اهمیت کرسیهای آزاد اندیشی برای نسل نوخاسته
قرآن کریم در سوره زمر آیه 17 و 18 میفرماید: «فبشر عبادالذین یستمعون القول فیستبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولوالباب؛ پس بشارت ده به آن بندگان من که به سخن گوش فرا میدهند و بهترین آن را پیروی میکنند، اینانند که خدایشان هدایت کرد و اینانند همان خردمندان».
این آیه که مردم را به شنیدن سخنان و متابعت از احسن آنها دعوت میکند، درحقیقت از موقعیت سخنها و فرصت گفتوگو و تعاطی افکار، تبادل اندیشه، تضارب آرا و امکان طرح نظریات موافق و مخالف سخن خبر میدهد؛ زیرا درصورتی متابعت احسن میسر است که چندین راه و کلام وجود داشته باشد و استماع همه آنها به وقوع بپیوندد.
در سوره یوسف آیه 108 میفرماید: «قل هذه سبیلی ادعوا الیالله علی بصیرة انا و من اتبعنی و سبحان الله و ما انا من المشرکین؛ بگو این راه من است که با بصیرت و بینش، همگان را به سوی خدا دعوت میکنم، من و هر کسی که راه به اجر گزیند و دعوت مرا دنبال کند و پاک است خدای و من از مشرکان نیستم».
«شما دانشجویان محترم نباید با پیروان مکتبهای دیگر با خشونت و شدت رفتار کرده و درگیری و هیاهو راه بیندازید. خود با آنان به بحث و گفتوگو برخیزید و از دانشمندان اسلامی دعوت کنید با آنان به بحث بنشینند، تا تهی بودن دست آنان ثابت شود. امام خمینی (ره)».
فرهنگ هر جامعه برآیندی از افکار و اندیشههای متفاوت است. در هر جامعهای نظرات، اندیشهها و تفکرات گوناگون با مبنای نظری متنوعی وجود دارد، در این شرایط پیشرفت و اقتدار کشور و جامعه که در گرو وفاق و وحدت ملی بوده، تنها یک راه حل دارد و آن راه حل گفتوگو است. گفتوگو و تضارب آرا میان اندیشهها و تفکرات متنوع و متکثر موجود در داخل جامعه؛ کرسیهای آزاداندیشی بستری برای تحقق گفتوگو و تضارب آرا در فضای جامعه بهویژه در محیطهای دانشجویی است که وظیفه سنگینتری در قِبال پیشرفت فرهنگ، اندیشه و علم در کشور دارند و این پیشرفت بهجز از طریق فرهنگ آزاد اندیشی امکان ندارد.
ضرورت طرح کرسیهای آزاداندیشی و نقطه شروع ماجرا سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای انجمن قلم بود؛ ایشان در این جلسه فرمودند: «اگر بخواهیم در زمینه گسترش و توسعه واقعی فرهنگ و اندیشه و علم حقیقتاً کار کنیم، احتیاج داریم به اینکه از مواهب خدادادی و در درجه نخست آزاداندیشی استفاده کنیم. آزاداندیشی در جامعه ما یک شعار مظلوم است؛ تا گفته میشود آزاداندیشی، عدهای فوری خیال میکنند که بناست همه بنیانهای اصیل در هم شکسته شود و آنها چون به آن بنیانها دلبسته هستند، میترسند. عدهای دیگر هم تلقی میکنند که با آزاداندیشی باید این بنیانها شکسته شود؛ هر دو گروه به آزاداندیشی (که شرط لازم برای رشد فرهنگ و علم است) ظلم میکنند، ما به آزاداندیشی احتیاج داریم.
این کرسیهاى آزاداندیشى که ما گفتیم، در دانشگاهها باید تحقق پیدا کند و باید تشکیل بشود. اگر چنانچه بحثهاى مهم تخصصى در زمینه سیاسى، در زمینه اجتماعى، در زمینههاى گوناگون حتى فکرى و مذهبى، در محیطهاى سالمى بین صاحبان توان و قدرت مطرح بشود، مطمئناً ضایعاتى که از کشاندن این بحثها به محیطهاى عمومى و اجتماعى ممکن است پیش بیاید، دیگر پیش نخواهد آمد.»
چیستی کرسیهای آزاداندیشی
کرسیهای آزاداندیشی بستر و محفلی است برای گفتوگوی دانشجویان با یکدیگر در فضایی آرام، آزاد و اخلاقی. ویژگی اساسی و بنیادین کرسیها، محوریت منطق و عقلانیت در اظهار نظر است. در صحبتهای مختلف رهبری حداقل دو عنوان مختلف درباره کرسیها وجود دارد که اساساً دو کارکرد و کار ویژه مختلف دارند؛ کرسیهای آزاداندیشی برای دانشجویان و کرسیهای نظریهپردازی برای صاحبنظران و متخصصان، اگرچه کرسیهای آزاداندیشی را میتوان مقدمهای بر کرسیهای نظریهپردازی فرض کرد.
چرایی کرسیهای آزاداندیشی
از مهمترین چراییهای کرسیها، تغییر فضای سیاستزده و هوچیگر دانشگاهها، به فضایی سیاسی و همراه با گفتوگوهای داغ سیاسی مبتنی بر منطق و اخلاق است. این فضا خط سومی بوده بین یک افراط (شلوغکاری و هرجومرج و تنش سیاسی در دانشگاهها که عموماً ناشی از جریانات سیاسی خارج از دانشگاه است) و یک تفریط (دانشگاه خشکِ منجمد غیر سیاسی) که چهبسا این تفریط بسیار خطرناکتر از آن افراط باشد.
لزوم دستیابی به مبحث اصلی «جهاد تبیین» و «جوانگرایی» که در برهه زمانی امروز بهعنوان یک اصل احساس میشود، راهاندازی کرسیهای آزاداندیشی بوده که از منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی است.
شنیدن صدای جوانان، عمل کردن و اصلاح امور، راه رسیدن به خواستههای نسل جدید و ازجمله مواردی است که در کرسیهای آزاداندیشی دستیافتنی است. راهاندازی کرسیهای آزاداندیشی، راه رسیدن به تمام سؤالات بیپاسخ جوانان و درک خواستههای آنان از طرف مسئولین است. جوانان علمی و آموزشی (دانشجویان و دانشآموزان) که قرار است عهدهدار تدوین برنامهها و اهداف کلان کشور بر مبنای آرمانهای نظام جمهوری اسلامی برای نسلهای آینده باشند.
کرسیهای آزاداندیشی در دانشگاه مکمل و مقوم نظام دانایی سیاسی و ظرفیت و درعینحال بستری است تا دانشجویان و حتی دانشآموزان بنا بر فراخور حال بهصورت آزاد، نظاممند، منطقی و عالمانه به اظهار نظر، تبادل اندیشه و آرای خود بپردازند.
توجه جدی به این امر مهم در دانشگاهها ضمن تعمیق آگاهی و بینش سیاسی زمینه را برای بازگشت آرامش و وقار به محیطهای علمی فراهم میکند؛ سیاستزدگی و احساسات، آفت دانشگاه و فضاهای دانشجویی است.
کرسیهای آزاداندیشی در مدارس متوسطه میتواند با هدف آموزش مهارت نقد، پرسشگری، ارتقای بینش سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و انتخاب آگاهانه، دانشآموزان را در مسیر رشد و آگاهی قرار داده و قدرت نقد منصفانه، مطالبهگری آزادانه و پرسشگری عاقلانه و تکاپوی عاشقانه را در سایه علم، ایمان و عمل بهوجود آورد.
بهوجود آوردن فضای نقد و گفتوگو برعهده مسئولین و برنامهریزی و رونق دادن این امر برعهده دانشجویان و دانشآموزان است؛ امید که با تحقق این امر دانشگاه، دانشجویان، دانشگاهیان و دانشآموزان این مرزوبوم عالمانه و عاشقانه در جهت عزت و سربلندی و بالندگی ایران اسلامی در گام دوم انقلاب قدم بردارند.