سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

در کشور ما با توجه به وجود بیش از 13 میلیون دانش‌آموز و نزدیک به یک میلیون معلم می‌توان مدعی بود که بیش از نیمی از جمعیت کشور با این نهاد سر و کار دارند در عین حال با وجود سابقه دیرینه آموزش رسمی و غیر رسمی در کشور اکنون شاهد نظام آموزشی چندان پویایی نیستیم و تقریباً می‌توان گفت که در فرایند آموزش همه طرف‌ها اعم از دانش‌آموز، معلم، جامعه و حتی دولت از نتیجه راضی نیستند.

حال آنکه ضعف در آموزش به چالش‌های گوناگون این نهاد در حوزه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مربوط است. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با معاون وزیر سابق آموزش و پرورش گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

ابراهیم سحرخیز با بیان اینکه زیرساخت‌های سخت‌افزاری در آموزش و پرورش را می‌بایست در قالب فضاهای کالبدی، آزمایشگاهی، کارگاهی و در عین حال یکسری کالاهای مصرفی و سرمایه در مدارس مورد ارزیابی قرار دارد گفت: این قبیل زیرساخت‌ها از ساختمان مدارس گرفته تا وسایل سرمایشی، گرمایشی، تجهیزات مصرفی و سرمایه‌ای همچون وسایل آزمایشگاهی و کارگاهی مورد نیاز در مدارس را شامل می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه تجهیز مدارس به سیستم‌‌های دیجیتال و هوشمندسازی کلاس‌ها نیز ازجمله زیرساخت‌های سخت‌افزاری در مدارس است، خاطرنشان کرد: تأمین همه این‌ها باید در مقابل بودجه عمرانی آموزش ‌و پرورش پیش‌بینی شود.

معاون وزیر سابق آموزش و پرورش ادامه داد: مسئله این است که طی سال‌های اخیر به‌ویژه بیش از یک دهه گذشته، به‌دلیل مسائل و مشکلاتی که دولت در حوزه‌های عمرانی دارد نتوانسته اعتبارات خوبی را به این امر تخصیص دهد.

سحرخیز ادامه داد: بنابراین برای رفع این نقص دست به دامن خیرین مدرسه‌ساز شده حال آنکه بخشی از ظرفیت و بنیه آن‌ها صرف پروژه‌های نیمه‌تمام و یا در حال ساخت دولت که دولت قادر به تکمیل این نبوده می‌شود، از طرفی هم عمده تمرکز خیرین برای ساخت مدارس است نه تجهیز مثلاً آزمایشگاه و کارگاه یک مدرسه یا چند مدرسه.

وی با تأکید بر اینکه این نگاه خود بیانگر نوعی ضعف در تعریف فعالیت خیرخواهانه در عرصه آموزش و و پرورش است زیرا اینگونه در بین جامعه خیرین جا افتاده که حتماً باید به‌صورت شخصی خود یک پروژه را آغاز کرده و آن را تکمیل کنند تشریح کرد: این در حالی است که می‌توان با اعتبارات کمتر و با مشارکت بیشتری از مردم مدارسی را که نیاز به تجهیزات دارند را تجهیز و تکمیل کرد.

این کارشناس آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه البته طی سال‌های اخیر طرح‌هایی همچون «آجر به آجر» یا همان مشارکت حداقلی خیرین از سوی آموزش و پرورش دنبال شده، اذعان کرد: درواقع به‌دلیل پایین بودن اعتبارات عمرانی طی 15 سال گذشته عدد بسیار ناچیزی به حوزه عمرانی تخصیص یافته که حتی پاسخگوی 10 درصد از نیازهای این بخش نبوده و نیست.

سحرخیز با بیان اینکه یکی دیگر از ضعف‌هایی که ما در مدارس دولتی به‌صورت دردی مضمون با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، عدم نگهداری از مدارس است، بیان کرد: ما در ایران مدرسه را می‌سازیم اما نگهداری از این سازه‌ها با کارکرد عنوان‌شده به‌عنوان یک حلقه مفقوده در نظام و آموزش‌های پرورش مطرح است.

وی ادامه داد: این در حالی است که در سایر سازه‌ها با کاربری متفاوت همچون اداری، مسکونی و تجاری ما شاهد نوسازی، نگهداری و تعمیر هستیم اما این امر برای سازه با کاربری آموزشی یعنی مدارس دیده نشده یعنی ساختمانی که امسال به‌عنوان مدرسه ساخته می‌شود در نبود این نگاه بعد از 10 سال نیازمند تعمیر شده، تازه این وقت است که اعتبارات عمرانی ما در باب تعمیر و تجهیز آنچنان ناچیز بوده و تقاضا آنچنان بالاست که پاسخگویی به آن‌ها غیرممکن می‌شود.

وی با بیان اینکه این نیاز به تعمیر و استهلاک ایجادشده در بخش‌های کالبدی و تجهیزاتی مدارس معمولاً در مدارس دولتی به‌وضوح پس از چند سال قابل مشاهده است ابراز کرد: در این بین یکی از معضلاتی که ما در بیشتر مدارس در حوزه‌های نگهداری، آموزش و تربیت دانش‌آموزان در آن قصور داریم، نگهداری از سرویس‌های بهداشتی مدارس است که از آن می‌توان به‌عنوان یکی از مسائل مهم در مدارس دولتی یاد کرد.

این کارشناس آموزشی با تأکید بر اینکه این معضل در تمامی مدارس از شهر گرفته تا روستا را شامل می‌شود ابراز کرد: مسئله این است که ما نه آموزش درستی به دانش‌آموزان و اولیا مدارس در خصوص نگهداری و استفاده درست از سرویس‌های بهداشتی مدارس می‌دهیم و نه در حوزه نگهداری و تعمیر انواع‌ها برنامه‌ای داریم.

سحرخیز با بیان اینکه در سایر بخش‌ها همچون کارگاه و آزمایشگاه مدارس ما نیازمند به‌روزرسانی هستیم و نمی‌توان گفت چون 10 سال پیش تجهیزات آزمایشگاهی به یک مدرسه داده شده این تجهیزات همچنان به‌روز هستند و می‌توان از آن‌ها استفاده کرد، درست مثل بخش صنعت که هر ساله نیازمند به‌روزرسانی هستیم.

وی با تأکید بر اینکه اگر این تجهیزات به‌روز نشوند آموزش‌ها نیز به‌روز نخواهد بود اذعان کرد: متأسفانه شاهد این هستیم که در هنرستان‌هایی که رشته‌های برق، الکترونیک و مکانیک ارائه می‌شود از تجهیزات به‌روز برخوردار نبوده و حتی در برخی موارد دست به شبیه‌سازی تجهیزات زده‌اند مثلاً به جای سیم برق از کاموا استفاده کرده و یا فیلم و تکثیر آن را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند.

معاون وزیر سابق آموزش و پرورش ادامه داد: این نواقص نه‌تنها کیفیت آموزش را زیر سؤال می‌برد بلکه رویکرد دانش‌آموزان برای استقبال و ورود به هنرستان‌ها را تغییر می‌دهد.

سحرخیز عنوان کرد: درواقع در این راستا لازم است آموزش و پرورش در حوزه آموزش سرایداران و نیروهای خدماتی و آموزش استفاده صحیح دانش‌آموزان از امکانات مدارس دولتی ورود کند.

وی ادامه داد: علاوه بر این نظام آموزش و پرورش باید به‌تدریج در تدارک یکسری شرکت‌های خدمات‌رسان در راستای نگهداری از ابنیه و زیرساخت‌های مدارس باشد؛ البته نباید این نکته را فراموش کرد که چند سال است که سرانه کافی در اختیار مدیران مدارس قرار نمی‌دهیم و آن‌ها را به امان خدا رها کرده‌ایم.

این کارشناس آموزشی با تأکید بر اینکه امروز مدیر مدرسه دولتی ناچار است برای تأمین نیازهای روزانه مدرسه (تعمیرات ناخواسته‌ای که یکباره در مدرسه لازم است انجام شود و یا خرید تجهیزات ضروری) دست به دامن اولیا شده و از آن‌ها شهریه بگیرد، افزود: این در حالی است که بیشتر این شهریه‌‌ها در مناطق محروم قابل وصول نیست و حتی شاهد درگیری بین والدین و مدیر مدرسه نیز در برخی موارد هستیم چراکه سطح درآمدی در این گونه مناطق پایین بوده و شهریه‌ای که به مدیر پرداخت می‌شود در حد برگه امتحانی است.

سحرخیز خاطرنشان کرد: درواقع فلسفه هیئت امنایی شدن مدارس برخلاف آنچه که بر اساس نامه آمده، این نیست که مشارکت اولیا را جلب کنیم و یا مدیر مدرسه را صاحب برنامه و سبک کرده و سپس از او مطالبه کنیم بلکه صرفاً به خاطر این است که بتوانند راحت از مردم پول بگیرند و ساختار مدرسه را به هیئت امنایی تغییر ‌دهند.

وی با تأکید بر اینکه این بلایی است که ما بر سر مدارس دولتی آوردیم اذعان کرد: علت این است که ما در اقتصاد آموزش و پرورش گیر داریم حال آنکه شترسواری دلا دلا نمی‌شود و باید بالأخره تکلیفمان را هم با قانون اساسی و هم با نیاز شهروندان در خصوص آموزش و پرورش رایگان و باکیفیت، روشن کنیم.

این مقام پیشین نظام آموزش و پرورش افزود: اگر سیاست‌گذاری این مملکت در حوزه سیاست‌های کلان رهبری است، ایشان بارها مواضع خود را در این باره مشخص کرده و هرساله به مناسبت‌های مختلف تأکید بر تقویت مدارس دولتی داشته و عنوان می‌کنند آموزش و پرورش در کشور می‌بایست در شأن حاکمیت نظام جمهوری اسلامی باشد، حال آنکه این شأن از وظایف دولتی جدایی‌ناپذیر است یعنی وظیفه دولت این است که 80 تا و 90 درصد مدارس که دولتی هستند را به طور مناسب تأمین، تجهیز و نگهداری کرده و برای آن به‌عنوان یک سرمایه ماندگار هزینه کند.

سحرخیز ادامه داد: این وظیفه دولت درست مثل این است که در کشور ما نیازمند سدسازی و جاده‌سازی هستیم و از هزینه انجام‌شده به‌عنوان سرمایه‌گذاری یاد می‌کنیم زیرا برای توسعه کشور نیاز است.

وی مطرح کرد: یکی از زیرساخت‌های اساسی برای توسعه کشور که می‌بایست در اولویت قرار گیرد، تربیت نیروی انسانی است حال آنکه مهد تربیت نیروی انسانی پیش از ورود به مدارج عالی تحصیلی، در مدرسه و آموزش و پرورش صورت می‌پذیرد.

این مقام مسئول با ابراز اینکه یکی از شاخص‌های توسعه، منابع انسانی آموزش و پرورش عمومی و‌ کیفی آن است، افزود: وقتی این امر نادیده گرفته می‌شود نتیجه‌ای جز این ندارد که سازمان برنامه و بودجه به‌دنبال این باشد که آموزش و پرورش را خصوصی کرده و آن را برون‌سپاری کنند. در حالی که مقام معظم رهبری از این فرایند به‌عنوان خیانت به کشور یاد کرده و فرمودند بی‌توجهی به نیروی انسانی و آینده آن‌ها، خیانت به کشور است.

سحرخیز با اشاره به اینکه البته در حوزه تربیت نیروی انسانی به جز سخت‌افزاری ما نیازمند فراهم بودن زیرساخت‌های نرم‌افزاری نیز هستیم تشریح کرد: در این راستا از محتوا و تولید بسته‌های آموزشی تولید نرم‌افزار از کتب درسی و کتب الکترونیک گرفته تا آموزش به معلمان را شامل می‌شود.

وی با ابراز اینکه آموزشی که به معلم داده می‌شود و در عین حال رویکردی که به آموزش‌های نوین و ارائه روش‌های جدید در آموزش دارد که به لحاظ محتوایی و زیرساخت نرم‌افزاری از اهمیت بالایی برخوردار است گفت: در این باب باید نهضت توانمندسازی معلمان جدی گرفته شود.

وی با اشاره به اینکه ایام کرونا خود بیانگر این مسئله بود که معلمان ما با وجود اینکه در دانشگاه‌ها درس خوانده و آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند اما در حوزه استفاده از فناوری آی‌تی و حتی استفاده از موبایل یا برنامه‌هایی که لازم است برای تولید محتوای الکترونیکی یاد بگیرند توانمند نبوده و آموزش‌های لازم را ندیده‌اند.

این مقام مسئول پیشین نظام آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه حتی می‌توان گفت که در حوزه فناوری معلمان از دانش‌آموزان عقب‌تر هستند اذعان کرد: بنابراین لازم است در حوزه آی‌تی‌من کردن معلمان و آموزش روش‌های الکترونیکی، ورود جدی داشته و معلمان را به روش‌های جدید مجهز کنیم.

سحرخیز افزود: در این زمینه آموزش‌های ضمن خدمت و برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت می‌تواند مثمر ثمر واقع شود زیرا نمی‌توان انتظار داشت معلمی که 20 سال پیش از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده به علم روز مجهز باشد به همین منظور در علم علوم تربیتی و سند تحول بر آموزش مستمر معلمان تأکید شده است.