ورود به بورس ایران در ظاهر کار آسانی است چون با دریافت کد سهام‌داری و ثبت‌نام در یک کارگزاری، می‌شود سرمایه‌گذاری را شروع کرد اما برای اینکه بتوانیم سرمایه‌مان را به‌خوبی مدیریت کنیم باید درباره بازار بورس اطلاعات داشته باشیم تا اصطلاحاً بی‌گدار به آب نزنیم. اگر بدون اطلاعات و آموزش کافی، شروع به خرید و فروش سهام کنیم احتمال شکست، بسیار است زیرا بعضی افراد با تصورات اشتباه نسبت به بورس ایران وارد کار شده و متأسفانه سرمایه‌شان را از دست می‌دهند حال آنکه تصورات و توقع ما برای سرمایه‌گذاری در هر بازاری باید منطقی باشد. بنابراین بعضی وقت‌ها ناآگاهی از شرایط بازار و یا اطلاعات ناقص و کم باعث می‌شود تا نگاه ما درست شکل نگیرد و دید کاملاً متفاوتی از ماهیت اصلی بورس داشته باشیم، مثلاً یکی از دوستان و یا اقوام ما در معامله‌ای سود خوبی به‌دست آورده و ما با شنیدن این موضوع با خودمان این برداشت را کردیم که معامله و کسب سود در بورس کار آسانی است و همه سرمایه‌گذاران در بورس سود بالایی به‌دست می‌آورند.
حال آنکه این تصور اشتباه و رایجِ تقریباً همه افراد تازه‌وارد به بازار بورس است، این افراد چون تجربه کافی ندارند تصور می‌کنند که با سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت می‌شود سود زیادی به‌دست آورد و برای همین توقع‌شان از سرمایه‌گذاری در بورس خیلی بالاست. در صورتی که اگر بدون آموزش و آگاهی از شرایط بازار وارد این گود بشویم حتماً ضرر می‌کنیم.
با توجه به گسترش روزافزون تمایل به سرمایه‌گذاری از طرف مردم و افزایش چشمگیر فعالان واقعی و کاذب در بازارهایی نظیر بورس و نیز خبرهای مبنی در دستور کار بودن برنامه حمایت دولتی از بازار بورس طی چند روز اخیر ما را برآن داشت تا گفت‌وگویی را با یکی از فعالان بازار بورس و سرمایه و مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره سبدگردان نیکان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
فردین آقابزرگی با بیان اینکه وظیفه اصلی بازارهای مالی متشکل از بازار‌های سرمایه و پول، تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی و به معنای واقعی تأمین تولید، افزایش بهره‌وری و ارتقای جایگاه اقتصادی هر کشور است، گفت: در این بین عمده وظیفه بازار سرمایه در ایفای نقشی که در اقتصاد کشور بر عهده دارد با وجود شکل ظاهر که ما عمدتاً به معاملات در بازار ثانویه می‌پردازیم این قابلیت را دارد که ابزارها و امکاناتی در خصوص تجهیز منابع مالی به طور مستقیم برای شرکت‌های فعال در عرصه اقتصاد و یا پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس فراهم کند.
وی با بیان اینکه به‌تدریج در ابتدای شکل‌گیری بورس در دنیا (بلژیک کشور مبدأ) اساس بورس محلی برای تأمین مالی درنظر گرفته شده، اظهار کرد: در حال حاضر به‌واسطه چرخش مقطعی، پلکانی و توجه بیش از اندازه به‌ویژه در کشور ما بعد از سال 99 با فراخوان‌هایی که از آحاد مردم صورت گرفت توجه زیادی به بازار ثانویه داده شده، هرچند موجب نشاط و در حقیقت تلطیف اذهان عمومی و فعالان بازار در این عرصه می‌شود اما انتظارات برای کسب سود و سودآوری در مقاطع کوتاه به امری نهادینه بدل شده است.
این کارشناس بازار بورس ادامه داد: به همین دلیل فراز و نشیب‌هایی که بازده‌های زمانی کوتاه‌مدت صورت می‌‌گیرد مردم را آزار داده و آن‌ها را ترغیب به خروج از بازار سرمایه می‌کند؛ در حالی که بازار سرمایه ما که اکنون هم در دستور کار قرار گرفته و در حال تأمین مالی است، متأسفانه از طریق انتشار اوراق بدهی صرفاً در اختیار دولت است.
آقابزرگی با بیان اینکه تأمین مصالح و حفظ صیانت از منافع بلندمدت ذی‌نفعان بازار، کلیه سهام‌داران به‌ویژه سهام‌داران خرد می‌بایست در دستور کار نهاد ناظر و سازمان بورس باشد بیان کرد: در خصوص برنامه‌های حمایت دولتی با عنوان بیمه و موضوعات این‌چنینی باید بگویم شاید ما ابزارها و راهکارهای زیادی داشته باشیم اما متأسفانه هیچ‌گونه مشابهتی با بازارهای مالی در دنیا ندارد.
وی با اشاره مواردی از این دست ابزارهای موجود در بازارهای مالی ایران گفت: در هیچ جای دنیا محصولی به نام خودرو را در بورس کالا به فروش نمی‌رسانند یا اینکه صندوق املاک و مستغلات را در معرض فروش برای عموم به این صورتی که ما آن را طراحی کردیم نمی‌گذارند و چنین ابزاری وجود ندارد.
این کارشناس بازار بورس با تأکید بر اینکه در هیچ جای بازار سرمایه به‌جز به‌کارگیری ابزاری‌های مالی برای پیشگیری و محدود کردن حاشیه سود و زیان، برای افراد گزینه‌ای وجود ندارد گفت: در واقع در هیچ جای دنیا مرسوم نیست که دولت و یا هر شخصی به عنوان مثال به شما در قبال خرید اوراق سهام‌یار، سود 20 درصدی تضمینی بدهد.
آقابزرگی ادامه داد: به نظر می‌رسد پرداختن به چنین موضوعاتی متأثر از عوامل و متغییرهای کلان اقتصادی است به طورمثال مواردی همچون بی‌اعتمادی و یا کاهش سطح عمومی شاخص و نیز خروج پول حقیقی ناشی از تصمیماتی است که دولت در بدنه تیم اقتصادی برای استفاده یک‌سویه از امکانات در بازار سرمایه برای تجدید منابع مالی خود استفاده کرده، به همین دلیل ما بر استقلال سازمان بورس تأکید داریم زیرا موضوع سازمان بورس افزایش شفافیت، افزایش نقدشوندگی و حفظ و صیانت منابع کل سهام‌داران است.
وی ادامه داد: بنابراین اگر در اختیار دولت قرار گیرد و به‌صورت اقتضایی یعنی در مقطع زمانی خاص با قرار گرفتن در هر شرایطی با اتحاذ قوانین و مقررات مثل تعرفه صادراتی که در فرودین‌ماه شاهد آن بودیم و یا تغییر نرخ خوراکی که در سه ماهه پایانی سال گذشته انجام شد از این کار به‌منظور خنثی‌کننده تبعات این عوامل کلان اصلی تأثیرگذار در بازار استفاده می‌کنند.
این کارشناس بازار بورس با تأکید بر اینکه این رویکرد به چیزی جز دور باطل در عرصه اقتصاد و موضوعات کلان اقتصادی منتج نخواهد شد خاطرنشان کرد: این رویکرد از یک‌سو به اقتصاد کلان ضربه وارد کرده و از سوی دیگر به‌دنبال خنثی کردن این تخریب‌ها از طریق اعمال ابزار نامتعارف در بورس هستیم.
آقابزرگی با اشاره به اینکه این رویکرد خود نوعی خطر ضرر و زیان را به بازار مالی کشور تحمیل می‌کند افزود: این ریسک (خطر) چیزی جز ریسک قانون‌گذاری و یکسویه بودن حکمرانی در بازار سرمایه نیست.
وی با بیان اینکه جکمراین یکسویه در بازار بورس یعنی دولت با ترکیب و چینش اتاق‌های فکری که کاملاً در اختیار خودش است تصمیم‌گیری می‌کند گفت: برای نمونه قانون بازار اوراق بهاردار ما می‌گوید برای انتخاب و استعفای رئیس سازمان بورس تشریفات خاصی وجود دارد اما استعفای کتبی اخیر آقای عشقی از ریاست سازمان بورس مستقیماً خطاب به وزیر اقتصاد بوده، در حالی که این مهم فاقد هرگونه محمل قانونی است.
وی در واکنش به این سؤال که طی سال‌های اخیر در پی اطلاع برخی سهام‌داران از بورس و فرایند کار آن، منجر شد برخی‌ افراد کل زندگی خود را در بورس و نوسانات آن ببازند شما علت را چه ارزیابی می‌کنید و چه باید کرد که چنین تجاربی تکرار نشود؟ افزود: 20 سال پیش قبل از تصویب بازار اوراق بهادار ما در کل چیزی حدود سه تا چهار میلیون کد بورسی داشتیم که تنها نیمی از آن‌ها در بازار سرمایه و بورس فعال بودند که طی مرور زمان و بعد از تصویب قانون بازار و شکل‌گیری و احیای مجدد کسب و کار در بازار سرمایه به مرور زمان نیازهای ایجادشده و نیز توسعه‌ای که یافته (به عنوان مثال ما 20 سال پیش شرکت‌ها باعنوان سبدگردان یا مدیریت داده‌ای و یا سرمایه‌گذاری غیر مستقیم نداشتیم) نیازمند به‌روزرسانی زیرساخت‌ها بودیم.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بنابراین در صورت عدم تطبیق شرایط و زیرساخت‌ها اعم از قانون و حتی نیروهای اجرایی در بازار سرمایه اگر کماکان با روش 20 سال پیش بخواهیم روند را ادامه دهیم درست مصداقی از مثال اخیری است که چند تن از اساتید اقتصاد در دانشگاه زدند؛ به اعتقاد آن‌ها در شرایط فعلی بورس همچنان لباس 20 سال پیش را بر تن دارد پس کنترلی بر فرایند سود و زیان در چنین شرایطی را نمی‌توان متصور شد یا همچون سال 99 باوجود حبابی بودن بیشتر قیمت سهام‌ها بازهم شاهد خرید سهام و در نتیجه شاهد سود پول حقیقی بودیم و چون آشنایی با سرمایه‌گذاری غیر مستقیم نداشته و هدایت نشده بودند، حال آنکه در دنیا بیش از 90 درصد سرمایه‌گذاری به‌صورت غیر مستقیم انجام می‌‌شود (حتی آقایانی که برای ورود مردم به بورس تبلیغ می‌کردند ) باعث شد در مقابل نیازهای ضروری که اقتصاد و بازار سرمایه دارد، این مشکلات ایجاد شود بنابراین اصل و اساس نگاه آکادمیک به فضای بورس ایرادی ندارد بلکه ما باید زیرساخت‌های موجود را منطبق با نیاز روز اصلاح می‌کردیم که هنوز این اتفاق نیفتاده است.

طاهره ترابی مهوش