روزی مسئولان و رعایت‌های حداکثری مردم موج کرونا فروکش کرد و امیدها برای عبور از این تنگنا در دل مردم و مسئولان جوانه زد اما متأسفانه این خوش‌خیالی‌ها چندان دیری نپایید و با شروع بی‌توجهی و غفلت از سوی مردم به یکباره این ویروس منحوس با خیز بلند و سیاه خود کاری کرده که هم‌اکنون و در اواخر آبان شاهد سیاه‌ترین روزهای جولان کرونا بر کشورمان ایران باشیم
اینکه به گفته مسئولان نظام سلامت هم‌اکنون سرعت شیوع این بیماری 10 برابر بیشتر شده و تقریباً هر 3 دقیقه یک نفر را قربانی می‌کند قریب به یک‌صد و پنجاه شهر در حالت قرمز هستند که مقرر شده علاوه بر تعطیلی بسیاری از صنوف و مشاغل در آن‌ها ممنوعیت تردد حتی در روزها نیز به مرحله اجرا گذاشته شود گواینکه 155 شهر نارنجی دیگر هم وضع چندان خوبی ندارد و دور از ذهن نیست که با ادامه روند این بی‌توجهی‌ها به وضعیت قرمز تغیر حالت یابند.
در واقع آبان‌ماه سال جاری را شاید بتوان تا این پایه رکورددار آمار مبتنی بر ابتلا و مرگ دانست زیرا به طور نگران‌کننده تا روزی 14 هزار مبتلا و 500 مورد مرگ را هم در کشور ما به خود دیده و حتی به تأکید وزیر بهداشت دور از انتظار نیست که اگر این وضعیت به همین منوال طی شود ممکن است آمار مرگ‌ها به آستانه به یک عدد چهاررقمی نیز برسد صرفاً به این دلیل که ما یا فراموش کرده‌ایم دنیا در گیر کروناست و یا نمی‌خواهیم بارو کنیم که مرگ و بیماری کرونا تنها در اخبار و برای همسایه نیست و ممکن است ناخواسته و نابهنگام و دقیقاً از جایی که فکرش را هم نمی‌کنیم سراغ ما هم بیاید درحالی‌که حتی ممکن است ضمن استفاده از دستکش و ماسک دستان خود را نیز دائماً بشوییم.
البته شاید قبول آن برای برخی کمی سخت باشد اما به‌تصریح بسیاری از کارشناسان و به‌رغم برخی تصورات اما ظاهراً بالاترین سهم در انتقال ویروس کرونا در کلان‌شهرها و حتی شهرهای کوچک مربوط به شبکه حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه اتوبوس و متروهاست و بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر مبتلایان در اتوبوس‌ها، مترو و دیگر وسایل نقلیه عمومی گرفتار این بیماری شده‌اند
زیرا به دلیل فقدان وسائل نقلیه کافی از یک‌سو و نیز بی‌توجهی مردم به رعایت فاصله اجتماعی و حتی عدم استفاده از ماسک و یا بی‌توجهی به مقوله پذیرش مسافر براساس نصف ظرفیت بسیاری از اتوبوس‌ها محمل و محل مناسبی برای جابه‌جایی و انتشار و متعاقباً ابتلای مردم به این ویروس شده‌اند
حالا البته بگذریم از آن بحث که جدا از تاکسی‌ها و مسافرکش‌های شخصی تعداد نسبتاً بالایی از اتوبوس‌های ناوگان شهری نیز متعلق به بخش خصوصی است که در آن کسب درآمد بیشتر، حرف اول را می‌زند و بنابراین داستان رعایت اصول بهداشتی از قبیل الزام مسافران به داشتن ماسک و سوارکردن نصف ظرفیت، عدم توقف بیش از زمان تعیین شده در ایستگاه، کارکردن تهویه‌های و باز بودن پنجره‌ها در اولویت بعدی قرار می‌گیرد.
البته در مقابل این موضوع و نیز براساس اطلاعات به‌دست‌آمده از تحقیقات مختلف آماری دیگر نیز مشخص شده که پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، ایمن‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین و سالم‌ترین گزینه‌های سفر است اینکه در حال حاضر و در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته به شهروندان توصیه می‌شود تا جایی که ممکن است باید از این شیوه‌های سفر درون‌شهری در ایام شیوع کرونا استفاده نموده و با رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی، خطرات ناشی از شیوع و ابتلا به آنها تاحدامکان کاهش دهد.
اتوبوس‌هایی برای انتشار کرونا...!
هرچند شیوع ویروس کرونا، روند استفاده شهروندان از حمل‌ونقل عمومی را تا حد زیادی کاهش داده بااین‌حال اما شکی نیست که هنوز اتوبوس‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اضلاع سیستم حمل‌ونقل عمومی نقش مؤثری در تردد روزمره شهروندان بخصوص در شهر همدان دارد فلذا باتوجه‌به این سهم بالا طبیعتاً نمی‌توان با هر بهانه یا علت نسبت به حذف آن (ولو به‌صورت موقتی) از چرخه فعالیت اقدام کرد
موضوع اینجاست که به‌مانند همه شهرهای کشور و حتی دنیا هم به لحاظ تعداد وسائل نقلیه (تاکسی و ون) و هم موضوع صرفه اقتصادی بسیاری از شهروندان همدانی هم ترجیح می‌دهند که با اتوبوس در شهر جابه‌جا شوند ولیکن شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد به‌رغم تأکید بر ضرورت رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و الزامات بهداشتی بازهم شاهد بی‌توجهی مدیریت اتوبوس‌رانی و بسیاری از مردم به این مسئله پراهمیت و حیاتی هستیم، امری که در نتیجه جدی نگرفتن آن به‌احتمال‌قوی و در کوتاه‌مدت خسارات جبران‌ناپذیر را برای سلامت شهروندان در پی خواهد داشت.
البته مدیران شهری در تکاپو هستند که در این شرایط بحرانی با اتخاذ تدابیر بهداشتی و ایمن‌سازی محیط وسایل نقلیه عمومی مثل ضدعفونی‌کردن ایستگاه‌ها و داخل اتوبوس‌ها پذیرش مسافران کمتر از ظرفیت اسمی، استفاده اجباری از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی، عدم توقف بیش از زمان معین در ایستگاه ضمن ایمن‌سازی حداکثری این شبکه علاوه بر آنکه شهروندان را به استفاده از آن‌ها ترغیب کنند چرخ‌های حمل‌ونقل را در گردش نگه دارند
اما سؤال اینجاست که آیا به‌رغم الزام شبکه اتوبوس‌های شهری به رعایت همه پروتکل‌های بهداشتی جابه‌جایی مسافر، آیا واقعاً این موضوعات رعایت می‌شود و می‌توان به‌سلامت و ایمنی ناوگان اتوبوسرانی شهر اطمینان داشت یا نه؟
البته پاسخ این سؤال قطعاً مستلزم یک تحقیق میدانی و رصد مستقیم عینی و صدالبته گفتگو با مردم است ولیکن شاید بتوان مخلص تمام این حرف و حدیث‌ها، اظهار نظرها، گفتگوها و مشاهدات را در صحبت‌های رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر همدان دید که با ریختن آب پاکی بر دست همه ضمن اشاره به اینکه به‌رغم همه توصیه‌ها و تأکیدات صورت‌گرفته اما نه فقط رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در حمل‌ونقل درون‌شهری همدان اجرایی نشده بلکه کیفیت رعایت بسیاری از مسائل بهداشتی نیز به نوبه خود محل تأمل دارد که متأسفانه ناوگان اتوبوسرانی آن‌گونه که باید در راستای تحقق اهداف و سیاست‌های پیش‌بینی شده گام برنداشته فلذا نمی‌توان چندان به شرایط موجود دل‌خوش و یا مطمئن بود
مطالبات و دغدغه‌های شهروندی...
حالا موضوع شرایط بهداشتی اتوبوس‌ها و انتظارات مردم موضوع گفتگوهای این هفته خبرنگاران روزنامه سپهرغرب با برخی از شهروندان همدانی است که در ادامه خواهید خواند درحالی‌که از ابتدای آذرماه تمام کشور در حالت ویژه قرار داشته و مقرر شده تا علاوه بر اعلام هشدارها و الزامات رفتاری به مردم تدابیر بسیار سخت‌گیرانه‌تری نسبت به ماهه‌ای قبل برای مهار این بیماری در دستور کار مدیران شهری قرار گیرد.
این گفتگوها طی یک هفته (24-29 آبان 1399) و با حضور و سرکشی به پایانه‌های اتوبوسرانی شهری همدان در نقاط مختلف وبا تعداد 50 نفر از شهروندان خانم و آقا صورت‌گرفته که در جمع‌بندی نهایی این‌گونه برمی‌آید که.
- قریب به 95 درصد مصاحبه شوندگان عنوان کردند که به دلیل نداشتن وسیله نقلیه شخصی و گرانی کرایه و محدودیت در تعداد و دسترسی به تاکسی مجبور به استفاده از اتوبوس هستند. ایشان مطرح کردند که تقریباً به‌صورت روزانه و مداوم از اتوبوس به‌عنوان تنها وسیله جابه‌جایی استفاده می‌کنند البته تعداد زیادی از بانوان نیز داشتن امنیت و آرامش بیشتر را از جمله علل استفاده از اتوبوس دانستند.
تقریباً همه این افراد بر این موضوع تأکید کردند که چه با تهدید و چه عدم تهدید ابتلا به کرونا مجبور به استفاده از اتوبوس هستند و البته هم فرقی نمی‌کند که روی صندلی بنشینند و یا روی پا و دست به میله تا مقصد طی طریق کنند
حدود 76 درصد گفتگو شوندگان تعداد وسایل نقلیه عمومی موجود در سطح شهر را کافی نداشته و کمبود اتوبوس به نسبت جمعیت استفاده‌کننده را نخستین نقص ناوگان عمومی شهری همدان قلمداد کردند مضاف بر اینکه تصریح نمودند بسیاری از اتوبوس‌های موجود به لحاظ کیفیت و امکانات و یا داشتن کولر و بخاری و یا نظافت عمومی هم این موضوع تعریف چندانی ندارند و داخل برخی اتوبوس‌ها آن‌قدر کثیف و چرک هست که حتی کرونا هم در مقابل آن خطر محسوب نمی‌شود
در مجموع گفتگوها 91درصد گفتگوشوندگان با اطمینان و قطعیت باور داشتند که اتوبوس‌ها به‌عنوان یک وسیله شهری عمومی و به دلیل پذیرش تعداد نفرات زیاد بدون رعایت فاصله اجتماعی می‌تواند موجب ابتلای جمعی مسافران به کرونا باشد.
82درصد افراد با قاطعیت اعلام نمودند که در حال حاضر هیچ‌گونه تضمینی برای سالم و ایمن بودن اتوبوس‌ها و ایستگاه‌ها وجود ندارد و همه مسافران به‌صورت بالقوه و حداکثری در معرض ابتلا هستند. مضاف بر اینکه نه می‌توان افراد بیمار را از سالم تشخیص داد و ضدعفونی دائمی اتوبوس‌ها نیز نمی‌تواند متضمن ایمنی و سلامت آنها باشد
از دیدگاه 72 درصد مصاحبه شوندگان اساساً در نظام اتوبوس‌رانی درون‌شهری همدان (حتی با افزایش کرایه) هم نمی‌توان مردم را وادار به رعایت فاصله اجتماع و یا استفاده براساس نصف ظرفیت وسیله نقلیه کرد کمااینکه در مورد تاکسی‌ها نیز هم‌اکنون بیشتر این وسایل نقلیه به‌رغم افزایش کرایه در جهت سوارکردن 3 نفر اما بازهم چهار نفر را سوار می‌کنند و این یعنی نقض آشکار بهداشت و سلامت
حدود 69 درصد افراد شرکت‌کننده در گفتگو معتقدند که به علت سردی هوا و رعایت امنیت جان مسافران نه می‌توان در و پنجره اتوبوس را باز گذاشت و نه بخاری‌ها را روشن کرد.
همین افراد با تأکید به این موضوع که بسیاری از مسافران بخصوص افراد پیر و کودکان ماسک ندارند تأکید کردند که علی‌القاعده رانندگان هم نباید اجازه ورد این افراد را به اتوبوس بدهند اما متأسفانه این موضوع هم‌اکنون نیز به تعدد و تکرار دیده می‌شود و بسیاری از مسافران تمکین نمی‌کنند
58 درصد گفتگو شوندگان معتقدند که تجمع و صفوف طولانی مردم در ایستگاه‌ها و پایانه قابل‌کنترل نیست و نمی‌توان در این اماکن هم به طور کامل فاصله اجتماعی را رعایت کرد. گواینکه نظارت خاصی هم بر این موضوع نیست
-57 درصد افراد معتقدند که کمیت و کیفیت رعایت شیوه‌نامه‌ها برحسب مناطق مختلف شهری همدان مختلف است و متأسفانه در مناطق کم‌برخوردار به دلیل جمعیت زیاد و وسیله نقلیه کم احتمال ابتلا بالاست فلذا باید برای این موضوع فکر و تدبیر مناسبی اندیشید.
همین گروه با تأکید به اینکه هم‌اکنون خطر ابتلا به کرونا در ناوگان حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری به یک چالش بزرگ تبدیل شده خواهان نظارت بیشتر مسئولان و رانندگان هستند و امیدوارند که قوانین موضوعه فعلی بیشتر موردتوجه وقع شود

عباس سریشی